Kirish Kuchlanish, tok va qarshilik

D2 D4

e U

E1 E2

i)

Rasm 2.

a) Rasm 3. b)

Ketma – ket cheklovchilarda (rasm 2,g,e) diodlar ochiq bo’lganida signal chiqishga uzatiladi va diodlar yopiq bo’lganida chyeklanadi. Demak, rasm 2,g da keltirilgan sxema yuqoridan Ye sathda (ye>E bulganida), rasm 2,d da keltirilgan sxema esa pastdan (ue>E) bulganida xuddi o’sha sathda cheklaydi. Ikki tomonlama cheklovchida (rasm 2,e) D₂ diod yukoridan Ue₂ sathda, D₁ esa pastdan Ue₁ sathda cheklashni ta`minlaydi.

Uⁿ = (E₁R₁ + E₂R₂)/(R₁ + R₂), bunda (E₁>E₂)

Ketma – ket diod cheklovchi signalni uzatish rejimida past chikish karshiligi va chyeklash rejimida yukori chikish karshiligi bilan tavsiflanadi. Ikkala rejimda ham past chiqish qarshiligini ta`minlash uchun paralel -kyetma–kyet cheklovchilar qo’llaniladi. Bu turdagi cheklovchilarning ishi tokni D₁ va D₂ diodlar o’rtasida (rasm 2 j,z) qayta ulanishga asoslangan. Signalni uzatish rejimida ketma – ket diod D₁, cheklash rejimida paralel diod D₂ ochiq buladi.

Demak rasm 2,j da keltirilgan sxema yuqoridan (U^yu = Ue, Ue_m > Ue), rasm 2,z da keltirilgan sxema esa pastdan (Uⁿ = Ue) cheklaydi. Ikki tomonlama cheklovchi ikkita bir tomonlama cheklovchini kaskadli ulash bilan amalga oshiriladi. Ue₂ < Ue_2t kuchlanishi cheklashni yuqori sathini, Ue₁ esa past sathni belgilaydi. Pastdan cheklash rejimida, ya`ni D<sub>1</sub> yopiq bo’lganida, D<sub>2</sub> va D<sub>3</sub> diodlar ochiq bo’lishi kerak , buning uchun I<sub>1</sub> < I<sub>2</sub> shart bajarilishi kerak .
Ko’rilgan cheklovchilar uzatish rejimida signalni kamaytirib uzatadi. Bu rejimda signalning kuchayishini ta`minlash uchun diodlar operasion kuchaytirgichning manfiy teskari boglanish zanjiriga kiritiladi. (rasm 3 a,b)
Diod byerk bo’lganida qurilmaning kuchaytirishi


K  -R₂/R₁
Diod ochiq bo’lganida teskari bog’lanish zanjirining qarshiligi nolgacha kamayadi va chiqish kuchlanshi o’zgarmas bo’lib qoladi.
Rasm 7.3,a sxemasida U > E bo’lganida diod ochiq, bu esa nisbatga ekvivalent, ya`ni sxema yuqoridan chyeklaydi (chyeklash bo’sag’asi va chyeklash satxi Ye).
Pastdan cheklovchida diod qarama – qarshi ulanishi kerak . Ikki tomonlama cheklovchida teskari bog’lanish zanjiri ikkita dioddan tashkil topgan (rasm 7.Z,b). D<sub>1</sub> diod yuqoridan cheklashni, D<sub>2</sub> diod esa pastdan cheklashni ta`minlaydi. Operasion kuchaytirgich asosidagi cheklovchi o’tish tavsifining hamma qismlari kichik chiqish qarshiligiga ega.

Bipolyar transistor asosidagi cheklovchilar.

Operatsion kuchaytirgich asosidagi cheklovchilar.

Tranzistorli cheklovchilarda kalit elementi vazifazini kollektor va emitter p-n o’tishlari bajaradi, bunda asosan ikki tomonlama cheklash amalga oshadi. Ko’proq umumiy emitterli va emitter bog’lanishli cheklovchilar qo’llaniladi.

a) b)
Rasm 1.

Cheklovchi vazifasini rezistiv R_b bog’lanishli kuchaytirgich kaskadi bajaradi. R_i rezistor i sxemaga kirish signali manbaining qarshiligini modellashtirish uchun kiritilgan. O’tish tavsifining uchta to’g’ri chiziqli qismi tranzistor ishlashining uchta rejimiga mos keladi. Yuqoridan cheklash rejimiga mos yeluvchi yuqori gorizontal qismida yeYu, tranzistor yopiq. Ue_B << ue_o shart bajarilganida tranzistor yopiq. O’tish tavsifning qiya qismi tranzistorning kuchaytirish rejimiga mos keladi. Pastdan cheklash rejimida e > E^P va tranzistor to’yingan. Bunda kollektor kuchlanishi nolga yaqin. I_ko tokning nostabilligi cheklovchi parametr lariga ta`sirini kamaytirish uchun R_b qarshiligi ulangan.

shartdan tanlanishi maqsadga muvofik. Bunda I_ko tokining chyeklash bo’sag’asiga ta`siri juda kichik.
Diodli cheklovchilar uzatish rejimida signalni kamaytirib uzatadi. Bu rejimda signalning kuchayishini ta`minlash uchun diodlar operatsion kuchaytirgichning manfiy teskari boglanish zanjiriga kiritiladi. (rasm 7.3 a,b)
Diod berk bo’lganida qurilmaning kuchaytirishi


K  -R₂/R₁
Diod ochiq bo’lganida teskari bog’lanish zanjirining qarshiligi nolgacha kamayadi va chiqish kuchlanshi o’zgarmas
bo’lib qoladi.

Rasm 2,a sxemasida U > E bo’lganida diod ochiq, bu esa nisbatga ekvivalent, ya`ni sxema yuqoridan chyeklaydi (chyeklash bo’sag’asi va cheklash satxi Ue).Pastdan cheklovchida diod qarama – qarshi ulanishi kerak. Ikki tomonlama cheklovchida teskari bog’lanish zanjiri ikkita dioddan tashkil topgan (rasm 2,b). D<sub>1</sub> diod yuqoridan chyeklashni, D<sub>2</sub> diod esa pastdan cheklashni ta`minlaydi. Operatsion kuchaytirgich asosidagi cheklovchi o’tish tavsifining hamma qismlari kichik chiqish qarshiligiga ega.

U