Kirish Asosiy qism: O'quvchilarni

3. Fizikada sinfdan tashqari mashg'ulotlar turlari.

O’quvchilarga ta'lim-tarbiya berishda va ularni rivojlanishida fizikadan uyushtiriladigan sinfdan tashqari ishlarning ahamiyati kattadir.
Fizikadan sinfdan tashqari ishlar deganda, darsdan tashqari sharoitda, bevosita fizika o’qituvchisining rahbarligida, reja asosida ma’lum maqsadni ko’zlab, o’quvchilarning hohishlarini hisobga olgan holda uyushtiriladigan mashg’ulot nazarda tutiladi.
Sinfdan tashqari ishlarni uyushtirishda o’quvchilarning ta'lim olishi, tarbiyalanishi va rivojlanishi dielektrik birlikda hal etilishiga alohida ehtibor beriladi. bu ishlar bir necha tashkiliy elementlar (maqsadi, vazifasi, mazmuni, shakli, xili, tashkil etish metodi) dan tashkil topadi.
Fizikadan sinfdan tashqari ishlarning maqsadini belgilashda quyidagilar hisobga olinadi:

1. 
   o’quvchilarning bilim darajasi;
   
2. 
   o’quvchilarning bilishga qiziqishi;
   
3. 
   uning o’quv mehnat faoliyatidagi o’ziga xos xususiyatlari;
   
4. 
   aqliy taraqqiyot darajasi;
   
5. 
   shaxs sifatida shakllanish darajasi;
   
6. 
   kasbga yo’naltirish.
   

Sinfdan tashqari ishlarning maqsadlaridan kelib chiqqan holda vazifalari belgilanadi. Ular sinfdan tashqari ishning mazmuniga ko’ra quyidagilarga bo’linadi:

1. 
   o’quvchilar ilmiy dunyoqarashini rivojlantirish;
   
2. 
   o’quvchilarni umumiy ta'lim olish yo’nalishini rivojlantirish;
   
3. 
   o’quvchilarning umumtexnikaviy rivojlanishini tahminlash;
   
4. 
   o’quvchilarning shaxsiy qobiliyatini rivojlantirish;
   
5. 
   o’quvchilarda amaliy ko’nikma va malakalarni shakllantirish;
   
6. 
   kasbga yo’naltirish vazifasi.
   

Bu didaktik vazifalarga mos holda, sinfdan tashqari ishlar tashkil etiladi.
O’quvchilarning sinfdan tashqari ishlarining mazmunini tanlash muhim ahamiyatga ega.
Umumiy o’rta ta'lim maktab o’quvchilari fizikadan hali chuqur va mustahkam bilimga ega emasligini, mustaqil ishlash qobiliyati ham yetarli shakllanmaganligi hamda ularning yosh xususiyatlaridan kelib chiqqan holda sinfdan tashqari ishlarning mavzusi va mazmunini tanlashda uning ilmiyligiga emas, balki uning amaliyligiga asosiy e'tibor qaratish kerak.
Akademik litsey va kasb-hunar kollejlari talabalari bilan o’tkaziladigan sinfdan tashqari ishlarni mavzu va mazmunini belgilashda avvalam bor ularning ilmiyligiga hamda talabalarning bo’lajak kasblarini hisobga olgan holda yondoshish zarur.
O’quvchilarni mehnatga ongli munosabatda bo’lish ruhida tarbiyalash ta'lim- tarbiya jarayonining vazifalaridan biridir. Bu masalani hal etishda sinfdan tashqari ishlarning ahamiyati muhimdir. Sinfdan tashqari mashg’ulotlar davomida uyushtiriladigan tajriba va kuzatishlar umumiy mehnat va amaliy ko’nikmalar hosil qilishda katta imkoniyatga ega.
Sinfdan tashqari uyushtiriladigan ishlarning qaysi turi bo’lishidan qatiy nazar o’quvchilarda estetik didni rivojlantirish borasida ham o’qituvchi ish olib borishi zarur. Shuningdek, mashg’ulotlar jarayonida o’quvchilarni tabiatga, tabiat go’zalligiga muhabbat hissini uyg’otishni ham o’qituvchi yodidan chiqarmasligi kerak.
O’quvchilarni vatanparvarlik va baynalminallik ruhida tarbiyalash borasida ham fizikadan uyushtirilgan sinfdan tashqari ishlar katta imkoniyatga ega. Buyuk mutafakkirlarimizdan Ibn Sino, Beruniy, Ulug’bek va boshqalarning qilgan ishlarini, ularning hayotlaridan lavhalarni yoki bo’lmasa XX asrda fizika sohasida U.Aripov, S.Azimov, R.Bekjonov va boshqa vatanimiz olimlari qilgan ishlarni sinfdan tashqari o’tkaziladigan tadbirlarda ko’rsatish, devoriy gazetalarda mahlumotlar berish yaxshi samara beradi. Shuningdek, keyingi paytlarda vatanimiz fizik olimlari boshqa mamlakatlar olimlari bilan hamkorlikda ishlab erishayotgan yutuqlari haqida, bu yutuqlar turli millat vakillarining xamkorlikdagi
ishining natijalari ekanligini o’tkaziladigan tadbirlar orqali o’quvchilar ongiga yetkaza olsak maqsadga erishgan bo’lamiz.
Maktablarda tashkil etiladigan hamda o’tkaziladigan sinfdan tashqari mashg’ulotlar o’quvchilarning umumiy tahlim va politexnik saviyasini oshirish, vatanparvarlik ruhida tarbiyalash, ijodiy tashabbuskorligini oshirish uchun keng imkoniyatlar ochib beradi. Shuningdek, o’quvchilarning fizika darsiga bo’lgan qiziqishini orttiradi. Sinfdan tashqari ishlar o’quvchilarning qiziqishlarini hisobga olgan holda tashkil qilinadi. Fizikadan tashkil etiladigan sinfdan tashqari ishlardan biri to’garaklardir. Fizikadan to’garaklarni nafaqat maktabda, shuningdek akademik litsey, kasb-hunar kollejlarida ham tashkil etilsa, nur ustiga a'lo nur bo’ladi.