Kirish. Asosiy qism. Jinsga doir siyosat tarixi

Erkak va ayollarning teng huquq va imkoniyatlarini ta`minllashga qaratilgan qonunchilik yo`nalishlari.
Reja:

1. 
   Kirish.
   
2. 
   Asosiy qism.
   

1. 
   Jinsga doir siyosat tarixi.
   
2. 
   Huquqni o`rganishda gender yondashuv va nazariyalar.
   
3. 
   O`zbekistondagi ayol va erkaklarga teng imkoniyatlarni ta`minlashga qaratilgan huquqiy qarorlar.
   

3. 
   Xulosa.
   
4. 
   Foydalanilgan adabiyotlar.
   

1. 
   Kirish.
   

Markaziy osiyo va umuman postsovet davlatlarida SSSRdan meros bo`lib qolgan shunday bir umumiy xususiyat mavjudki, u mazkur davlatlarning milliy qonunchiligida namoyon bo`ladi. Ya`ni, mazkur davlatlar mustaqillikka erishgan, ularning milliy konsititutsiyalari va qonunchilik asosi yangilangan bo`lishiga qaramay totalitar tuzumdan meros ba`zi bir huquqiy me`yorlar hamon saqlanib qolmoqda.
Mintaqaning ayrim davlatlaridagina, xususan, O`zbekistonda, Ukraina, Qozog`istonda umuminsoniy xuquqlarga, xususan xotin-qizlar huquqlariga doir yangi mehanizmlar, jumladan OMBUDSMAN insitituti, bolalar ishlari insitituti kabi yangi mexanizmlar yaratildi. Ayni paytda bunday insititutlarning vakolatlarini kengaytirish va ularning samaradorligini ta`minlash davrimizning dolzarb masalalaridan biriga aylanadi.
Rasmiy kommunistik barham topgach uning o`rnnida vujudga kelgan bo`shliqni an`anaviy qadriyatlar, urf-odatlar egalladi. Qadimgi madaniyat va xotin-qizlarga ularni an`anaviy ravishda ona va xotin deb qarash amaliyoti barcha darjalarda ustunlik qila boshladi. Bunday amaliyot xotin-qizlarning ayniqsa, qishloq ayollarining ahvoli, tanlash imkoniyatiga jiddiy ta`sir ko`rsatdi. Xotin-qizlarni kamsituvchi qarashlar va urf-odatlar, aqidalar ba`zan uchrab turadi. Shuningdek aholining huquqiy madaniyati past. Bu boradagi kamchiliklarga barham berish, xotin-qizlarni tom ma`noda yangi, demokratik tamoyillarga asoslangan fuqarolik jamiyatini teng huquqli bunyodkoriga aylantirish yo`lida insoniyat ma`naviyati xazinasiga tayanmoqdamiz.
Sotsiologlar va ijtimoiy psixologlar ta`kidlashicha: jins tushunchasi biologik xususiyatlarga oid bo`lib, unga ko`ra odamlar “erkaklar” va “ayollar” toifasiga bo`linadi yoki kamdan-kam hollarda “germafroditlar” uchraydi. Gender esa ijtimoiy va ijtimoiy-psixologik alomatlarga tegishli bo`lib, odamlarni “erkaklarga oid” yoki “ayollarga oid” turlarga ajratadi. Aksariyat sotsiologlarning fikricha, gender ijtimoi nuqtai nazardan jamiyatning erkaklarga va ayollarga ijtimoiy bo`linishiga tegishli hollarda qo`llanilishi kerak.¹
“Erkak” va “ayol” atamalari ularga hos biologik farqqa hamda o`g`il va qiz bolalarga biriktirib qo`yilgan atama bo`lgan holda, “erkaklarga oid” hususiyatlar ijtimoiy jihatdan jinslarga hos deb hisoblangan, madaniyat orqali shakllangan hatti-xarakatlar va mijoz turlariga taaluqlidir. Ushbu xususiyatlar murakkab va davomli ijtimoiylashtirish jarayonida o`rganiladi.
Antropolglar, psixologlar, sotsiologlar genderning biologik emas, balki ijtimoiy va madaniy jihatdan belgilanishi, madaniy va tarixiy jihatdan esa nisbiy ekanligini ta`kidlaydi. Uning mazmuni, sharxi va ifodasi o`z ichida ham, madaniyatlararo ham o`zgardi hamda tarixiy o`zgarioshlar ob`ekti bo`lib xizmat qiladi.
Ijtimoiy omillar – toifa, yosh, irq va kelib chiqishi- alohida gender mazmuni, ifodasi va tajribasini tashkil etadi hamda uni biron-bir soddalashtirilgan usul bilan jins yoki jinsiylikka tenglashtirib bo`lmasligini ajratib ko`rsatadi.
Aksariyat madaniyatlarning jinsiy ramziyligida “erkaklarga oid”lik rux, so`z, madaniyat, faollik, kuch, oqilonalik, yorug`lik, mazmunlilik, shakllanganlik va hokozolarga o`xshatiladi. “Ayollarga oid”lik – materiya, tartibsizlik, tabiat, xavfsizlik, ojizlik, his-hayajonga berilish, qorong`ulik, bo`shliq, shaklsizlikka qiyoslanadi.
Umuman shuni aytish mumkinki, gender munosabatlari tahlili moxiyatan turmushning iqtisodiy, sotsial, siyosiy jabhalaridagi jinslararo munosabatlarning tahlilidir.

1. 
   COLLINS. “Болшой толковый словарь”
   

2.