Kimyo ta’limining tashkiliy shakli bo’lgan d a r s, va uning xususiyatlari

Nizomiy nomidagi Toshkent davlat
pedagogika universiteti tabiiy fanlar
fakulteti kimyo yo‘nalishi 301-guruh
talabasi Musajonova Kamolatning
Kimyo o‘qitish metodikasi fanidan
tayyorlagan.


MUSTAQIL ISHI

Kimyo ta’limining tashkiliy shakli bo’lgan

dars va uning xususiyatlari
Reja:


1.Dars ta’lim - tarbiya ishini tashkil etishning asosiy shakli.
2.Darsning umumpedagogik didaktik va metodik maqsadi.
3.Kimyo darslarini rejalashtirish.
4.Dars tizimi jarayoni.
5.Kimyo darslari klassifikasiyasi.

O’rganiladigan asosiy tushunchalar: Dars ta’lim - tarbiya ishini tashkil etishning asosiy shakli, darsning umumpedagogik didaktik va metodik maqsadi,
kimyo darslarini rejalashtirish, yillik va yarim yillik rejalashtirish, tematik rejalashtirish, har bir dars rejasi, dars tizimi jarayoni, darslari klassifikasiyasi.
Dars - maktabda ta’lim – tarbiya, yani o’quv ishining tashkil etishning asosiy shakli bo’lib hisoblanadi. Dars bu - didaktik vazifalar: ta’lim beruvchi, tarbiyalovchi, o’quvchilarni rivojlantiruvchi tizim qo’llaniladigan, o’qituvchi tomonidan ma’lum jarayonda ta’lim mazmuni, ta’minoti shakl va metodlarini tadbiq etgan asosiy tashkiliy shakldir.
Aniq qo’yilgan maqsad o’qituvchining shu maqsadga erishish uchun zarur faktik materialni tanlab olishiga imkon beradi. Qo’yilgan maqsadga qarab, darsda o’qitiladigan konkret material har xil bo’lishi mumkin.
Dars 3 qismga bo’linadi:
Kirish
Asosiy qism
Xulosa
Darsning kirish qismida- o’quvchilar bilan tanishish, o’quvchilar e’tiborini ishning o’ziga jalb etish, umuman sinfni o’quv ishiga tayyorgarligini ko’rib chiqish kerak.
Darsning asosiy qismida - so’rash va baholash kiradi. Yangi materialni bayon etish. Materialni umumlashtirish va puxtalash, uyga topshiriq berish. To’g’ri tashkil etilgan uy topshiriqlari – o’quvchilarda mustaqil ishlash malakalari hosil qilishning eng muhim vositalaridan biridir
Tipik dars quyidagi sxema asosida tuzilgan.

1. 
   Sinfni o’quv ishiga tayyorlash.
   
2. 
   So’rash.
   
3. 
   Yangi materialni bayon etish.
   
4. 
   Materialni umumlashtirish va puxtalash.
   
5. 
   Uyga topshiriq berish.
   

Darslar xilma-xil bo’lish mumkin:
Har xil dars – o’quvchilarda bilimga havas hosil qilishning va bu havasni rivojlantirishning eng muhim shartlaridan biridir.
Ta’lim-tarbiya jarayoni juda xilma-xildir: ko’zlangan maqsadga va materialning mazmuniga qarab, ta’lim-tarbiya jarayoni bir qolipga solingan tashkiliy formalarni emas, balki jonli, xilma-xil tashkiliy formalarni talab etadi. Darslar- yangi materiallarni o’rganish, amaliy mashg’ulotlar darsi, mashq va masalalar darsi, nazorat darslari va boshqalar.
Darsga shu sababli katta talab qo’yiladi. Asosiy talab ta’limiy, tarbiyaviy, rivojlantiruvchi funksiyalarni bajarish bo’lib hisoblanadi. Har bir darsning funksiyasi uning didaktik maqsadlaridan kelib chiqadi. Har bir darsning dars tizimidagi o’rnini aniqlash lozim. Shu dars mavzusi tizimida qanday o’rin egallashini aniqlab olish muhimdir.
Kimyo ta’limi dasturi tahlil qilinganda avvalo uning ta’limiy funksiyasi hisobga olinadi. Shu jarayonda eng muhum tayanch bilimlar- kimyoviy tushunchalar, nazariyalar, qonunlar, faktlar, hisobga olinadi. Ana shu tayanch bilimlar o’qitish jarayonining mazmuni, bir - biriga bog’liqligini, ketma - ketligini ochib beradi. Bu jarayonda o’qituvchi o’zi va darslikdagi tayanch bilimlar mazmunini naqadar o’quvchilar ongiga yetkaza bilishi asosiy ish yoki faoliyat darajasining mezoni bo’lib hisoblanadi. Darsda tarbiyaviy funksiyani amalga oshirish shu mavzu mazmuni asosida o’quvchilarda ilmiy - materialistik dunyoqarashni shakllantirish bilan belgilanadi.
Darsdagi rivojlantiruvchi funksiya- o’quvchini dars mazmuni asosidagi imkoniyatlar chegarasida logik fikrlash, fanga qiziqtirish, mustaqil faoliyatni ta’minlash kabilar bilan belgilanadi. Har bir dars tizimi rejasini tuzganda ulardagi mavzularning mazmuni asosida darsning maqsadi, uning boshqa fanlar bilan bog’liqligi kabilar hisobga olinadi.
Darsga tayyorlanish- og’ir ish bu o’qituvchini o’ziga xos ijodiy laboratoriyasi, lekin yaratish uchun uslubiyot sohasida yaxshi nazariy bilimga ega bo’lishi, shu bilan birga darsga tayyorlanish va rivojlantirishni bilishi kerak.
Rejalashtirish tizimi o’z ichiga quyidagilarni oladi:
1. Yillik va yarim yillik rejalashtirish.
2. Tematik rejalashtirish.
3. Har bir dars rejasi.
Bunday taqsimlanishga muvofiq darsga tayyorlanishni 3 bosqichga bo’lish mumkin: ya’ni o’quv yiliga tayyorlanish, o’quv temasi bo’yicha fanlar tizimiga tayyorlanish, navbatdagi darsga tayyorlanish.
Birinchi bosqichda aniq sinf o’quvchilarini nima uchun, nimaga va qanday o’qitish kerak degan savollar yechiladi. Bunday o’quvchilar o’tgan yili nimani va qanday o’qiganligini ya’ni kelajagini ko’ra bilishi zarur.
"Kimyo" fani bo’yicha darslarni rejalashtirish uchun dastlabki hujjatlar bu :
- O’quv jarayonida kimyo darsnining o’rni.
- Uning mazmunini aniqlovchi, kursning rasmiy dasturi
- Tematik reja, odatda xalq ta’limi vazirligini instruktiv hujjati yoki o’qituvchi uchun metodik qo’llanmalari.
O’quv yili boshlanguncha o’qituvchi dasturni o’rganib chiqadi, maktab darsligi mazmunini tahlil qiladi, o’qituvchi va o’quvchi uchun alohida adabiyotlar ro’yxatini tuzadi.
O’quv yili boshlanguncha kimyo xonasining jixozlari, ularning ishlashi , pedagogik dasturiy ta’minot (PDT) mavjudligi tekshiriladi.
O’quv rejasi va dasturiga muvofiq darslar bo’yicha o’quv materialini taxminiy bo’lishini o’z ichiga olgan yoki yarim yillik rejalashtirish amalga oshiriladi.
O’qituvchi darsga tayyorlanishinig asosiysi tematik rejalashtirishdir. Tematik rejalashtirish har bir aniq darsni berilgan mavzu bo’yicha darslarning umumiy zanjirida muhim bug’inday ko’rib chiqishga imkon beradi. Bu shubhasiz, har bir darsni ahamiyatini oshiradi, o’qish sifatini butunlay yaxshilaydi. kimyo darslarini
kimyo xonasida o’tkazishga tayyorlanish va rejalashtirishning ajratib turuvchi xusisiyatlari, dars negizida qo’shilishi kerak bo’lgan pedagogik vositalarnig bo’laklarining barcha, aspektlarni yaxshilab ko’rib chiqish zarur.
Shu bilan birga pedagogik dasturiy ta’minotdan foydalanmoqchi bo’lgan darsga tayyorlashda, o’quvchining ratsionalizasiyalash uchun u barcha vositalar kimyo xonasida o’quv- metodik kompleks formada, uning ichida pedagogik vositalar, o’quv jarayonida undan foydalanuvchi bo’yicha metodik tavsiya, pedagogik dasturiy ta’minotdan foydalanish bilan dars o’qitishning metodikasi tasvirlanishi kerak.
Ular orasida:
- reja maqsadga muvofiq usha yoki boshqa pedagogik dasturiy ta’minotni ishlatish.
- tayin vaqtdla pedagogik dasturiy ta’minotdan foydalanishda talab qilinadigan bilim.
- o’quvchilarning kimyoviy asboblar bilan ishlashda gigiyenik chegarasi.
- pedagogik dasturiy ta’minot talab qiladigan tayyorlik va qobiliyat.
Kimyo darsiga tayyorlanish o’qituvchini boshqa darslarga tayyorlanish rejasidan farq qilmaydi, lekin bir qancha hal qiluvchi omillar borki, ularsiz kimyo darsiga tayyorlanish samarasiz va maqsadga muvofiq emas.
Kalendar tematik ish reja kimyo dasturi asosida tuziladi. Hozirgi sharoitda umumta’lim maktabi uchun Davlat ta’lim standartlari ishlab chiqilib aprabasiyadan o’tkazildi. Bu holat “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” talablarini ruyobga chiqarishning yorqin misoli edi.