Kimyoviy texnologiya

Polimerlanish jarayoniga tasir etuvchi asosiy omillar. Xomashiyo va 
tovar mahsulot. Xomashiyo bo’lib propan –propilenli va butan –butilenli
frakstyalar xizmat qiladi. Polimer benzin 93-95 % alkenlarni saqlaydi, yuqori 
oktan soni (tadqiqot usuli bo’yicha 96-97 punktni) va past kimeviy barqarorlik
bilan xarakterlanadi. Butan –butilenli frakstiyani polimerlab izooktan (2,2,4- 
trimetil pentan 0 ga aylantiradilar. 
Jarayon parametrlari. Jarayon harorati juda 
paet bo’lmasligi kerak, chunki 130 
0
S haroratda polimerlanishni o’rniga fosfat 
kislota efirlarining hosil bo’lish reakstiyasi sodir bo’ladi. Hororatni haddan 
tashqari oshirish polimerli karbkationlarning parchalanishiga hamda tasirlashga 
polimerlanish reakstiyalarning sodir bo’lishiga olib keladi, bu reakstyalarda 
alkenlar bilan bir qatorda alkadienlar ham hosil bo’ladi.
Alkadienlarning 
polimerlanishi 
katalizatorning 
faolsizla-nishiga 
ko’maklashadi. 180 dan 230 
º
S gacha bo’lgan harorat optimal bo’lib hisoblanadi.
Bosimning 
oshirishi 
suyuq 
fazoda 
mahsulotlarning 
saqlanib 
qolishiga
ko’maklashadi. Sanoat jarayonida bosimi 3,5- 8,5 MPa tashkil qiladi.
Sanoat qurilmalari. Texnologiyasi ikkita almashib turib ishlaydigan 
reaktorlarning ishlatilishini ko’zda tutadi (regenerastiyalash orasidagi bitta 
reaktorning ishlash muddatii 300-420 soatni tashkil qiladi). Katalizator 20-dan 
kam bo’lmagan regenerastiyalashga bardosh beradi. Texnologik sxema asosida
qo’zg’almas qatlamda katalizatorni saqlagan reaktor yotadi.
Yuqoridan reaktorga reakstiyaning haroratigacha qizdirilgan xomashyoni 
etkazib beradilar. Reaktorning pastidan gaz mahsuloti aralashmani chiqarib uni

---

rektifikastion ustunga yuboradilar. Bu ustunning pastdagi mahsuloti 
polimerizatdan iborat bo’lib avtomobill benzinning yuqori oktanli komponenti 
bo’lib hisoblanadi. Katalizator oson regenerastiyalanadi. tuproq (kazelgur) ni 
yuvib bug’ bilan ishlov berilsa va yana unga fosfat kislotaning zarur miqdori
quyilsa kifoyadir.
Sulfat kislotaning ko’p bo’lmagan miqdorda (5-8 % (mas) ) qo’shilishi 
fosfat kislotaning katalitik faolligini oshiradi, uning sarfini pasaytiradi, hosil 
bo’layotgan polimerning sifatini yaxshilaydi.
Polimerlanish jarayoni qurilmasining texnologik va sarf ko’rsatishlari 
hamda moddiy balansi (% (mas) ) quyida keltirilgan (xomashyo–propan- 
propilenli frakstiya).