XVII asrda Irlandiyalik olim Robert Boyl: murakkab moddalarni parchalanishidan xosil bo‘lgan oddiy moddalarni element deb atadi va uning xaqiqiy ma’nosini fanga kiritdi. - XVII asrda Irlandiyalik olim Robert Boyl: murakkab moddalarni parchalanishidan xosil bo‘lgan oddiy moddalarni element deb atadi va uning xaqiqiy ma’nosini fanga kiritdi.
- Xaqiqiy ilmiy kimyoni mashxur rus olimi M.V.Lomonosov “Flagiston” (“olov materiyasi”) degan nazariyani puch ngazariya ekanligini ko‘rsatdi. U 1748 yil o‘z qonunini quyidagicha ta’rifladi: bir jismdan qancha narsa kamaysa, boshqa jismga shuncha narsa qo‘shiladi, bnobarin bir yerda qancha materiya kamaysa, boshqa yerda shuncha ko‘payadi. Tabiatning bu umumiy qonuni xarakatga xam taalluqlidir. Lomonosovning bu qonuni xozirgi vaqtda massaning saqlanish qonuni deyiladi: reaksiyaga kirishuvchi moddalarning massasi reaksiyadan xosil bo‘lgan moddalarning massasiga tengdir. Fransuz olimi A.Lavuaze, Lomonosov qonunlarini tajriba orqali tasdiqladi. V.M.Lomonosov 1781 yilda karbonat angidrid gazini 10 xil usul bilan xosil qildi va gaz tarkibida uglerod bilan kislorod massalari orasidagi nisbat 3:8 ekanligini aniqladi. Shunga asosan: xar qanday kimyoviy toza birikma, olinish usulidan qa’tiy nazar, o‘zgarmas miqdoriy tarkibga ega, degan xulosa chiqarildi. Bu tarkibning doimiylik qonuni deb ataladi.
Davriy qonun. D.I.Mendeleev elementlarni nisbiy atom oQirliklarining ortib borishi tartibida joylashtirib ularning xossalari davriy ravishda o‘zgarishini kuzatdi va bu kuzatishni 1869 yilda davriy qonun tarzida ta’riflab berdi: oddiy moddalarning (elementlarning) xossalari atom oQirliklarining qiymatiga davriy ravishda boQliq bo‘ladi. Xozirgi vaqtda atom tuzilish nuqtai nazaridan davriy qonun quyidagicha ta’riflanadi: moddalarning kimyoviy xossalari tashkil qiluvchi atomlar yadrosi zaryadiga davriy ravishda boQliq bo‘ladi. - Davriy qonun. D.I.Mendeleev elementlarni nisbiy atom oQirliklarining ortib borishi tartibida joylashtirib ularning xossalari davriy ravishda o‘zgarishini kuzatdi va bu kuzatishni 1869 yilda davriy qonun tarzida ta’riflab berdi: oddiy moddalarning (elementlarning) xossalari atom oQirliklarining qiymatiga davriy ravishda boQliq bo‘ladi. Xozirgi vaqtda atom tuzilish nuqtai nazaridan davriy qonun quyidagicha ta’riflanadi: moddalarning kimyoviy xossalari tashkil qiluvchi atomlar yadrosi zaryadiga davriy ravishda boQliq bo‘ladi.
- Modda tarkibining doimiylik qonuni. (N.L.Prust 1756). Xar qanday toza modda qaysi usulda olinishidan qat’iy nazar o‘zgarmas sifat va miqdoriy tarkibga ega.
- Masalan: suv qanday yo‘l bilan olinishidan qat’iy nazar, uning tarkibidagi vodorod va kislorod 1:8 oQirlik nisbatda bo‘ladi.
- a) 2N2 + O2 = 2N2O
- b) N2SO4 + 2NaOH = Na2SO4 +H2O
- v) Cu(OH)2 t CuO + H2O
- g) Cu2(OH)2CO3 t 2CuO + CO2 + H2O
Do'stlaringiz bilan baham: |
