Kirish I bob. O’quv dasturini ishlab chiqish, hemis tizmi misolida tahlil qilish

1.1-rasm. Tahlil jarayoni

HEMIS tizimi yaratish uchun dastur maqsadlari quyidagilardan iborat bo'lishi mumkin:

1. 
   Maqsadlar o'rni aniqlanishi: Tizimning qanday ishlaydiganligi va qanday ma'lumotlarni qayd etish kerakligi belgilanishi lozim.
   
2. 
   Qobiliyatlar aniqlanishi: Tizimning muhim qobiliyatlari belgilanishi kerak. Bu qobiliyatlar barcha foydalanuvchilar tomonidan foydalanish uchun kerakli bo'lishi lozim.
   
3. 
   Talablar belgilanishi: Funksional va non-funksional talablar to'plami belgilanishi lozim. Bunday talablarning o'zaro munosabatlari ham belgilanishi kerak.
   
4. 
   Obyekt modellari belgilanishi: Tizimning obyekt modellari belgilanishi kerak. Bu modellar tizimning qanday tashkil topishi va ishlaydiganligini belgilaydi.
   
5. 
   Xisob-kitoblarni qayd etish: Tizimning ma'lumotlarni qanday xisob-kitobga qayd etish lozim. Bu qayd etish usuli tizimning ishlayishini ta'minlaydi.
   
6. 
   Tizimni interfeysini belgilash: Tizim interfeysini qanday ko'rinishda ishlatish kerakligi belgilanishi kerak.
   
7. 
   Biznes talablarni tushunish: Biznes talablarni aniqlash va ularni tizimni yaratish jarayonida amalga oshirish kerak.
   
8. 
   Dastur testlash va sinash: Tizimni testlash va sinash usullari va qoidalari belgilanishi kerak.
   

HEMIS tizimi dasturiy ta'minotini ishlab chiqish jarayonida yuqoridagi maqsadlar bilan boshqacha maqsadlarni ham belgilash lozim.

3. 
   Hemis tizimi misolida funksional va non-funksional talablar va axborot tizimining qobiliyatlari
   

Funksional va non-funksional talablar, bir dastur yoki sistemni amalga oshirish uchun zarur bo'lgan talablar to'plamini ifodalaydi.
Funksional talablar, bir axborot tizimining bajarishi kerak bo'lgan asosiy vazifalarni belgilash uchun muhimdir. Bunday talablar odatda bir dastur yoki tizim orqali bajariladigan konkretni ishlarni belgilashga yordam beradi. Masalan, bir onlayn do'kon tizimida foydalanuvchi buyurtma berish, mahsulotni tanlash, xaridni to'lash kabi amallarni bajarmaslik uchun talab qilinadi. Bu talablar, bir tizim yoki dastur tomonidan bajarilishi kerak bo'lgan asosiy funksiyalarni tavsiflashga yordam beradi. Misol uchun, bir onlayn do'kon dasturi uchun funksional talablar buyurtma qabul qilish, tovarlar ro'yxatini ko'rsatish, tovarlarni sotish, tovarlarni qaytarish va hisob-kitobni o'z ichiga oladi.
Non-funksional talablar esa dasturning qabul qilinishi vaqti yoki joriy ishlash holatida tizimning qobiliyatini ta'minlashga yordam beradi. Bunday talablar tizimning mustaqil ishlashi, xavfsizligi, ishlovchi tajribasi, tizimning o'rnatilishi va qo'llanishining osonligi kabi xususiyatlarini ta'minlashni maqsad qiladi.
Funksional talablar, dastur tizimining biror bir funktsiyasini bajarishi kerak bo'lgan qismlaridir. Boshqa so'zlar bilan aytganda, funksional talablar, bir dasturning maqsadini tayin qiladigan talablardir. Masalan, bir online do'kon tizimining funksional talablari mijozlar tomonidan buyurtma qilinishi, xarid qilinishi, to'lovni amalga oshirish va yagona hisobraqamni olishini o'z ichiga oladi.
Non-funksional talablar esa, dastur tizimining qobiliyatlariga, qo'llanishga va to'xtashga oid bo'lgan talablardir. Bunda dastur tizimi ko'pincha funksional talablarni qondiradi, ammo bizning kompaniyaning standartlariga, maxfiylikka oid talablarga, ish rejimiga oid talablarga ham rioya qilishi kerak. Masalan, tizim xavfsiz bo'lishi, odatda ishlash davomida xatoliklar yuzaga kelmasligi, ishlash tezligi, kompaniya qo'llanishida talab qilingan qulayliklarga ega bo'lishi va hokazo.
Non-funksional talablar esa tizimning keyinchalik yaxshi ishlashi va sifatini ta'minlash maqsadida aniqlanadi. Misol uchun, tizimning xavfsizligi, istiqbolligi, ishga tushirish tezligi, ishlab chiqish xavfsizligi, mijozlar sonini ko'paytirish imkoniyati, ko'p foydalanuvchilarni qo'llab-quvvatlash imkoniyati kabi xususiyatlar non-funksional talablarga kiradi.