Kirish mavzu: O‘quvchilarni aqliy va axloqiy tarbiyalash. Rejа: Asosiy qism

“Ishbop o’ yin” metodining kamchiliklari:

• 
  Ta'lim beruvchidan katta tayyorgarlikni talab etadi; vaqt ko„„ sarflanadi;
  
• 
  Tanlangan mavzu ta'lim oluvchining bilim darajasiga mos kelishi talab
  

etiladi;

• 
  Ta'lim oluvchining his-hayajoni to„g„ri qaror qabul qilishga xalaqit berishi
  

mumkin.

“Tanqidiy fikrlash” Bu metod orqali ta'lim oluvchi – ta'lim oluvchilarda dars jarayonidagi bahsli savollarni yechishda bir-birlarini tinglash, muloqot olib borish, turlicha fikrlarni.

Taqqoslash, boshqa kishi taqdiriga befarq qaramaslik kabixislatlar rivojlanadi, masalalarni yechish va tegishli hujum chiqarish, kabi qobiliyatlari rivojlanadi, tafakkur qilish (fikr yuritish) to„g„ri yechimlarni to‟ish malakalarini o„zlashtiradilar.

Bu metod ham foydalanish quyidagi bosqichlardan iborat. 1.Ta'lim oluvchi – ta'lim oluvchini o„z fikrini erkin ifodalang

2. 
   O„z fikrini oydinlashtirish.
   
3. 
   Ta'lim oluvchi – ta'lim oluvchilarni fikrlarini asoslanganligini tekshirish. 4.Boshqalar fikrini o„rgani.
   

5.O„z holatini va o„zgalar fikrini tahlil qilish 6.Muammo bo„yicha yechim qabul qilish.

“Maktab o‘rtoqlik sudi” (Rolli o„yin). Bu metod yordamida ta'lim oluvchi – ta'lim oluvchilar bilan tarbiyaviy soatlar o„tkazish vaqtda foydalanish yaxshi natija beradi. Bu metoddan uzluksiz foydalanish maqsadida ommaviy – axborot vositalari, vaqtli matbuot nashrlari sahifalarida berilayotgan, yoshlar va ularning faoliyatlari masalasiga taaluqli bo„lgan materiallarni o„rganib, ularni mazmunini rolli jarayonini hosil etish orqali ta'lim oluvchi – ta'lim oluvchilarga namoyish qilish usulidan foydalaniladi.

III.Boshlang‟ich sinflarda aqliy va axloqiy tarbiyalash texnologiyasini o‟tkazishda o‟qituvchining roli

Boshlang‟ich sinf o‟quvchilarini axloqiy jihatdan tarbiyalash vazifasi va mazmuni bolaning mahnaviy dunyosini, uning ongini, axloqiy xislatlarini, shaxsiy sifatlari va xulqini tarbiyalash hamda rivojlantirishni taqozo etadi, Axloqiy tarbiyaning vazifalari asosan quyidagilardir:

• 
  bolalarda axloqiy his-tuyg‟ular, tasavvurlar va xatti-harakatlarni tarbiyalash;
  
• 
  xulq madaniyati va ijobiy munosabatlarni tarbiyalash;
  
• 
  shaxsda axloqiy his-tuyg‟ularni tarbiyalash;
  
• 
  xulqdagi salbiy hislarni bardam toptirish.
  

Bu umumiy vazifalar sinflar bo‟yicha konkretlashtiriladi va o‟quv-tarbiyaviy jarayonining mazmunida o‟z aksini topadi. Boshlang‟ich sinf o‟quvchilariga axloqiy tarbiyasining vazifasi hamda mazmuniga muvofiq uning tamoyillari ishlab chiqilgan. Ular quyidagilardan iboratdir:

1. 
   G‟oyaviy va tarbiyaviy ishning mahlum maqsadga qaratilganligi.
   
2. 
   Ta‟lim-tarbiya ishiga bola shaxsini xurmat qilgan holda yondashish.
   
3. 
   Axloqiy tarbiya ishini hayot va zamon bilan borlab olib borish.
   
4. 
   O‟quvchilarning faolligi.
   
5. 
   Jamoada tarbiyalash.
   
6. 
   Tarbiyaviy ishning tizimliligi va izchilligi.
   
7. 
   Tahsirchanlik.
   
8. 
   O‟quvchidagi ijobiy sifatlarga suyanish.
   
9. 
   O‟quvchi shaxsini har tomonlama rivojlantirishni kuzda tutish.
   

Boshlang‟ich sinf o‟quvchilariga axloqiy tarbiya berishda har xil metod va usullarni qo‟llash muhim ahamiyatga ega. Axloqiy tarbiya metodlari o‟quvchilarning axloqiy tasavvur va bilimlarini egallab olishiga, ularda madaniy xulq va ijobiy munosabatlarni, shaxsning axloqiy his-tuyg‟ulari va sifatlarini tarbiyalashga qaratilgan faoliyat hisoblanadi. Axloqiy tarbiya metodlari quyidagi guruhlarga bo‟linadi:

1. 
   guruh axloqiy ongni, yahni ahloqiy tasavvur va bilimlarni, ularni bajarish xohishini shakllantirishga qaratilgan metodlar.
   
2. 
   guruh madaniy xulq-atvor va ijobiy munosabatlarni shakllantirishga qaratilgan metodlar.
   
3. 
   guruh axloqiy his-tuyg‟ular va munosabatlarni rag‟batlantirishga qaratilgan yordamchi metodlardir.
   

Xamma gurux metodlari axloqiy his-tuyg‟ular va shaxsiy sifatlarni tarbiyalashni tahminlaydi.

Bu guruh metodlariga qo‟yiladigan asosiy talablar bolalarning yaxshilik va yomonlik tugrisidagi tasavvurlarini ehtiborga olish, axloqiy xulq-atvor normalarini muhokama kilish uchun maxsus yaratilgan vaziyatda bolalarning o‟zlarini faol qatnashtirish har bir bolaning his-tuyg‟usiga ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‟lish.

O‟quvchilarni noo‟rin tanqid qilish, uning ustidan kulish, unga nisbatan ehtiborsizlik qilish qathiyan man etiladi. Hamma metoddan mahlum izchillik bilan kompleks ravishda foydalaniladi. Bu metodlarning asosiy vazifalari quyidagilarni o‟z ichiga oladi:

• 
  o‟quvchilarda ijobiy, axloqiy hislarni qo‟zg‟ata olish, asar qahramonlariga xdmdardlik bildirish, yutugidan quvonib, muvaffaqiyatsizligidan birgalashib achinish;
  
  • 
    o‟quvchilarga tushunarsiz bo‟lgan ayrim axloq qoidalarining mazmunini ochib berish;
    
  • 
    axloqiy mavzulardagi hikoyalardan Odobnoma, O‟qish darslarida, o‟quvchilarning o‟z hayoti bilan bog‟liq bo‟lgan joylarda ham foydalanish.
    

Bundan tashqari, ota-onalar va o‟qituvchilar o‟rtasida o‟quvchi axloqiy tarbiyasida salbiy xolatlarning oldini olish maqsadida quyidagi «Mu- ammoli o‟quvchi» trening texnologiyasini tavsiya etamiz:

«Muammoli o‟quvchi»

Muammoning xususiyati	Muammoning kelib chiqish sabablari	Muammoni yechish yullari va sizning harakatingiz
Lokayd o‟quvchi	U hech narsaga qizikmasligi; ishyokmasligi; bu o‟quvchiga ehtiborning kamligi; o‟qituvchining bolani o‟ziga jalb qila olmasligi.	individual yondashuv; ota-onalar bilan suhbat; o‟quvchining ijodiy faoliyatini rivojlantirish.

SHunday qilib, o‟quvchilarning axloqiy tasavvur va tushunchalarni egallab olishi, uni kundalik odatga aylantirishlari uchun ularning kattalar rahbarligidagi qizg‟in faoliyatini tashkil etishimiz zarur. O‟qituvchi bola shaxsida axloqiy his- tuyg‟ularni tarbiyalashda hamma vosita va metodlarni qo‟llashi hamda ota-onalar bilan muntazam ravishda o‟quvchi xatti-harakatlarini doimiy tarzda kuzatib borishi lozim.

7. 
   sinf o‟quvchilari
   

Axmedov G., Qosimov A., Samatov N.larni sinfda muammoli o‟quvchi sifatida tanladik muammoning kelib chiqish sabablarini kuzatganimizda

• 
  u bolalar hech narsaga qiziqmasligi,
  
• 
  ishyoqmasligi,
  
• 
  aynan shu o‟quvchilarga ehtiborning kamligi,
  
• 
  o‟qituvchining bolani o‟ziga jalb qila olmasligi kuzatildi.
  

Bu muammolarni bartaraf etishda quyidagilarga amal qildik.

O‟quvchilarning nimalarga qiziqishini bilib olib ularga individual yondoshdik.

Ota-oanalari bilan tez-tez farzandlari haqida suhbatlar o‟tkazib turdik (bizni tashvishga solayotgan, ularni tashvishga solayotgan, hulq-atvoridagi o‟zgarishlarni tahlil qilib yechimini birgalikda topdik va natijada ularda axloqiy sifatlar shakllanganligiga guvoh bo‟ldik)