Kimyoviy texnologiya

Ideal siquvchi reaktorni ishlash jarayoni. 
Jarayonni sifatli boshqarish uchun sintez-gazini siklga etkazib berishda 4 
bosqichli dizelli dvigatel ishlatiladi. 
Dizelli dvigatelarning turlari bugungi kunda Rossiya va Jahonda shunchalik 
ko’pki ularning bittasida sintez gazni 10nm
3
/soatdan 20000 nm
3
/soatgacha ishlab 
chiqarish mumkin. (qo’shimcha qurilmalarsiz ishlab chiqish mumkin). 

---

Ekzotermik kimyoviy reaksiya ta’sirida ajratadigan issiqlik oddiy holatda 
ro’y beradi va elektr energiya ishlab chiqaradi. Shunday qilib, mexanik 
yuqotishlarni hisobga olmaslik, sovutgich sistemasiga ketadigan issiqlikni va 
siqishga ketgan energiyani hisoblamasak, hamma gaz energiyasi sintez-gaz ishlab 
chiqarish uchun sarf bo’ladi. 
Hamma jarayonlar bitta qurilmada bo’lganligi hisobiga yuqotishlar kam 
bo’ladi.
Dizel dvigateli XRS rejimida purkash va purkashsiz ishlashi mumkin (0,1-
0,5MPa dan 10MPa gacha). 
Hattoki eng katta dizel qurilma shunsnaki ixchamkimahalliy sintez gazi olish 
qurilmasiga nisbatan. 
Gaz havo aralashmasini trubakompressorga etkazishda dvigatelga 
qo’shimcha val o’rnatish kerak yoki truba kompressorga gaz aralashmasini 
kelishidan oldinga yordamchi kompressor o’rnatish kerak. 
Siqish jarayonida toplinniy zaryad qiziydi va jarayon oxirida gaz aralashma 
uchqun yordamida yondiriladi, agar gazavoy mator ishlatilsa o’zi yonadi. 

---

 
Aralashmani yonishi asosiy jarayon hisoblanadi. 
Tabiiy gazni yondirib sintez gazini ko’p miqdorda olishimiz kerak, chunki 
sintez gazidan qo’shimcha metanol va DMU olamiz. Boshqacha so’z bilan 
aytganda aralashma gazi yondirilganda temperatura 1900-2100 K gacha chiqishi 
kerak.
Yonish jarayonini ko’p vaqt ushlab turish saja hosil bo’lishini ko’paytiradi, 
reakstiya tezligini kamaytiradi, H
2
/CO nisbatini buzadi. Metanni oxirigacha 
yondirmay O
2
miqdorini ko’paytiradi. 
Agregetni ishlab chiqarishni ko’paytirish uchun dizelli dvigatel ishlatiladi va 
dvigatel aylanishlar soni 1100-1500 min bo’lishi kerak shunda eng yuqori siqishga 
va eng yuqori bosimga erishamiz. Bunda siqish darajasi 13,5÷17, bosim 14,0÷16,0 
MRa ga etadi. 
Yoqish uchun ketgan energiya juda yuqori va zanjirli reakstiya uchun kerak 
bo’lgan issiqlik (atrof muxitga issiqlik tarqalishini hisobga olib) ortig’i bilan 
berilishi kerak. Energiyani yuqori bo’lishini ta’minlashga oddiy gazli mator yoki 
kompressorli dvigatelga qaraganda qiyin erishiladi. 
Siqish jarayonini oxirida sintez gaz termodinamik muvozanat xolatiga keladi 
va soviydi, temperatura 600-700 K ga tushadi. Sintez gazini tarkibini 
muvozanatlashtirishni ko’p usullari bor. Bulardan saja hosil bo’lishini kamaytirish, 
jarayonni engillashtirish va hokozo. 
Har bir usul bizga kerakli bo’lgan sintez gaziga qarab ishlatiladi. Masalan , 
hammaga ma’lum usul bug’ni stilindr dvigateliga yoki yoqilg’i zaryadiga puflash 
natijasida H
2
/CO nisbatini o’zgartish mumkin lekin bu usul elektr quvvatini 
tushirish natijasida jarayonni qimmatlashtiradi. 
Keyingi ishchi reja aralashmani surish va siqish jarayoni oddiy 4 yo’lli 
dvigateldan farq qiladi sababi bu ishchi rejimida aralashma hosil bo’lganda metan 
gazi portlash xavfi yo’qoladi. 
Yuqorida keltirilgan usullar yordamida va modifikastiyalangan dizelli 
dvigatelni qo’llab gineranor sintez gazini ishlab chiqarish mumkin. 

---

Sintez gazi olish kimyoviy reakstiyasi quyidagicha bo’ladi: 
C
n
H
2n+2
+1/2O
2
→nCO+(n+1)H
2 

---