Kirish biron bir vaqtda, siz kompaniyaning ishchisi yoki aktsioneri bo'lishingiz mumkin, uning ishlashi yoki omon qolishi esa davlat savdo amaliyotiga bog'liq

ERKIN SAVDO VA SARMOYALAR UCHUN LOBBI. Ko'proq davlatlar ish o'rinlarini yaratish va soliq tushumlarini ko'paytirish uchun bozorlarni erkinlashtirmoqda. Ushbu tendentsiya qisman firmalarning o'zlarining savdo va sarmoyaviy to'siqlarini pasaytirish uchun ichki va tashqi hukumatlarni qo'llab-quvvatlashga qaratilgan harakatlaridan kelib chiqadi. Yaponlar AQSh va Evropa hukumatlarini lobbi qilish orqali savdo to'siqlarini kamaytirishda katta yutuqlarga erishdilar. Xitoyda mahalliy va xorijiy firmalar ko'pincha hukumatni lobbi qilib, Xitoyni biznes yuritishni qiyinlashtiradigan protektsionistik siyosat va qoidalarni yumshatishadi. Xorijiy firmalar ko'pincha sobiq hamkasblarini lobbi qilish uchun Xitoyning sobiq hukumat amaldorlarini yollashadi. Xususiy sektor to'siqlarni pasaytirishga qaratilgan hukumatlararo savdo muzokaralarini olib borish uchun federal hokimiyatni lobbi qiladi.

CASE STUDY 1: "Boeing" va "Airbus" noqonuniy subsidiyalar ustidan it talashmoqda
Boeing va Airbus 100 ta va undan ortiq o'rindiqli yirik tijorat reaktiv samolyotlari uchun jahon bozorida hukmronlik qilmoqda. Ikki kompaniya bozor ulushi uchun to'xtovsiz kurashga kirishgan. Bir necha o'n yillar davomida ushbu ikki kompaniya bir-birini hukumat subsidiyalaridan foyda ko'rishda ayblashmoqda. Dastlabki yillarda Airbus yangi samolyotlarni ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan 100 foiz mablag'ni Airbus operatsiyalari joylashgan Evropaning to'rtta davlati: Germaniya, Frantsiya, Ispaniya va Buyuk Britaniyadan olgan. Ushbu mablag'lar bozordan past foiz stavkalari bo'yicha kreditlar shaklida berildi. O'z navbatida, Airbus, Boeing azaldan AQSh Mudofaa vazirligi va NASA tomonidan bilvosita subsidiyalarni tashkil etadigan ilmiy-tadqiqot ishlanmalariga ega bo'lgan. Ikki kompaniya 1992 yilda subsidiyalarni bekor qilish to'g'risida kelishuvga erishgan edi, ammo "Boing" Airbus hali ham milliardlab noqonuniy rivojlanish subsidiyalaridan foyda ko'rmoqda deb da'vo qilib, 2004 yilda bu bitimdan voz kechdi.
2006 yilda AQSh hukumati Jahon Savdo Tashkilotiga (JST) "Airbus" ning 25 milliard dollarlik noqonuniy subsidiyalar olganligi, asosan yangi samolyotlarni ishlab chiqarish uchun uchirish yordami sifatida olganligi to'g'risida ish ochdi. 2010 yilda Jahon savdo tashkiloti Airbus 18 milliard dollarlik noqonuniy davlat subsidiyalaridan, shu jumladan 15 milliard dollarlik uchirish yordamidan foyda ko'rdi. Jahon savdo tashkiloti Evropa hukumatlariga 2011 yil dekabrigacha subsidiyalarning zararli ta'sirini olib tashlash uchun muddat berdi.
JST 2016 yil sentyabr oyida yana bir qaror chiqarib, evropaliklarni 2010 yilgi qarorini bajarmaganligi va bundan tashqari, o'zining so'nggi A350 samolyotini ishlab chiqarishga yordam berish uchun Airbusga notijorat qarzi shaklida yana 5 milliard dollar bergani uchun tanqid qildi. Jahon savdo tashkiloti ushbu so'nggi qarorida "A350 samolyotini uchirish yordami bo'lmagan taqdirda uni uchirish va bozorga olib chiqish mumkin emasligi aniq" deb ta'kidladi. Jahon savdo tashkilotining hisob-kitobiga ko'ra, Boeing Airbus-ni ishga tushirish uchun ajratilgan subsidiyalar natijasida 104 ta keng samolyotli buyurtma va 271 ta tor tanali reaktiv buyurtmalarni yo'qotgan. Ushbu so'nggi qaror Amerika Qo'shma Shtatlariga javobgar bo'lmagan Evropa hukumatlariga qarshi javob savdo sanktsiyalarini qo'llash uchun eshikni ochdi.
Biroq, Qo'shma Shtatlar yaqin orada javob sanktsiyalarini qo'llashi ehtimoldan yiroq emas. Buning bir sababi, Qo'shma Shtatlarning o'zi Boeing-ga noqonuniy subsidiyalarni taqdim etganligi uchun Evropa Ittifoqi tomonidan Butunjahon savdo tashkiloti tomonidan hisobga olingan. 2016 yil noyabr oyida Jahon savdo tashkiloti Boeing kompaniyasining Boeing kompaniyasining asosiy ishlab chiqarish ob'ektlari joylashgan Vashington shtatidan 5,7 milliard dollar atrofida noqonuniy soliq imtiyozlari olishiga qaror qildi. Vashington shtati "Boing" ga ushbu soliq imtiyozlarini 2020 yildan 2040 yilgacha kompaniya ushbu shtatda keng korpusli 777X samolyotlari uchun qanotlarni ishlab chiqarishni saqlab qolish sharti bilan berishga va'da bergan edi. Airbus ma'lumotlariga ko'ra, ushbu soliq imtiyozlari 777Xga raqib samolyotlariga nisbatan adolatsiz ustunlik beradi, bu Jahon savdo tashkiloti rozi bo'lgan ko'rinadi.
Yakuniy natija qanday bo'lishini ko'rish kerak. Jahon savdo tashkiloti "Boing" ning soliq imtiyozlari Airbus-ga qancha zarar yetkazishi mumkinligi to'g'risida hali qaror qabul qilmagan. O'z navbatida, Boeing 777X dasturiga beriladigan subsidiyalardan olinadigan foyda yiliga atigi 50 million dollarni tashkil qiladi, deya ta'kidlamoqda, bu Airbus qat'iyan rozi emas. Evropa Ittifoqi ushbu qaror ustidan shikoyat qildi. Yakuniy qaror kamida 2018 yilgacha kutilmaydi.