«Кимёвий технология жараён ва қурилмалар» кафедраси

Filtrlash 
Turli jinsli sistemalarni g‘ovak filtr tо‘siqlar yordamida fazalarga ajratish jarayoniga 
filtrlash deyiladi. Filtr tо‘siqlar aralashmaning qattiq (dispers) fazasini ushlab qoladi, suyuq 
(dispersion) fazasini о‘tkazib yuborish qobiliyatiga ega. Filtr tо‘siqlar yoki bundan buyon 
filtrlar sifatida g‘ovakli materiallar qо‘llaniladi (masalan, tо‘r pardalar, karton, gazlamalar, 
sochiluvchan materiallar, shag‘al, qum, g‘ovak polimer materiallar, keramika, metallokeramika 
va boshqalar). 
12 

---

Filtrlash 
jarayoni 
bosimlar 
farqi 
yoki 
markazdan qochma kuchlar maydoni ta’sirida 
amalga oshiriladi. 
Filtrlash intensivligi suspenziya sifati, 
ya’ni dispers faza 
chо‘kmasi qarshiligining 
miqdoriga, karton, shilimshiq va kolloid 
moddalar bor-
yо‘qligiga bog‘liqdir. 
Turli jinsli sistemalarni ajratish paytida 
filtr konstruksiyasi yoki filtrlovchi sentrifuga,
filtr t
о‘siq va filtrlash rejimlarini tanlash zarurati tug‘iladi. 
Kimyo, oziq - ovqat va boshqa sanoatlarda 
chо‘kma hosil qilish yо‘li bilan
filtrlash keng tarqalgan. 
Masalan, shakarpazlikda filtrlash qiyomlarni tozalash, ch
о‘kmani saturatsion 
sharbatdan ajratish uchun q
о‘llaniladi. Pivo pishirishda esa, ushbu jarayon suslodan 
qattiq fazani ajratish va tayyor mahsulotni tindirish uchun ishlatiladi. Undan 
tashqari, vinopazlik, liker – aroq va sharbatlar ishlab chiqarish sanoatlarida filtrlash 
jarayonidan keng miqyosda foydalaniladi. 
Kimyo, non pishirish, tegirmon va spirt sanoatlarida gazlarni tozalash uchun 
filtrlash jarayoni ishlatiladi. 
Filtrlash jarayonida siqiluvchi va siqilmaydigan ch
о‘kmalar hosil bо‘ladi. 
Siqiluvchi ch
о‘kma zarrachalari bosim ortishi bilan qatlam deformatsiyaga uchraydi 
va uning 
о‘lchami kamayadi. Siqilmaydigan chо‘kmada bosim kо‘payishi bilan 
qatlam shakli va 
о‘lchami uzgarmaydi. 
Amalda filtrlashdan keyin quyidagi q
о‘shimcha jarayonlar qо‘llaniladi: 
a) ch
о‘kmani yuvish; 
b) ch
о‘kmani havo yoki inert gazlar oqimi bilan tozalash; 
v) ch
о‘kmani quritish; 
Filtrlash jarayonining unumdorligi va olingan filtratning tozaligi filtr t
о‘siqlar 
xususiyatlariga bog‘liq. Filtr t
о‘siqlar g‘ovak, teshiklari katta va gidravlik
qarshiligi kichik b
о‘lishi kerak. Filtr tо‘siqlar tuzilishiga qarab egiluvchan va 
egilmas b
о‘ladi. 
4.1-rasm. Filtr t
о‘siq va chо‘kma qatlami 
orqali suyuqlikning 
о‘tish sxemasi. 
13 

---

Filtr t
о‘siqlar tepa va ostki qismidagi bosimlarning farqi filtrlash 
jarayonining harakatlantiruvchi kuchi deb hisoblanadi. 
Harakatlantiruvchi kuchlar turiga qarab filtrlash jarayoni ikki guruhga 
b
о‘linadi: a) bosimlar farqi ta’sirida ajratish (filtrlash); b) markazdan qochma kuch 
ta’sirida ajratish (sentrifugalash).