Kirish I. Bob. Oqova suvlar va ularni tozalash yo’llari haqida

Sug‘orish va filtrlash maydonlari 

    Bu  bir  vaqtda  oqova  suvlarni  tozalash  va  agrosanoat  maqsadlari  uchun 

foydalaniladigan  maxsus  tayyorlangan  yer  uchastkalaridir.  Bu  sharoitda  oqova 

suvlarni  tozalash  quyosh,  havo  harakati  ostida,  o‗simliklarning  hayot  faoliyatlari 

ta‘siri  ostida  boradi.  Sug‗orish  maydonlarida  bakteriya,  aktinomisetlar, 

bijg‗ituvchilar,  suv  o‗tlari,  oddiy  va  umurtqasiz  hayvonlar  bo‗ladi.  Oqova  suvlar 

tarkibida  asosan  bakteriyalar  bo‗ladi.  Tuproqning  faol  qatlamidagi  aralashgan 

biosenozlarida simbiogik va konkurent tartibdagi mikroorganizmlarning murakkab 

o‗zaro  ta‘sirlari  vujudga  keladi.  Sug‗orishning  yer  maydonlari  tuprog‗idagi 

mikroorganizmlarning  miqdori  yil  fasllariga  bog‗liq.  Qishda  mikroorganizmlar 

miqdori yozdagiga qaraganda kamroq bo‗ladi. Agar maydonlarda qishloq xo‗jalik 

ekinlari ekilmasa va ular oqova suvlarni tozalash uchun mo‘ljallangan bo‗lsa, ular 

filtratsiya  maydonlari  deyiladi.  Sug‗orish  maydonlari  yerlari  oqova  suvlarni 

biologik  tozalangandan  so‗ng  ug‗itlarni  o‗simliklar,  o‗tlar,  sabzavotlar  o‗stirish, 

shuningdek,  daraxtlarni  o‘tkazish  uchun  ishlatiladi.  Sug‗orish  maydonlari 

ayerotenklarga nisbatan quyidagi afzalliklarga ega: 

1. Kapital va ekspluatatsion sarflar kamayadi. 

2. Oqovalarni sug‗orish maydonlaridan tashqariga tashlanishi bartaraf qilinadi. 

3. Qishloq xo‗jaligi o‗simliklaridan yuqori va barqaror hosil olish ta‘minlanadi. 

4. Qishloq xo‗jaligi uchun kam hosil yerlar jalb qilinadi. 

---

29 

 

 

Tozalashning  biologik  jarayonlarida  oqova  suvlarni  tuproqning  filtrlovchi 

qatlamidan o‗tadi va u  yerda muallaq va kolloid moddalar ushlab qolinadi, grunt 

g‗ovaklarida  mikrobli  plyonkalar  hosil  qiladi.  So‗ngra  hosil  bo‗lgan  plyonka 

kolloid  moddalar  va  oqova  suvlarda  erigan  moddalarni  adsorbsiyalaydi.  Havodan 

g‗ovaklarga  kirgan  kislorod  organik  moddalarni  mineral  birikmalarga  aylantirib 

oksidlaydi.  Tuproqning  chuqur  qatlamlariga  kislorodning  o‗tishi  qiyin,  shuning 

uchun  tuproqning  yuqori  qatlamida  (0,2  ч  04  m)  oksidlanish  yaxshi  boradi. 

Kislorod  yetishmaganda  tuproq  qatlamlarida  anayerob  jarayon  ustun  bo‗ladi. 

Sug‗orish maydonlarini qum, qora tuproqli yerlarda barpo qilish kerak. 

 

Oqova suvni bir vaqtning o‗zida sug‗orish ham ug‗itlarga ishlatib tozalash 3 

variant asosida olib borilishi mumkin. 

1.  Mexanik  tozalashdan  so‗ng  oqova  suvlar–to‘plovchi  hovuzlarga,  so‗ng  kanal 

bo‗ylab–bug‗latuvchi–hovuzlarga va sug‗orish maydoniga tushadi. 

2. Fizik – kimyoviy  tozalashdan so‗ng oqova  suvlar  biologik hovuzlarga, so‗ngra 

sug‗orish  maydonlariga  yoki  avval  filtrlash  maydoni,  keyin  esa  sug‗orish 

maydoniga. 

3.  Mexanik,  fizik–kimyoviy,  biokimyoviy  tozalashdan  so‗ng  oqova  suv  sug‗orish 

maydonlariga yo‗naltiriladi, sug‗orilmaydigan davrda suv havzalariga tashlanadi.