Kimyoviy texnologiya fanidan kaliyli o’G’itlar mavzusi bo’yicha 301-guruh ko’M talabasi

KIMYOVIY TEXNOLOGIYA fanidan KALIYLI O’G’ITLAR Mavzusi bo’yicha

301-guruh KO’M talabasi

SOBIROV XATAMALINING

MUSTAQIL ISHI

Kaliy o'sirnlikda kechadigan hayotiy jarayonlami to'g'rilab turishda muhim rol o'ynaydi. U o'simlikda suv rejimini yaxshilaydi, uglevodlar hosil bo'lishi va moddalar almashinuvida ishtirok etadi. Quruq o'simlik poyasi tarkibida 4-5% gacha, barglarnri yonishidan qolgan kul tarkibida 30-60% gacha kaliy bo'ladi.

Kaliyli o'g'itlardan keng tarqalgani kaliy xlorid va kaliy sulfatdir. Kaliyli o'g'itlarning asosiy xomashyosi: silvinit - KCI ·NaCl, langbeynit - K2S04·2MgS04, kamallit-KCl·MgCI2• 6H20, kainit - KCl·MgS04·3H20, she nit ~S04 ·6H20 boshqalardir. Rossiyaning yirik kaliyli tuz konlariga Ural (Verxnekamskiy va Verxnepechorskiy), Belorusiyadagi Starobinskiy, g'arbiy Ukrainadagi Prikarpatskiy, O'rta Osiyodagi Gaurdakskiy, Karlyukskiy, Jilyanskiy va boshqalami ko'rsatish murnkin.

Kaliy xlorid silvinitdan gallurgiya usuli bilan ajratib olinadi (gallurgiya yunoncha so'z bo'lib, «sho'r ish» ma'nosini anglatadi). Bu usul KCI va NaCl ning eruvchanlik harorat koeffitsienti har xilligidan foydalanishga asoslangan. KCl ni issiqlikda yaxshi erishi va sovitilganda uni eruvchanligi kamayib oson kristallanishidan foydalanib, NaCl dan ajratib olinadi. NaCl esa issiqda ham, sovuqda ham eruvchanligi taxminan bir xildir.

Kaliy xlorid silvinitdan gallurgiya usuli bilan ajratib olinadi (gallurgiya yunoncha so'z bo'lib, «sho'r ish» ma'nosini anglatadi). Bu usul KCI va NaCl ning eruvchanlik harorat koeffitsienti har xilligidan foydalanishga asoslangan. KCl ni issiqlikda yaxshi erishi va sovitilganda uni eruvchanligi kamayib oson kristallanishidan foydalanib, NaCl dan ajratib olinadi. NaCl esa issiqda ham, sovuqda ham eruvchanligi taxminan bir xildir.

Silvinitdan KCl ni sanoatda ajratib olish quyidagi asosiy

Silvinitdan KCl ni sanoatda ajratib olish quyidagi asosiy

bosqichlardan iboratdir:

1. Silvinit eritmasidan KCl ni kristallab ajratib olingach, qolgan sho'robani qizdirib unda maydalangan silvinitni eritish. Bunda eritmaga faqat KCl erib o'tadi. NaCl esa to'liq qattiq fazada qoladi.

2. Sho'robani cho'kmadan ajratib olish va uni begona

qo'shimchalardan tozalab tindirish.

3. Eritmani (KCl va NaCl aralashmasidan iborat) vakuumli

sovitish orqali KCl ni kristallash, cho'kmaga tushirish.

4. KCl kristallarini sho'robadan ajratib olish va uni quritish.

5. Sho'robani 110-115 C gacha qizdirish va unda yana yangi porsiya silvinitni eritish.

Keyingi yillarda silvinitdan KCl ni fiotatsiya usuli bilan NaCl dan ajratish keng tarqalmoqda. Yana grovitatsiya (KCl va NaCl ni zichligi har xilligidan foydalanib ajratish usuli) , elektrostatik seperatsiya (qarama-qarshi zaryadlangan zarrachalarning elektr maydonida ajralishiga asoslangan usuldir) usullari ancha istiqbolli hisoblanadi. Xlorsiz kaliyli o'g'it, masalan, K2S04 Rossiyada asosan Prikarpatskiy konidagi (zaxirasi 2,5 mlrd. t.) xlorid sulfatli kaliyli minerallardan, gallurgiya va flotatsiya usullari bilan olinadi.

Keyingi yillarda silvinitdan KCl ni fiotatsiya usuli bilan NaCl dan ajratish keng tarqalmoqda. Yana grovitatsiya (KCl va NaCl ni zichligi har xilligidan foydalanib ajratish usuli) , elektrostatik seperatsiya (qarama-qarshi zaryadlangan zarrachalarning elektr maydonida ajralishiga asoslangan usuldir) usullari ancha istiqbolli hisoblanadi. Xlorsiz kaliyli o'g'it, masalan, K2S04 Rossiyada asosan Prikarpatskiy konidagi (zaxirasi 2,5 mlrd. t.) xlorid sulfatli kaliyli minerallardan, gallurgiya va flotatsiya usullari bilan olinadi.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAXMAT