Kirish fizika fanini tabiiy fanlar bilan bog’lanishi Fizika fanini tibbiyot bilan bog’lanishi Yo’nalishdagi texnikumlarda fizika fanini o’qitishning o’ziga xosligi Xulosa

2.Fizika fanini tibbiyot bilan bog’lanishi
Jamiyat hayotining barcha jabhalarida kechayotgan jarayonlar mutaxassislarning, shu jumladan tibbiyot mutaxassislarining kasbiy fazilatlariga yangi vazifalarni qo‘ymoqda. Bugungi kunda ta’limning yangi tendensiyalari doirasida universitet bitiruvchisiga qo‘yiladigan asosiy talablardan biri uning raqobatbardoshligidir. Raqobatbardosh mutaxassisning xususiyatlarida uning kasbiy va shaxsiy vakolatlari alohida ahamiyatga ega. Uchinchi avlod oliy kasbiy ta’lim davlat ta’lim standartlarining kompetensiyaviy formati bitiruvchining kompetentsiyalari orqali kasbiy ta’lim sifatini baholashni o‘z ichiga oladi, bu ta’lim dasturini o‘zlashtirishning umumiy natijasi sifatida tushuniladi. Tibbiyot oliy o‘quv yurti bitiruvchisining kompetensiyasi unga tanlagan kasbi bo‘yicha muvaffaqiyatli ishlash, uning ijtimoiy harakatchanligi va mehnat bozorida barqarorligiga hissa qo‘shadigan ijtimoiy, shaxsiy va umumiy madaniy fazilatlarni egallash imkonini berishi kerak.
Bu masalani hal etishda, bizningcha, tibbiyot ta’limi tizimining tarkibiy qismi bo‘lgan matematika bilan fizika kursi muhim o‘rin tutadi. Fizika va matematika nafaqat xususiy, umumiy fan, fizikaviy va matematikaviy kompetensiyalarni, balki asosiy, yuqori predmetli kompetensiyalarni ham shakllantirish imkonini beradi. Tibbiyot oliy o'quv yurtlarida fizika-matematika fanlari tibbiyot va unga yaqin fanlarga aniq bilimlarning kirib borishi bilan katta ahamiyatga ega. Bu diagnostika va davolash usullari, jihozlarining takomillashtirilishi va murakkablashishi, tadqiqot natijalarini aniq tushunish va to'g'ri baholash zarurati bilan bog'liq.
Tanadagi jismoniy jarayonlarni, tashqi omillarning organizmga ta'sirining fizik asoslarini, molekulyar fizika qonunlarini chuqur tushunmasdan turib, davolanishni to'g'ri belgilash, bemorga sog'lom turmush tarzi qoidalarini tavsiya etish mumkin emas. Amalda, shifokor miqdoriy ko'rsatkichlar bilan shug'ullanadi. Bu miqdorlar qanday olinganligini, ularning aniqligi qanday ekanligini bilish muhimdir. Bu savollarning matematik asosini ehtimollar nazariyasi va matematik statistika tashkil etadi. Fizika jamiyat hayotining deyarli barcha jabhalariga ta'sir qiladi, butun madaniyatga va fikrlash tarziga ta'sir qiladi. Biologiyadagi inqilob odatda molekulyar biologiya va genetikaning paydo bo'lishi bilan bog'liq. Molekulyar biologiya o'z ob'ektlarini aniqlash, ajratish va o'rganish uchun fizik usullar va uskunalardan foydalanadi: elektron va proton mikroskoplari, rentgen nurlari difraksion tahlili, elektron difraksiyasi, neytron tahlili, teglangan atomlar usuli va boshqalar. Fizikaviy laboratoriyalarda paydo bo'lgan ushbu vositalarsiz biologlar tirik organizmlarda sodir bo'ladigan jarayonlarni sifat jihatidan yangi darajaga olib chiqa olmaydilar. Shunday qilib, “Fizika. Matematika» mutaxassisligining zaruriy tarkibiy qismidir. Shu bilan birga, bakalavriat talabalari fundamental fanlarni bilishning kelajakdagi shifokor amaliyoti uchun ahamiyatini to'liq anglay olmasligi hisobiga talabalarning bazaviy fanlarni o'rganishga bo'lgan motivatsiyasi past. Biz fizika va matematika hamda klinik fanlar o‘rtasidagi fanlararo aloqadorlik jadvalini tuzishimiz zarurk, bu esa birinchi kurs talabasiga fizika va matematikani o‘rganishda olgan bilim, ko‘nikma va malakalarining boshqa fundamental va boshqa fanlarni keyingi bosqichda o‘rganish ahamiyatini ko‘rish imkonini beradi. Klinik fanlar, shuningdek, umumiy madaniy va kasbiy kompetensiyalarni shakllantirish uchun tibbiyot amaliyotida fizik-matematik ta’limning o‘rni doimiy ravishda ochib berilishi o‘qitish metodikamizning xususiyatlaridan biridir. Bu talabalarning kursni o'rganishga bo'lgan qiziqishini oshirishga, matematikaning fundamental asoslarini va kasbiy tibbiy ta'lim uchun zarur bo'lgan amaliy matematik apparatlarni o'zlashtirishga, talabalarda materiyaning fizik xususiyatlari va biologik ob'ektlarda sodir bo'ladigan fizik jarayonlar haqida yaxlit, tizimli tushunchani shakllantirishga yordam beradi. , shu jumladan inson tanasi. Har bir fan bloki modullardan iborat. Modullar matematik tahlil, ehtimollar nazariyasi, matematik statistika, tibbiy va biologik fizikadan tibbiyot uchun eng muhim mavzularni o'z ichiga oladi. Modullar ichida modulli birliklar, masalan, laboratoriya ishi yoki amaliy dars ajratilgan. Har bir modul boʻlimida didaktik maqsaddan tortib oʻquv adabiyotlari roʻyxatigacha boʻlgan oʻquv siklining barcha tarkibiy qismlari mavjud. Talaba o'ziga taklif qilingan, maqsadli harakatlar rejasi, axborot banki va qo'yilgan didaktik maqsadlarga erishish uchun uslubiy qo'llanmani o'z ichiga olgan individual o'quv rejasi bilan mustaqil ravishda ishlashi mumkin. Didaktik maqsad talaba uchun tuzilgan bo'lib, nafaqat o'rganilayotgan materialning hajmi va turini, balki uni o'zlashtirish darajasini ham o'z ichiga oladi. Har bir modul bo‘limi uchun bilim, ko‘nikma va malakalarga qo‘yiladigan talablar to‘plami ishlab chiqilgan.
Zamonaviy tibbiyot fizikasi ta'lim tizimini isloh qilish nafaqat bilim va ko'nikmalarga ega bo'lgan, balki ularni oliy kasbiy ta'limning davlat ta'lim standartida belgilangan kasbiy faoliyat muammolarini hal qilishda foydalanishga tayyor, kelajakda bu sohada tibbiyot fizikasi mutaxassislarini tayyorlash samaradorligini oshirishga qaratilgan.
Fanning turli sohalarini uzluksiz rivojlantirib borishda yangi axborotlarning nihoyatda tez ko'payishi hozirgi zamon uslubiyati oldiga juda katta qiyinchilik va muammolarni qo'ydi. Ta'lim oluvchilarni hozirgi zamon bilimlari bilan tanishtirish va fanni yaxshi o'zlashtirishi uchun nima ishlar qilish kerakligi dolzarb muammoga aylanib qolmoqda.
Tibbiyot fizikasi fani zamonaviy tibbiyot qurilmalari va bu qurilmalar yordamida davolash, tashxis qo'yish kabi hodisalarni o'zida mujassamlashtirgan qiziqarli fandir. Lekin Fizika fanini yaxshi o'zlashtirmagan —talabalar Tibbiyot fizikasi fanini o'zlashtirishda bir qator muammolarga duch keladilar. Natijada ko'pchilik talabalarlar fanni o'zlashtirishga qiynaladilar.
Inson organizmida sodir bo‘ladigan turli jarayonlarning murakkabligiga va o‘zaro bog‘liqlikda bo‘lishiga qaramay, ular orasidan ko‘pincha fizik jarayonga yaqin bo‘lganlarini ajratib ko‘rsatish mumkin bo'ladi. Masalan, qon aylanishi kabi murakkab fiziologik jarayon aslida fizik jarayondir, chunki bu jarayon suyuqlikning oqishi (gidrodinamika), tomir bo‘ylab elastik tebranishlarning tarqalishi (tebranishlar va to‘lqinlar) yurakning mexanik ishi (mexanika), biopotensiallarning generatsiyasi (elektr) va hokazolar bilan bog'liq. Nafas olish gaz harakati (aerodinamika), issiqlik uzatish (termodinamika), bug'lanish (fazoviy o‘tishlar) va hokazolar bilan bog‘liq.
Organizmda fizik makrojarayonlardan tashqari, xuddi jonsiz tabiatdagi kabi molekular jarayonlar ham sodir bo‘ladi va ular biologik sistemalarning holatini belgilaydi. Bunday mikrojarayonlarning fizikasini tushunish organizm holatini, ba’zi bir kasalliklarning tabiatini tushunish, dorilarning ta’sirini va shu kabilarni to‘g‘ri baholash uchun zarurdir. Bu masalalarning hammasida fizika biologiya bilan shu darajada bog‘langanki, u mustaqil fan—biofizikani vujudga keltiradi. Bu fan tirik organizmdagi fizik va fizikaviy-kimyoviy jarayonlarni, shuningdek, biologik sistemalarning ultrastrukturasini tashkil qilishining hamma jabhalarida-submolekular va molekulardan to to‘qima va to‘liq organizmgacha o'rganadi.
Kasallik diagnostikasining va biologik sistemalarni tadqiq qilishning fizik usullari. Diagnostika va tadqiqotlarning ko‘pgina usullari fizik prinsiplar va g‘oyalardan foydaianishga asoslangan. Ko‘pgina zamonaviy tibbiy asboblar tuzilishiga ko‘ra fizik asboblardir. Buni ko‘rsatish uchun o‘quvchiga o‘rta maktab kursidan ma’lum bo‘lgan ba’zi bir misollarni qarab chiqish kifoya.
Mexanik kattalik-qon bosimi bir qator kasalliklarni baholash uchun foydalaniladigan ko‘rsatkichdir. Manbai organizmning ichkarisida bo'igan tovushlarni eshitish a’zolaming kasalligi yoki sog‘lig‘i haqida axborot olish imkonini beradi. Ishlashi simobning issiqlikdan kengayishiga asoslangan meditsina termometri — keng tarqalgan diagnostik asbobdir. Keyingi yillarda elektron qurilmalarning rivojlanishi natijasida tirik organizmda hosil bo'layotgan biopotensiaUarni yozib olishga asoslangan diagnostik usullar keng tarqalmoqda. Ko‘pchilikka ma’lum bo'igan usul — elektrokardiografiya—yurak faoliyatini aks ettiruvchi biopotensiaUarni yozishdir. Mikroskopning tibbiy va biologik tadqiqotlardagiahamiyatihammaga ma’lum. Tolalioptikaga asoslangan zamonaviy tibbiy asboblar organizmning ichki bo'shliqlarini ko'rishga imkon bermoqda. Spektral analiz usulidan adliyaviy tibbiyotda, gigiyenada, farmokologiyada va biologiyada foydalaniladi; atom va yadro fizikasining yutuqlari diagnostikadagi ancha mashhur metodlar: rentgenologik diagnostika va nishonlangan atomlar usullari ham ko'pchilikka ma’lumdir.
Davolash maqsadida organizmga fizik omillar bilan ta’sir qilish. Tibbiyotda qo'llaniladigan turli davolash usullari ichida davolashning fizik omillari ham o'rin topmoqda. Ularning ba’zilarini ko'rsatib o'tamiz. Suyak sinishlarida foydalaniladigan gipsli bog'lanishlar yordamida shikastlangan organlarni qo'zg'almas holatga keltiriladi. Davolash maqsadida sovitish (muz) va isitish (grelka) issiqlik ta’siriga asoslangandir. Elektr va elektromagnit ta’sirlar fizioterapiyada keng qo'llaniladi. Davolash maqsadida ko'rinadigan va ko'rinmaydigan (ultrabinafsha va infraqizil), rentgen va gamma-nurlanishlar qo'llanilmoqda.
Tibbiyotda foydalaniladigan materiallarning fizik xossalari. Biologik sistemalarning fizik xossalari. Tibbiyotda ishlatilayotgan bog'lamchalar, asboblar, elektrodlar, protezlar va hokazolar tashqi muhit ta’sirida va shu jumladan biologik muhit ta’sirida ishlaydi. Bunday asboblarni real sharoitda ishlatish mumkinligini baholash uchun ular tayyorlangan materiallarning fizik xossalari haqidagi ma’lumotlarni, masalan, protezlar (tishlar, tomirlar, klapanlar) tayyorlash uchun mexanik mustahkamlikni, ko'p karrali yuklanishlarga chidamlilikni, elastiklikni, issiqlik o'tkazish qobiliyatini, elektr o'tkazuvchanlikni va boshqa xossalarnibilishmuhimdir.
Qator hollarda biologik sistemalarning yashovchanlik xususiyatlarini yoki ma’lum tashqi muhit ta’sirlariga chidamliligini baholash uchun ularning fizik xossalarini bilish muhimdir. Biologik obyektlarning fizik xossalari o'zgarishiga qarab kasalliklarni aniqlash mumkin bo'ladi. Atrof-muhitning fizik xossalari va xarakteristikalari. Tirik organizm atrof-muhit bilan o'zaro ta’sirlashgan holdagina yashashi mumkin. U muhitning harorat, namlik,havo bosimi va shu kabi fizik xarakteristikalarining o'zgarishlaridan keskin ta’sirlanadi. Tashqi muhitning organizmga ta’siri faqatgina tashqi faktor sifatida hisobga olinmasdan, undan davolash usuli (klimatoterapiya va baroterapiya) sifatida ham foydalanish mumkin. Bu misollar shifokor atrof-muhitning fizik xossalarini va xarakteristikalarini baholay bilishi kerakligi haqida dalolatberadi. Yuqorida aytib o‘tilgan fizikaning tibbiyotda qo‘llanilish usullari tibbiyot fizikasining asosini—amaliy fizika va biofizikaning kompleks bo‘limlarini tashkil qiladi. Ularda fizik hodisalar, jarayonlar va xarakteristikalar tibbiyot raasalalarini hal qilishda qo'llanilgan holda qarab chiqiladi. Tibbiyot va texnika. Zamonaviy tibbiyot turli-tuman asboblarni keng qo'llashga asoslanadiki, bu asboblarning ko‘pchiligi fizik asboblardir. Shuning uchun tibbiyot va biologik fizika kursida asosiy tibbiyot asboblarining tuzilishi va ishlash prinsiplari ko‘rib chiqiladi. Tibbiyot, hisoblash mashinalari va matematika. Hisoblash mashinalari kun sayin tibbiyotdagi tadqiqot natijalariga ishlov berishda, kasalliklarga diagnoz qo‘yishda keng qo‘llanilmoqda. Bundan tashqari matematikadan tirik sistemalarda sodir bo‘layotgan jarayonlarni tavsiflashda, shuningdek, tegishli modellarni yaratish va tahlil qilishda keng ko'lamda foydalanilmoqda. Kasalliklarning turini hisobga olishda, epidemiyalarning qanchalik tarqalganligini aniqlashda va boshqa maqsadlarda matematik statistikadan foydalaniladi.