Kirish I. bob Kreditning mohiyati va moliya tizimidagi roli

Hudud	Ipoteka kreditining eng ko'p miqdori
Boshlang'ich badal uchun qat’iy belgilangan subsidiya miqdori
1	Qoraqalpog’iston Respublikasi va viloyatlar	327 250	32 000
2	Toshkent shahri	416 500

4. Chizma

2021 yilda ipoteka kreditlari bo’yicha subsidiyalar ajratishning maqsadli parametrlari doirasida subsidiya taqdim etish to’g’risidagi xabarnomani olgan shaxslarga ajratiladigan ipoteka kreditlari
Ming so’mda

5. Chizma

№	Hudud	Uy-joy hisoblangan qiymati	Ipoteka kreditining eng ko'p miqdori	Boshlang'ich badalning eng kam miqdori
1	Qishloq joylarda	315 000	267 750	47 250
2	Shaharlarda	364 000	309 400	54 600
3	Toshkent shahrida	399 000	339 150	59 850

Sotib olinadigan kvartira qiymatining uy-joy hisoblangan qiymatidan oshib ketgan miqdorini banklar tomonidan ajratiladigan kreditlar hisobidan to’lanishiga yo’l qo’yilmaydi.

Markaziy bank statistikasi

Tijorat banklarining kredit va depozitlar to`g`risida 2022-yil 1-yanvar holatiga ma'lumot

mlrd. so`m

№	Bank nomi		Jami kreditlar		shundan				Jami depoz itlar		shundan
					jismoniy shaxslar		yuridik shaxslar				jismoniy shaxslar		yuridik shaxslar
Jami		326 386		69 496		256 889		156 190		37 306		118 884
Davlat ulushi mavjud banklar		280 074		55 854		224 220		104 248		23 007		81 241
1	O‘zmilliy bank		74 033		6 100		22 083		5 475		5 475		16 608
2	O‘zsanoat qurilishbank		43 148		4 260		12 607		3 319		3 319		9 289
3	Asaka bank		37 685		4 418		10 729		2 256		2 256		8 474
4	Agrobank		32 258		5 119		11 839		3 778		3 778		8 061
5	Ipoteka- bank		29 046		13 891		15 824		2 194		2 194		13 630
6	Xalq banki		19 596		7 413		11 649		2 144		2 144		9 505
7	Qishloq qurilish bank		17 496		9 058		6 492		1 021		1 021		5 471
8	Mikrokre ditbank		10 816		3 084		3 154		775		775		2 378
9	Turon bank		8 129		1 144		2 838		1 125		1 125		1 713
10	Aloqa bank		7 754		1 329		6 796		909		909		5 887
11	Poytaxt bank		80		35		235		11		11		224
12	O`zagroe ksportbank		30		1		1		0,3		0,3		1

Boshqa banklar		46 312	13 643	32 669	51 942	14 299	37 643
13	Hamkorbank	9 334	2 724	6 610	4 416	2 161	2 255
14	Kapital bank	8 030	3 683	4 347	13 180	3 427	9 754
15	Ipak yo‘li bank	6 422	908	5 514	4 283	1 079	3 204
16	Invest Finance bank	3 774	1 153	2 622	4 168	1 701	2 467
17	Orient Finans bank	3 627	931	2 696	3 449	536	2 913
18	Trastbank	2 744	454	2 291	5 448	816	4 632
19	Davr bank	2 157	1 186	971	1 132	383	750
20	Asia Alliance bank	1 903	616	1 288	2 277	653	1 624
21	Tenge bank	1 725	538	1 187	495	162	334
22	KDB Bank O‘zbekiston	1 557	16	1 541	6 829	407	6 422
23	Savdogar bank	859	168	692	768	197	571
24	Ziraat Bank Uzbekistan	858	33	824	971	492	479
25	Universal bank	767	210	557	1 217	590	627
26	Turkiston bank	686	14	672	886	337	549
27	Anor bank	612	562	51	832	394	438
28	Ravnaq-bank	567	106	461	633	222	411
29	Tibisi bank	345	319	26	724	724	0,003
30	Madad Invest bank	169	9	160	59	8	52
31	Hi-Tech bank	160	2	158	131	10	121
32	Eron Soderot bankining ShB	14	13	1	43	2	42
33	Apelsin bank	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0	0,0

6. 
   Chizma
   

2.3 Kreditlash tamoyillari

Kredit munosabatlari iqtisodiyotda mavjud aniq uslubiy asoslarga tayanadi. Uning asosiy elementlari bo’lgan ssuda kapitali bozori operatsiyalari ma’lum tamoyillar asosida olib boriladi. Bu tamoillar kredit rivojlanishining birinchi bosqichida ko’zga tashlangan edi, keyinchalik esa ular umumdavlat va xalqaro kredit qonunchiligida yaqqol o’z aksini topdi. Iqtisodiy kategoriya sifatida kredit bir necha tamoyillarga ega. Bular kreditning qaytib berish, kreditning muddatliligi, kreditning ta’minlanganligi, maqsadliligi va to’lovlilik tamoyillaridir. Quyida biz har bir tamoyilning mazmunini qisqacha tariflab o’tmoqchimiz.

Kreditni qaytib berish tamoyili

Bu tamoyil kreditning mustaqil iqtisodiy kategoriya ekanligining shartidir. Qaytib berish kreditning umumiy belgisi hisoblanadi. Qaytib berish o’z-o’zidan vujudga kelmaydi: u moddiy jarayonlarga, qiymatning aylanishining tugashiga asoslanadi. Ammo aylanma oborotning tugashi - bu qaytarib berishi emas, faqat qaytarib berish uchun zamin tayyorlashidir. Kreditni qaytarish oborotdan chiqqan mablag’lar qarz oluvchiga pul mablag’larini qaytarish imkoniyatini bergan taqdirda qaytariladi. Qaytarib berish ikkiyoqlama jarayonni ifoda etadi, u kreditor uchun ham, qarz oluvchi uchun ham bir xil darajada muhimdir.
Qiymatning qaytuvchi harakatida huquqiy tomoni ham muhimdir.
Muayyan bir muddatga beriladigan qiymatga egalik huquqi kreditordan qarz oluvchiga o’tmaydi.
Qarzga beriladigan qiymat faqat muayyan bir muddatgagina o’z egasi qo’ridan uzoqlashadi, lekin egasini o’zgartirmaydi.
Bo’sh turgan resurslarni akkumulyatsiya qiluvchi banklar bu resurslardan o’z resurslari sifatida foydalana olmaydi. Bank qarzga beruvchi mablag’ning egasi bo’lib korxona, tashkilot, alohida shaxslar hisoblanadi.
Qaytarib berish muayyan shartnomada o’zining o’rnini topadi.
Qaytarib berish ob’ektiv belgi hisoblanadi. kreditni qaytarib berishlilik tomoni uni boshqa iqtisodiy kategoriyalardan, shu jumladan, moliyadan farq qilish imkoniyatini beradi.
Kreditdan samarali foydalanishi asosidagi qaytarib berish- butun bank faoliyatining markaziy punkti hisoblanadi. Kreditning bu tomoyili o’z amaliyot aksini kredit va undan foydalanganlik uchun foiz summasini kredit bergan muassasa hisobiga ko’chirish yo’li bilan to’lanadi, Shu yo’l bilan banklar kredit resurslarining qayta tiklanishini ta’minlaydilar. Bizning amaliyotimizda markazlashgan rejali iqtisodiyot sharoitida kreditlashning «qaytarilmaydigan ssuda degan» norasmiy tushunchasi bor edi. Kreditlashning bu shakli xalq xo’jaligining ko’p tarmoqlarida ayniqsa qishloq xo’jaligi sohasida keng tarqalgan edi. Kredit davlat banki tomonidan qarz oluvchining moliyaviy ahvolini hisobga olmagan holda berilar edi. O’zining iqtisodiy mohiyatiga ko’ra qaytarilmaydigan ssudalar byudjet subsidiyasining qo’shimcha shakli sifatida namoyon bo’ladi. Bozor iqtisodiyoti sharoitida «qaytarilmas kredit» tushunchasi bozor iqtisodi tamoyillariga yod bo’lib bunday kreditning amaliyotda bo’lishi iqtisod uchun juda xavfli hisoblanadi.

2.