Kimyoviy texnologiya” fakultеti “neftkimyo sanoati tеxnologiyasi” kafеdrasi Himoyaga ruxsat etildi

Uchinchi turi: sirtida elektron zichligi to’plangan bog’lanishlar yoki atomlar
guruhlari bo’lgan spestifik adsorbentlar. Bunday adsorbentlar nospestifik adsorbentlar 
sirtiga elektron zichligi to’plangan molekulalarning monoqatlamini joylashtirish yo’li
bilan olinadi. Bu turdagi adsorbentlarga qutbli serg’ovak polimerlar kiradi. 
Adsorbentlardagi xromatografik zonalarning yuvilib ketish sabablarini ko’rib
chiqishda shuni nazarda tutish kerakki, adsorbstiya izotermasi ko’pincha to’g’ri chiziq 
shaklida bo’lmaydi, natijada zonaning orqa tomoni asimmetrik yuvilib ketadi va
xromatogrammada «dum» lar paydo bo’ladi. 
Adsorbentlar kamdan-kam hollarda barcha aytilgan talablarga javob beradi.
Adsorbentlarning ayrimlari ba’zi moddalarni qaytmas tarzda yutadi, boshqalari katalitik 
ta’sir ko’rsatadi, uchinchilari xromato-grafiyalanuvchi moddalarning polimerlanishiga
imkon beradi. Shuning uchun gaz–adsorbstion xromatografiyada, ko’pincha, 
adsorbentlarni
modifikastiyalashdan 
foydalaniladi.
Adsorbentlar 
quyidagicha
modifikastiyalanadi:
1) kislota, ishqor yoki anorganik tuzlar bilan ishlov berish;
2) qutbli adsorbentlar sirtidagi gidroksil guruhlarni xlorsilan yoki boshqa moddalar 
vositasida bog’lash;
3) suv bug’i bilan to’yintirish;
4) geometrik modifikadiyalash.

---

Birinchi usul xalaqit beruvchi aralashmalarni, masalan silikagel kabi 

adsorbentlardagi metal oksidlarini chiqarib yuborishni ta’minlaydi.
Ikkinchi usulda adsorbent sirtda joylashgan faol guruhlar faol bo’lmagan guruhlarga 
almashtiriladi. Masalan, silikagelni silanlashda gidroksil guruhlar faol bo’lmagan metall
guruhlarga almashinadi. 
Uchinchi usulda adsorbentlarning dezaktivastiyasi, ya’ni faol-ligining kamayishi
sodir bo’ladi. Masalan, suv bug’lari miqdorini o’zgartirish natijasida alyuminiy 
oksidining adsorbstion faolligini o’zgartirish mumkin. Bundan tashqari, adsorbent
yuzasiga bug’lanmaydigan organik suyuqliklar kiritish ularning faolligini pasaytiradi. Bu 
usul quruq tashuvchi yuzasiga suyuq faza kiritish singaridir. Geotermik modifikastiya
usuli adsorbentlarni 900–1000°S da qizdirishdan iborat bo’lib, bunda qovushib qolish 
natijasida adsorbentdagi g’ovaklarning tuzilishsi o’zgaradi va ultrag’ovaklar yo’qolib,
adsorbent sirtida faqat yirik g’ovaklar qoladi. 

---