Kirish I bob. O’quv dasturini ishlab chiqish, hemis tizmi misolida tahlil qilish

Mundarija

Kirish
I Bob. O’quv dasturini ishlab chiqish, hemis tizmi misolida tahlil qilish

1. 
   O’quv dasturini ishlab chiqish
   
2. 
   Maqsadlarni aniqlash
   
3. 
   Hemis tizimi misolida funksional va non-funksoinal talablar va axborot tizimining qobiliyatlari haqida tushuncha
   
4. 
   Dastur yaratish jarayonida foydalaniladigan, aloqador qismlarni va ma’lumotlar omborini egallash
   

II Bob. Hemis tizimini dizaynlash va kodlash jarayoni
2.1. Hemis tizimining dizayni
2.2. Hemis tizimining kodlash jarayoni
2.3. Hemis tizimini ishga tushirish, xatoliklarni bartaraf etish va tahlil qilish
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati


Kirish
Dasturlash (programming) - bu dasturlash tillari yordamida, kompyuter dasturlarini yaratish jarayonidagi amalga oshiriladigan jarayonlarni anglatadi. Dasturlash, kompyuter dasturlarini yaratish va avtomatlashtirish jarayonlarini ko'rsatadi. Bu, kompyuterlarga amaliyotni bajarish va uni avtomatlashtirishning eng muhim usullaridan biridir.
Dastur yaratishning muhimligi hayotimizning har qanday sohalarida keng ko'lamda hisobga olingan holda, bizning hayotimizda yirik ahamiyatga ega bo'lgan muammolarimizni hal qilishda yordam beradi. Misol uchun, kompyuterlar uchun qo'shimcha va qulayliklarni yaratish, boshqa kabi dastur yaratish vaqti va harajati kam bo'lgan vazifalar yechishga yordam beradi.
Dastur yaratish, yaxshi ishlovchi sifatida o'rganilishi kerak, chunki bu sohada yuqori darajada xususiyatlar va qobilyatlar talab qiladi. Bu bizga, tushunchalarimizni kompyuter tili (programming language) orqali ifodalashning qulay va samarali usulini o'rganishga imkon beradi.
Dastur yaratishning muhimligi insonlar uchun katta qulayliklarni beradi, chunki dasturlar foydalanuvchilarga, kompyuterlar va tizimlarga yorqin, samarali vaqt va moliyaviy qo'shimchalar taqdim etishda yordam beradi. Bular orasida xavfsizlik, ishchi vaqti va effektivligi kengaytirish, o'zgaruvchilarni yagona joyda saqlash, kabi xususiyatlarga ega bo'lish katta muhimdir.
Bundan tashqari, barcha sohalar, shu jumladan kasbiy, iqtisodiy va hukuki sohalar, dasturlash asosiy vositalardan biri bo'lib, bu sohadagi o'zaro munosabatlar va to'g'ridan-to'g'ri amaliyotlarni avtomatlashtirish uchun yordam beradi.
Dasturlashning umumiy tushunchasi, dasturlash bo'yicha o'rganishga asosiy qo'llaniladigan tushuncha hisoblanadi. Bu, dasturlashda qo'llaniladigan umumiy konseptlardan, mo'jizaviy operatsion tizimlarga, foydalanuvchi interfeysiga qadar, bir nechta yo'nalishlarda bo'lishi mumkin. Dasturlash bo'yicha o'rganish, eng muhim tushunchalar bilan boshlanadi, masalan, dasturlash tillari, muhim texnologiyalar, dasturiy yozuvlar va boshqa asosiy ma'lumotlar.
Dastur yaratishning muhimligi, kompyuterlarning ko'p uchrashuvlarni avtomatik ravishda amalga oshirish imkoniyatini beradi. Bunga qarab, ishlab chiqilgan dasturlar har bir sohada foydalaniladi. Mijozlarni xizmatga tezroq olish, xarid qilish va ish joylarida biznes protsesslarini avtomatlashtirish uchun dasturlar ishlatiladi. Hukumat tizimlarida, banklarda, tibbiyotda va boshqa sohalarda dasturlar foydalaniladi.
Dastur yaratishning muhimligi, hozirgi zamonning asosiy sohalaridan biri hisoblanadi, chunki qulay va samarali dasturlar yaratish, korporativ va insonlarning hayotini yanada qulaylashtiradi. Shuningdek, insonlar o'zlariga qulaylik yaratish uchun o'ziga maxsus dasturlarni ishlab chiqishi mumkin. Bunday dasturlar, bir-biriga mos keladigan funksiyalarga ega va kelajakda juda qimmatli bo'lishi mumkin.
Dastur yaratishning muhimligi, dasturlash sohasidagi ilg'or o'quv kurslarining, mentorlikning va ijtimoiy tarmoqda dasturlash yoki tajribali dasturchilar bilan aloqalarning ko'proq ehtiyojiga ega bo'lishini ham anglatadi. Buning bilan birga, dasturlashga oid ish o'rinlarining soni ko'payadi, bu esa insonlarga xizmat qilish, ularning zamon va qimmatli sohatlardagi mehnatlarini avtomatiklashtirish va yanada ko'payishiga olib keladi.
Axborot tizimlari, ma'lumotlar oqib olish, yuborish va saqlash uchun mo'ljallangan tizimlardir. Bu tizimlar, avtomatlashtirilgan uskunalar, mobil qurilmalar, xavfsizlik sohalaridagi kamera va sensorlar kabi bir qancha qurilmalar orqali ma'lumotlarni yuborish, qabul qilish, yashirin yoki hujjat ko'rinishida saqlash, o'zgartirish, o'chirish va boshqa muomalalar amalga oshirish imkonini beradi.
Axborot tizimlari turlari:

1. 
   Kompyuter tarmoqlari: Bu tarmoqlar, bir-biriga ulanish uchun kompyuterlar va tarmoq qurilmalari kabi vositalardan foydalanadi. Kompyuter tarmoqlari, biznes, ta'lim, telekomunikatsiya va boshqa turli sohalarda foydalaniladi.
   
2. 
   Internet tarmoqlari: Bu tarmoqlar, Internetning xususiy tarmoqlari hisoblanadi. Ular, global Internet tarmog'i bilan bog'liq va o'rni o'zaro bog'liq sohalarga, masalan, korporativ tarmoqlar va ish tarmoqlari kabi ko'p turdagi sohalarga ajratiladi.
   
3. 
   Mobil tarmoqlar: Bu tarmoqlar, mobil qurilmalarda (smartfonlar, planshetlar, hodiflar, kompyuterlar, smart kloklar va boshqa qurilmalar) foydalaniladigan tarmoqlardir.
   
4. 
   Kabellangan tarmoqlar: Bu tarmoqlar, kabellangan shablonli tarmoqlar hisoblanadi. Ular, Ethernet kabi qurilmalar orqali bog'liq va uni tashqi tarmoq qurilmalari bilan ulashishga ruxsat beradilar.
   

Axborot tizimlarining muhimligi, ularni bizning hayotimizning har bir sohasida ko'proq foydalanishga olib keladi. Biz internet yordamida ma'lumotlarni o'qish, o'zgartirish va o'zgartirishni amalga oshirishimiz, onlayn savollarga javob berishimiz, xarid qilishimiz, sotishimiz, xizmat ko'rsatishimiz va boshqa ko'plab amallarni bajarishimiz mumkin.
Tizim (dasturiy ta'minot), ish dasturlarining ishga tushirilishida katta ahamiyatga ega. Ish dasturlarini yaratishda tizimlar yaratilishi kerak bo'lgan dastur yoki ilovalarni o'z ichiga oladi va ularning to'g'ri ishlashi uchun kerakli barcha resurslarni ta'minlaydi.
Tizimlar dastur tuzish jarayonida o'zining bir qator muhim vazifalarni bajaradi, masalan:

1. 
   Dasturning to'g'ri ishlashi uchun zarur bo'lgan barcha loyiha qismlarini jamlash va ularni bir-biriga bog'lash;
   
2. 
   Dastur ma'lumotlari saqlash, yashirin saqlash va ularni yo'naltirish;
   
3. 
   Ma'lumotlarni kiritish, o'zgartirish va o'chirish imkonini berish;
   
4. 
   Xavfsizlik masalalari bilan shug'ullanish, masalan, ma'lumotlarni yo'q qilish;
   
5. 
   Dasturda amalga oshirilayotgan amallar natijalarini ko'rib chiqish imkonini berish;
   
6. 
   Va boshqa ko'plab vazifalarni bajarish uchun kerakli bo'lgan barcha resurslarni ta'minlash.
   

Tizimlar, ish dasturlarining yaratish jarayonida, ish dasturiy tili va uslublariga mos kelishadi va dasturlarni yaratishning qulay, tez va xavfsiz bo'lishini ta'minlaydi. Tizimlar, ma'lumotlarni yashirin saqlash va ularga kirishni cheklash, foydalanuvchilar uchun autentifikatsiya tizimlarini o'rnatish kabi xavfsizlikni ta'minlash imkonini beradi.
Shuningdek, tizimlar, bir necha dasturlar yoki ilovalar bilan bog'liq bo'lgan ma'lumotlar jamlanuvchisi sifatida ham xizmat qilishi mumkin. Bunda, barcha ma'lumotlar bir joyda saqlanadi va ularni foydalanuvchilar ko'rib chiqish imkoniga ega bo'ladi. Bu, ma'lumotlar jamlanuvchisi (yoki ma'lumotlar bazasi) sifatida tizimlar, xususan, korporativ tarmoqlarda va boshqa ko'plab ommaviy tarmoqlarda muhim ahamiyatga ega.
Bundan tashqari, tizimlar, ish dasturlarini tez va qulay yaratish va ularga kerakli resurslarni ta'minlash imkonini beradi.
Dastur yaratish jarayonida foydalaniladigan vositalar va texnologiyalar quyidagilardir:

1. 
   Integrated Development Environments (IDEs): IDElar, dastur yaratish uchun eng mashhur vositalardan biri hisoblanadi. IDE, dasturlash uchun kerakli barcha vositalarni bir o'z ichiga oladi, shuningdek, sintaksisni tekshirish, debag qilish, kodni tahrirlash, versiyalashni boshqarish va boshqa ko'plab imkoniyatlarga ega bo'ladi.
   
2. 
   Programming languages: Dastur yaratishda foydalaniladigan bir qancha tillar mavjud, ulardan ba'zi ommalashtirish, qulay va hamkorlikni oshirishga yordam beradigan yechimlarga ega. Misol uchun, Python, Java, C++, JavaScript kabi tillar hozirgi kunda keng tarqalgan tillardan ba'zilari hisoblanadi.
   
3. 
   Version control systems: Dastur yaratish jarayonida kod yozish va o'zgartirishlarni boshqarish uchun xizmat qiladigan tartibga solishtirish tizimlari yoki VCS, dastur yaratuvchilar uchun juda muhimdir. Git, Subversion va Mercurial kabi VCS lar mashhurdir.
   
4. 
   Libraries and frameworks: Keng qo'llaniladigan kutubxonalar va strukturalar, dastur yaratuvchilarga vaqtni va energiyani tejashga yordam beradi. Ularga misol sifatida, React, Angular, Flask, Django kabi kutubxonalar kiritilishi mumkin.
   
5. 
   Databases: Dastur yaratish jarayonida ma'lumotlarni saqlash uchun kerakli bo'lgan tizimlar ham juda muhim. MySQL, PostgreSQL, MongoDB, Redis kabi turli turdagi ma'lumotlar omborlari bu yerda kiradi.
   
6. 
   Testing frameworks: Testlashtirish xizmat qiladigan kerakli bo'lgan dasturlarni tekshirishda juda muhimdir. TestNG, JUnit, Selenium va Pytest kabi test qilish framework laridan foydalanilishi mumkin.
   

Bu yaratuvchi tizimlar va vositalar dastur yaratish jarayonida eng keng qo'llaniladiganlaridir. Shuningdek, dastur yaratishni yanada qulaylashtiruvchi boshqa ko'plab vositalar mavjud, misol uchun, Docker, Kubernetes, Jenkins kabi vositalar ham dastur yaratish jarayonida ish yuritish uchun kerakli bo'ladi.