- ---Kimyo iborasining kelib chiqish tarixi.
-
- ---Kimyo tarixini o’rganishning ahamiyati.
-
- --- Kimyoning rivojlanishini asosiy bosqichlari
-
- ---Alkimyodan oldingi va alkimyo davri.
-
- ---Arab alkimyosi namoyondalari.
- ----Yevropa alkimyosi namoyondalari
-
- O‘qituvchi: dotsent v.b., PhD N.I.Kamolova
Kimyo tarixi inson madaniyati tarixining ajralmas qismi hisoblanadi. Bu madaniyat ijlimoiy va madaniy qadriyatlar tizimida moddiy va ma’naviy inson hayotining rivojIanish tarixi deb tushunmoq lozim. - Kimyo tarixi inson madaniyati tarixining ajralmas qismi hisoblanadi. Bu madaniyat ijlimoiy va madaniy qadriyatlar tizimida moddiy va ma’naviy inson hayotining rivojIanish tarixi deb tushunmoq lozim.
- Tabiiy fanlar ichidan mustaqil fan tarmog‘i sifatida Kimyo fani taraqqiyoti qiziqishlarga sabab blYldi va bu bir qancha davrlami bosib o'tdi. Kimyo fani to XVH asrgacha hunar, san'at ko’rinishida namoyon bo·Igan. R. Boyl kimyoning asosiy tushunchalarirn ta'riflab mustaqil fan bo'la oladi deb ta’k1dlab o’tgan. Rus olimi M. V. Lomonosov kimyoni fan deb atay boshlagan. Kimyo fani fan sifatida shakllanishi juda katta davmi o·z ichiga oladi. Shu davrlarni o·rganish olimlar tomonidan chuqur izlanishlari natijasida yuzaga keldi.
- Kimyo fan tarixini o’rganish juda katta qiziqishlarga sabab bo·tgan, shu sababli keyingi 1700-1900-yillar davomida kimyo tarixini yoritishda bir talay izlanishlar olib borilgan. Kimyo fani tarixi yoritilgan bir qancha asarlar mavjud, shulardan ilk bor T. Bergman 2 tomdan iborat --Kimyonmg paydo bo’lishi"" ( 1779-y). Bu kitob birinchi nashr qilingan kimyo tarixi haqidagi ma·tumotdir. Keyinchalik I. Gmelin 1797-1799-yillarda 3 tomli "O'n sakkizinch.i yuz yil1ikning oxirlarida kimyoning fan sifatida shakllamish tarixi" nomli kitob nashr qilingan.
- Kimyo fani tarixini davrlarga bo‘lib o'rganishni adabiyotlarda keltirilgan davrlarini keltiramiz:
- 1. Alkimyodan oldingi davr (siyilizatsiya davridan boshlab III asrgacha)
- Alkimyodan oldingi davrda insoniyat o‘z ehtiyojlarini qondirish maqsadida tabiiy boyliklardan foydalanish asnosida metallardan qurol-aslahalar tayyorlash, terini oshlash, dori moddalar, kosmetika va shu kabi. moddalar bilan amaliy kimyoning dastlabki kurtaklarining keng yoyilishiga sabab bo4lgan. Shu bilan birga alkimyodan oldingi davrda dastlab yunon faylasuflarining borliqning paydo boiish haqidagi falsafiy fikrlari shakllana boshlagan.
- 2. Alkimyo davri (III asrdan XVII asrgacha)
- • Alkimyo davri ham o‘z navbatida 3 qismga bo‘linadi:
- • misr-yunon alkimyosi
- • arab alkimyosi
- • yevropa alkimyosi
- Alkimyo' davrining asosiy maqsadi oddiy metallami qimmatbaho metallarga aylantirish uchun falsafa toshini qidirish bo‘lgan.
- 3. Kimyoning birlashish davri (XVI asrdan XVIII asrgacha)
- — yadrokimyo
- — flogiston
- — pnevmokimyo
- — A. L. Lavuazening antiflogiston nazariyasi. .
- 4.Miqdoriy qonunlari davri(789-yildan 1860-yilgacha)
- 1789-1860-yillami o‘z ichiga olgan bu davrda kimyoning asosiy stexiometrik qonunlari ochildi. Kimyoviy bilimlar to‘planib, aniq natijalar asosida moddalaring miqdori fizik kimyoviy ko‘rsatkichlarga tayanib tahlil qilish yo‘lga qo‘yildi. Kimyo fan sifatida to‘liq shakllandi.
- 5. Klassik kimyo davri (1860-yildan XIX asrning oxirigacha)
- Bu davrda kimyoviy elementlar davriy sistemasi tuzildi, molekulaning kimyoviy tuzilishi, kimyoviy termodinamika, kimyoviy kinetika va kimyoviy kataliz tushunchalari ilmiy asoslandi, organik sintezning qirralari ochildi va olingan natijalar sanoatda keng joriy qilindi
- 6. Kimyoning zamonaviy davri (XX asrdan boshlab to hozirgi vaqtgacha)
- XX asrda kimyoning kvant-kimyoviy- nazaiiyalar asosidagi hisoblashlari jadal sur'atlar bilan rivojlandi. Kvant kimyoning rivoji kimyoviy bog' mexanizmini tushuntirish imkonini berdi. Bu asrda fizik-kimyoviy tadqiqot usullari keng shakllandi va rivojlandi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
