Kimyoviy texnologiya

Dizel 
yonilg’isi-neftdan 
olinadigan 
suyuq 
yonilg’i; 
qisilishdan 
alangalanadigan ichki yonuv dvigateli (dizel) da ishlatiladi. Uch guruhga bo’linadi: 
1) tezyurar transport dvigatellari va stastionar dvigatellar (aylanish soni minutiga 
1000 va undan ortiq) uchun mo’ljallangan qovushoqligi past distillyat yonilg’i; 2) 
ko’p kuch tushadigan stastionar dvigatellar va kema dvigatellari (aylanish soni 
minutiga 600 dan 1000 gacha) uchun mo’ljallangan qovushoqligi o’rtacha distillyat 
yonilg’i (solyar moy); 3) sekin aylanadigan dvigatellar – stastionar va kema 
dvigatellari (aylanish soni minutiga 600 gacha) uchun mo’ljallangan qovushoqligi 
yuqori, og’ir frakstiyali yonilg’i. Dizel yonilg’isining eng muhim xossalaridan biri 
o’z-o’zidan alangalanish haroratidir; uning qanday yonishi haroratiga bog’liq. 
Yonilg’i sifati undagi stitan soni (o’z-o’zidan qanchalik tez alangalanishi) ga 
bog’liq. Uning o’z-o’zidan alangalanishini osonlashtirish va to’la yonishiga 
erishish uchun tegishli kimyoviy tarkibga ega bo’lgan xom ashyo tanlab olinadi. 
Dizel yonilg’isi sifati xom ashyoning yaxshi tozalanishiga ham bog’liq bo’ladi. 
Turli iqlim sharoitlari uchun qotish harorati, frakstiyasi tarkibi va boshqa 
ko’rsatkichlari bilan farq qiladigan (o’ta sovuq joylarga mo’ljallangan, qishki va 
yozgi) yonilg’i xillari bor. 

---

1.3. Polimerbenzin olish jarayoni asosiy jixozi konstrukstiyasi 
Jarayonnini asosiyo jixozi reakror hisoblanadi. Jarayonni tashkil etish 
bo’yicha reaktorlar 3 guruhga bo’linadi: 
Davriy ishlaydigan reaktorlarda jarayonni hamma bosqichlari har xil vaqtda 
ketma ket kechadi. 
 
1.1-rasm: Davriy reaktor. 
1-qobiq; 2-g’ilof; 3-zmevik; 4-aralashtirgich; 
O’zaro ta’sirda moddalar konstentratstiyasining o’zgarish xarakteri reakstion 
hajmning hamma nuqtalarida bir xildir. Lekin, hajmning biror nuqtasi uchun vaqt 
bo’yicha turlicha bo’ladi. Bu turdagi qurilmada reakstiya davomiyligini bevosita 
o’lchvsh mumkin, chunki reakstiya vaqti va reakstion hajmda reagentlarning ta’sir 
vaqti bir xil. Davriy qurilmalarda texnologik jarayon parametrlari vaqt o’tishi bilan 
o’zgaradi.
Bunday reaktorlar ish unumdorligi kichik va ularni avtomatlashtirish hamda 
rostlash qiyin. 
Uzluksiz ishlaydigan reaktorda kimyoviy aylanish jarayonining hamma 
bosqichlari parallel va bir vaqtda yuz beradi. 

---

O’zaro ta’sirdagi moddalar konstentrastiyasining o’zgarish xarakteri xar bir 
daqiqada reakstion hajmning turli nuqtalarida xar xil. Lekin hajmning biror nuqtasi 
uchun vaqt bo’yicha o’zgarmasdir. Bu turdagi qurilmada reakstiya davomiyligini 
bevosita o’lchash mumkin emas, chunki uzluksiz ishlaydigan qurilmalarda 
reakstiya vaqti va reakstion
hajmda reagentlarning ta’sir vaqti turlicha. 
Umumiy xolda, moddalarning reastorlarda bo’lish vaqti aralashtirish 
intensivligi oqimlar tarkibiga bog’liq va har bir qurilma uchun alohida bo’ladi.