Kimyoviy tolalarni olinishi, tuzilishi va xossalari

1.2. KIMYO O'QITISH METODIKASB, FANING RIVOJLANISH TARIXI
Kimyo o'qitish metodikasiga oid dastlabki ilmiy g'oya va qarashlar XVIII asrga kelib paydo bo'ldi. Jumladan, rus olimi M.V.Lomonosov atom-molekulyar ta'limotni yaratib, moddalarning xossalarini ularning ichki tuzilishi yordamida asoslash mumkinligini ko'rsatdi. O'zining «Chin ftzik.-ldmyo muqaddimasi» asarida ldmyo fanining vazifalari, mazmuni va metodlarini ko'rsatib berdi. U ldmyoviy bilimlarni egallashda ldmyoviy tajribadan foydalanish muhim eleanligini ko'rsatdi.
A. Lavuaze, J. Dalton, S. Kanissaro va boshqalar o'zlarining yaratgan nazariy lconsepsiyalari va qonunlari asosida kimyo o'qitish metodikasini asoslab berdilar.
D. I. Mendeleyev kimyoviy elementlarning davriy qonuni va davriy sistemasini leashf etib, elementlarning xossalari orasidagi bog'lanisblarni aniqladi. U o'zining «IGmyo asoslari» darsligida elementlarni davriy jadval guruhlari bo'yicha o'rganishni ko'rsatib berdi. Bu usul hozirgi kunda ham «Anorganik kimyo»ni o'rganishning asosi hisoblanadi.
A. M. Butlerov turli organik birikmalar orasidagi o'zaro bog'liqIikni o'zi yaratgan kimyoviy tuzilish nazariyasi yordamida asosIab berdi va organik moddalami kimyoviy tuzilishlari asosida sinflarga bo'lib o'rganishni taklif qildi.
1930-yillarga kelib respublikamizda pedagogika institutlariningochilishi, ularda kimyo o'qitish metodikasi fanini o'qitila boshlanishiga olib keldi. N atijada ihniy pedagogik kadrlar tayyorlana boshladi.
Pedagogika oliy o'quv yurtIari uchun kimyo o'qitish metodikasi bo'yicha ilmiy pedagogik kadrlar tayyorlash 1960-yillarga kelib rivojlandi.
Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat pedagogika instituti kimyo kafedrasining mudiri, O'zbekistonda xizmat ko'rsatgan fan arbobi professor R Q. Qodirov rahbarligida O'zbekiston maktablarida mahalliy xomashyo resurslaridan mahsulotlar ishlab chiqarish masalalarini kimyo o'qitishda yoritishga bag'ishlangan ilmiy pedagogik tadqiqotlar olib borilib, bir qator fan nornzodlari tayyorlandi.
O'zbekistonlik metodist-olimlardan H.T. Omonov - doktorlik, A. Mamajonov. 1. Fayozov, T. Gulboyev, G'. Boymurodov, M. Umarov, A Azirnov, Sh. Quvvatov, 1. Mamajonov, Sh. Begmatov, E. Eshchanov, Sh. Mamajonov, F. Alimova hamda L. Zaylobovlar nomzodlik dissertatsiyaIarini hirnoya qilishgan. UIar kimyo o'qitish metodikasining turti sohaIarida tadqiqotlar o'tkazishdi.
Bunday ishlar hozirda ham davom ettirilmoqda. 1990-2012-yillar davomida professor H.T. Omonov kimyo o'qitish metodikasi bo'yicha qator ilmiy maqolalar e'lon qildi va soha rivojiga munosib hissa qo'shdi. Uning rahbarligida kimyo o'qitish metodikasi bo'yicha uch nafar pedagogika fanlari nomzodlari tayyorlandi. Shuningdek, 2009-yilda professor Sh.M. Mirkornilov, 2012-yilda professor N.G'. Rahmatullayevlar rahbarliklarida kimyo o'qitish metodikasi bo'yicha bir nafardan nornzodlik dissertatsiyalari yoqlangan.
O'zbekiston mustaqillikka erishgandan so' ng makta blar uchun milliy kimyo darsliklarini yaratish kimyo ta'limining asosiy vazifasi qilib belgilandi. Natijada 1993-yildan boshlab respublikamiz maktablarida A. Mamajonov, M. Nishonov, S. Teshaboyevlar tomonidan yozilgan darsliklar o'quv jarayonlariga joriy qilindi.
Milliy darsliklarda kimyoning shakllangan nazariy asoslari biIan bir qatorda respublikaning tabiiy-kimyoviy zaxiralari va ulardan mahsulotlar ishlab chiqarish, qadimiy sharq mutafak kirlarining kimyoga oid boy madaniy merosi, respublika kimyogar olimlarining fanni rivojlantirish sohasida olib borgan ilmiy izlanishlari ham o'rin olgan.