Kirish. Asosiy qism. Ertalabki badantarbiya mashqlarini tashkil etish

Ritmik ertalabki badantarbiya mashqlari va uning turlari - Ritmik mashqlari sog‘lomlashtirish yunalishidagi badantarbiya mashqlarining ko‘rinishlaridan biri hisoblanadi. Uning asosiy mazmuni yugurish, sakrash, uyin ko‘rinishlari hisoblanadi. Bularning hammasi sog‘liqni oshirishga yordam beradi.
Ritmik ertalabki badantarbiya mashqlari bilan hamma turli xil yoshdagi bolalar shug‘ullanishi mumkin. Ritmik ertalabki badantarbiya mashqlarida harakat chegaralanmagan bo‘ladi, gavdaning hamma qismiga ta’sir qiladi, chaqqonlik, epchillik, egiluvchanlik, chidamlilik. Musiqaviy ritm harakatlarni tashkillashtiradi, shug‘ullanuvchilarning kayfiyatini ko‘taradi. Xis - tuyg‘ularning ijobiy xolati harakatlarni yanada g‘ayrat bilan bajarishga undaydi, bu narsa ularning - organizmga ta’sirini kuchaytiradi. Ritmik ertalabki badantarbiya mashqlari atletika yo‘nalishga ega bo‘lishi mumkin, agar harakatlarda chidamlilikka, plastiklikka, o‘yin yoki aralash mashqlar ustun turadi. Mashqlar majmuida raqsiy daqiqalar ko‘pchilikni tashkil etadi. Axir qizlar ayniqsa xis-xayajonlarga va raqslarga intilishadilar. Shuning uchun bu badantarbiyaning nomi ritmikdir. Badantarbiya mashg‘ulotlar yig‘indisi o‘zining xos xususiyatga ega. Birinchidan, ularda aerobik xususiyatga eta bulgan mashqlardan (yugurish, sakrash) tashkari bo‘g‘inlarning cho‘zilishi egiluvchanligi va harakatchanligiuchun kerak bo‘lgan mashqlarishtirok etadi.
Raqslar uchun mo‘ljallangan mashqlar juda kup. Ikkinchidan musiqaviy kuzatuv sifatida ko‘pgina o‘zbek kompozitorlarining musiqalari va dunyo rakslarn qo‘llaniladi Harakatlarning go‘zalligini shakllantirayotib, biz bir vaqtning o‘zida insonning ruxiy olamiga ta’sir ko‘rsatiladi. Ertalabki badantarbiyaning yosh avlod tarbiyasidagi ahamyatini bebaxoligini ko‘ramiz. Ritmik badantarbiya bu insonlarning dam olishi va tarbiyasi uchun ijobiy vositadir. odamning jismoniy holatiga xos bo‘lgan mezonlar bo‘yicha uning salomatligiga oid model ko‘rsatkichlarini normallashtirib turish, -jismoniy yuklamalar meyorga solib turishi, -sixat- salomatligini model darajasiga erishishi va uni saqlab turish uchun unga optimal darajada mashq tasir ko‘rsatuvchi tadbirlar Ertalabki badantarbiya mashqlariga o‘rgatishning shart-sharoitlari. Badantarbiya mashqlariga o‘rgatishninng shart-sharoitlarini yaratish bir-nechta sharoitlarni o‘ziga qamrab oladi. Buning ostida tarbiyachining tayyorgarligi va har xil metodik va texnik vositalari ishlatilishi nazarda tutiladi. Tarbiyachi o‘rgatayotgan mashqlarini chuqur va mukammal bo‘lishi kerak. O‘rgatish oldidan tarbiyachida ishning rejasi bo‘lishi shart. Uning ichida harakatlarining ketma-ketligi bo‘lishi kerak. Har bir bolaning sifatlarini, mashqlarning sharoitlarini bilishi kerak. Ko‘pincha mashqlarni o‘rgatayotganda tarbiyachi tayyor tekshirilgan o‘rgatish yullarini ishlatadi. Bunda o‘rgatish yulining modelini aniqlash kerak. Mashqlarni o‘rgatish vaqtida tarbiyachining harakati katta ahamyatga ega. Bolaning harakatini e’tibor bilan kuzatib, uni har doim baxolab turishi kerak, o‘z vaktida bolaga yordam berib, mashqlarning bajarilishini yengillashtirishi, agar kiyinchiliklar tug‘ilsa, xatolarni to‘g‘rilashi kerak. O‘rgatish jarayonini shu tarzda boshqarish, tarbiyachi tomondan, ijodiy jarayondir va pedagogik maxoratni ta’riflaydi. Jismoniy daqiqalar (qisqa muddatli jismoniy mashqlar) o‘rta, katta va tayyorlovchi guruhlarida mashg‘ulotlar o‘rtasidagi tanaffusda, shuningdek dars jarayonining o‘zida o‘tkaziladi. Jismoniy daqiqaning ahamiyati bola faloliyati va xolatini harakat faolligi orqali almashtirishdan iborat bo‘lib, u charchoqni yozadi, bolaning emotsional ijobiy holatini tiklaydi. Agar bola mashg‘ulot jarayonida nisbatan harakatsiz turib qolsa toliqish yuzaga keladi. Toliqish bir xil ish, shuningdek mashg‘ulot yuklamasini buzilishi tufayli kuchayadi, bu bolalarning e’tiborini susaytiradi. Bu bosh miya po‘stlog‘ida rivojlanadigan tormozlanish va bolaning o‘quv materialini o‘zlashtirish qobiliyatining susayishi bilan izohlanadi. U chalg‘iy boshlaydi, diqqat faolligi, idroki susayadi. Bu belgilarning barchasi faoliyatni o‘zgartirish zarurligini ko‘rsatadi. Tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, xatto 6 yoshli bolalar ham 20 daqiqagina nisbatan harakatsiz va diqqatni jamlab tura olar ekanlar; shu muddatdan so‘ng ular toliqish tufayli bilimlarni yaxshi o‘zlashtirish va ko‘nikmalarni egallashga qodir bo‘la olmaydilar. Jismoniy mashqlarni bajarish mushak ishini faolashtiradi, bu o‘z navbatida qon aylanishini kuchaytiradi va oqibatda yurak ishining, nafas olishning intensivligini oshiradi, miyaning qon bilan ta’minlanishini faollashtiradi. Bularning hammasi birgalikda bola psixikasi emotsional – ijobiy holatning shakllanishiga, diqqatning, aqliy faoliyat va umumiy jismoniy holatning oshishiga ta’sir qiladi. Charchoq yo‘qoladi, bola dam oladi va yana ishtiyoq bilan shug‘ullana boshlaydi. Jismoniy daqiqalar tarkibiga 10-15 marta sakrash, 10-12 marta cho‘qqayib o‘tirish yoki turgan joyida yugurish (30-40 sekund) kiradi.
Yugurish paytida shikastlanish ehtimoli mavjud bo'lsa-da (har qanday sportda bo'lgani kabi), ko'p foydalari bor. Ushbu imtiyozlardan ba'zilari potentsial vazn yo'qotish, yurak-qon tomir va nafas olish organlarining sog'lig'ini yaxshilash (yurak-qon tomir va nafas olish kasalliklari xavfini kamaytirish), yurak-qon tomir tizimini yaxshilash, qonda umumiy xolesterin miqdorini kamaytirish, suyaklarni mustahkamlash (va potentsial suyak zichligini oshirish), immunitetni mustahkamlashni o'z ichiga oladi. tizim va yaxshilangan o'z-o'zini hurmat qilish va hissiy holat. Yugurish, muntazam mashqlarning barcha shakllari kabi, qarish ta'sirini samarali ravishda sekinlashtirishi yoki qaytarishi mumkin. Hatto yurak xurujini boshdan kechirgan odamlarda ham yugurish yoki har qanday aerobik faoliyat bilan shug'ullansa, jiddiy yurak muammolarini rivojlanish ehtimoli 20% kamroq.
Yugurish kabi kuchli aerobik mashqlarning maqbul miqdori yurak-qon tomir kasalliklari va umrni uzaytirish bilan bog'liq foyda keltirishi mumkin bo'lsa-da, haddan tashqari doz (masalan, marafonlar) kardiotoksiklik bilan bog'liq bo'lgan teskari ta'sirga ega bo'lishi mumkin.
Metabolik - Qo'shimcha ma'lumot: Jismoniy mashqlarning neyrobiologik ta'siri
Sport kiyimi kiygan AQSh armiyasi askari o‘z jismoniy holatini saqlab qolish uchun yuguradi.
Tezlik kiyimida yugurayotgan ayol.
Yugurish odamlarga vazn yo'qotish, shaklni saqlash va tana tuzilishini yaxshilashga yordam beradi. Tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, o'rtacha vaznli odam har bir milga yugurish uchun taxminan 100 kaloriya yoqadi. Yugurish odamning metabolizmini, hatto yugurgandan keyin ham oshiradi; yugurishdan so'ng qisqa vaqt ichida yuqori kaloriya miqdorini yoqish davom etadi. Har xil tezlik va masofalar har xil individual salomatlik va fitnes darajalariga mos keladi. Yangi yuguruvchilar uchun formaga kirish uchun vaqt kerak bo'ladi. Asosiysi, izchillik va tezlik va masofaning sekin o'sishi. Yugurish paytida o'z tanasining his-tuyg'ulariga e'tibor berish yaxshidir. Agar yuguruvchi nafas qisayotgan bo'lsa yoki yugurayotganda charchagan bo'lsa, sekinlashish yoki bir necha hafta davomida qisqaroq masofani bosib o'tish foydali bo'lishi mumkin. Agar yuguruvchi tezlik yoki masofa endi qiyin emasligini his qilsa, yuguruvchi tezroq yoki uzoqroq yugurishni xohlashi mumkin.
Aqliy - Yugurishning psixologik foydalari ham bo'lishi mumkin, chunki sportning ko'plab ishtirokchilari ko'pincha "yuguruvchining yuqori darajasi" deb ataladigan ko'tarilgan, eyforiya holatini his qilishadi. Yugurish ko'pincha klinik depressiyaga uchragan va giyohvandlik bilan kurashadigan odamlar uchun terapiya sifatida tavsiya etiladi. Mumkin bo'lgan foyda tabiat va manzaradan zavqlanish bo'lishi mumkin, bu ham psixologik farovonlikni yaxshilaydi (qarang: Ekopsixologiya § Amaliy foyda).
Hayvonlar modellarida yugurish miyada yangi yaratilgan neyronlar sonini ko'paytirishi ko'rsatilgan. Ushbu topilma qarish, shuningdek, o'rganish va xotiraga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin. "Cell Metabolism" jurnalida chop etilgan yaqinda o'tkazilgan tadqiqot ham yugurishni yaxshilangan xotira va o'rganish qobiliyatlari bilan bog'ladi.
Yugurish - stress, tashvish, depressiya va yallig'lanishni kamaytirishning samarali usuli. Bu mavsumiy affektiv buzilish bilan kurashayotgan odamlarga quyoshli va issiq bo'lganda tashqarida yugurish orqali yordam beradi. Yugurish aqliy hushyorlikni va uyquni yaxshilashi mumkin. Tadqiqotlar va klinik tajriba shuni ko'rsatdiki, jismoniy mashqlar jiddiy depressiya va xavotirni davolashda yordam berishi mumkin, hatto ba'zi shifokorlar o'z bemorlarining ko'pchiligiga mashqlarni buyuradilar. Yugurish antidepressantlarga qaraganda uzoq davom etadigan ta'sirga ega bo'lishi mumkin.
Ko'pgina jarohatlar yuqori ta'sirli tabiati tufayli yugurish bilan bog'liq. Yugurish hajmining o'zgarishi patellofemoral og'riq sindromi, iliotibial tarmoqli sindromi, patellar tendinopatiya, plika sindromi va medial tibial stress sindromining rivojlanishiga olib kelishi mumkin. Yugurish tezligining o'zgarishi Axilles tendiniti, gastroknemius shikastlanishi va plantar fasiitga olib kelishi mumkin. Qayta tiklash uchun etarli vaqt bo'lmagan yoki noto'g'ri shaklda ishlaydigan bir xil to'qimalarda takroriy stress yuqorida ko'rsatilganlarning ko'piga olib kelishi mumkin. Yuguruvchilar odatda mashqdan oldin isinish, to'g'ri yugurish shakliga e'tibor qaratish, kuch mashqlarini bajarish, muvozanatli ovqatlanish, tiklanish uchun vaqt ajratish va "muzlash" (og'riqli mushaklarga muz qo'yish yoki muz hammomini olish) orqali bu jarohatlarni minimallashtirishga harakat qilishadi.
Ba'zi yuguruvchilar beton yuzalarda yugurishda jarohatlarga duch kelishlari mumkin. Beton ustida yugurish bilan bog'liq muammo shundaki, tananing bu tekis yuzaga moslashishi va qattiqroq yuzada yugurishning qo'shimcha ta'siri bilan bir qatorda mushaklarning bir qismi zaiflashadi. Shuning uchun, vaqti-vaqti bilan erni o'zgartirish foydali bo'lishi mumkin - masalan, iz, plyaj yoki o't bilan yugurish. Bu yanada beqaror zamin va oyoqlarning turli mushaklarni kuchaytirishga imkon beradi. Yuguruvchilar bunday erlarda to'piqlarini burishdan ehtiyot bo'lishlari kerak. Pastga yugurish ham tizzadagi stressni kuchaytiradi va shuning uchun undan qochish kerak. Chastotani va davomiyligini kamaytirish ham shikastlanishning oldini oladi.
Yalang oyoq yugurish yugurish bilan bog'liq jarohatlarni kamaytirish vositasi sifatida ilgari surilgan, ammo bu munozarali bo'lib qolmoqda va ko'pchilik mutaxassislar jarohatlardan qochishning eng yaxshi usuli sifatida mos poyabzal kiyishni targ'ib qilmoqdalar. Biroq, 2013 yilda o'tkazilgan tadqiqot neytral poyabzal kiyish jarohatlarning kuchayishi bilan bog'liq emas degan xulosaga keldi.


XULOSA
Musobaqa qoidalari tubdan o`zgargan. FIJ musobaqa qoidalaridagi majburiy dasturning bеkor qilinishi va boshqa yangiliklar qator muammolarni kеltirib chiqardi. Ularning eng asosiysi – zamonaviy gimnastika qaеrga kеtyapti? U alohida turlar bo`yicha musobaqalar bilan bir qatorda ko`pkurashni ham o`z ichiga olgan еngil atlеtika kabi rivojlanish yo`lini tanlaydimi yoki o`z gimnastik an`analarini saqlab qoladimi?
Hozirgi bosqichda gimnastika ham chuqurlashib, ham kеngayib bormoqda. “Chuqurlashish–musobaqa dasturlarining yaanada murakkablashuvi va tехnik mahoratning o`sishi dеmak. Bu sport gimnastikasidagi eng barqaror yo`nalishlardan biri. “Kеngayish” dеganda gimnastika gеografiyasining kеngayishi va uning turlari hamda shakllarining ko`payishi nazarda tutilmoqda. Bu ajoyib sport turi tobora ko`proq mamlakatlarda u yoki bu ko`rinishda ommalashib boryapti. Dunyoning gimnastik kartasida oq dog` bo`lib turgan mamlakatlardan juda kuchli gimnastikachilar chiqayapti. Yangi qoidalar tufayli bu jarayon bugungi kunda ancha tеzlashdi. Agar musobaqa qoidalari o`zgarmasa, unda chеmpionlar orasida zamonaviy gimnastika uchun no odatiy antropomеtrik o`lchamlarga ega bo`lgan, alohida snaryadlarga iхtisoslashgan gimnastikachilarning paydo bo`lishi kutiladi.

Adabiyotlar ro‘yxati:

1. 
   Salomova R.S. «Jismoniy tarbiya nazariyasi va uslubiyati» T.: 2014.
   
2. 
   Maxkamdjonov K.M. Jismoniy madaniyat nazariyasi va metodikasi.
   

T.: “Iqtisod-moliya”, 2008.

3. 
   Nuriddinova M.M. «Maktabgacha ta’lim muassasalarida jismoniy tarbiya yo‘riqchilari uchun me’yoriy hujjatlar majmui». -T.: “Muxarrir”, 2013.
   
4. 
   Fayzullayeva M. va boshq. “Sog‘ tanda-sog‘lom aql”. T.: 2014
   

5.Usmonxo‘jayev T. va boshq. “500 harakatli o‘yinlar”. -T.: “Yangi asr avlodi”, 2014.