Kirish Tog‘ jinslari fizikasi

K_F = F_k / S,
Bunda, F_{k –} qazishga tog‘ jinsining qarshilik kuchi urinmasi, N;
S – ajralgan yuza, m² (S=B_K h);
V_k —kovsha eni;
h — kovlashda kovshning tog‘ jinsiga kirib botish chuqurligi, m.
Qazishga nisbatan qarshilik asosan tog‘ jinsining mustahkamlik va zichlik ko‘rahsatkichlariga bog‘liq.
Masalan ekskavator qazish ishlarida qatlamdagi tog‘ jinslari qirqimlar bilan ajraladi. Qazib olish jarayoni qirqimni kesish va ishchi organ (kovsh) orqali sirpanishi ro‘y beradi. Qirqim ko‘ndalang kesim yuzasi S = db, bunda d – qirqim qalinligi (tog‘ jinsi tanasiga kovshning botish chuqurligi); b- qirqimning tag qismi kengligi.
Qirqim kesim yuzasi shakli va haqiqiy o‘lchamlari qazib olish sxemasiga, tog‘ jinsi turi va tarkibiga bog‘liq.
Qazib olish jarayoni kovlashga solishtirma qarshilik K_F orqali belgilanadi:

Bunda, F_k – tog‘ jinsining qazishga urinma qarshilik kuchi, N;
S – qirqimni ajratib olish yuza maydoni, m².
K_F = (0,16 ÷0,25)·10⁵ Pa - sochma quruq qumlar uchun;
K_F = (2÷3)·10⁵ Pa – og‘ir nam glinalar uchun;
K_F bir tarkibli blok chegarasidagi yarim qoya tog‘ jinslari uchun 10⁶ Pa ga etadi.
K_F kattaligi tog‘ jinsining faqat mustahkamligiga emas, balki tuzilishining kuchsizlanishi koeffitsienti k_s.o (koeffitsient strukturnogo oslableniya) bo‘lmish massiv darzligiga ham bog‘liq.
Muzlagan va zich, shuningdek muzlagan o‘ta nam (ω ≈ 14 ÷ 17%) yarim qoyali tog‘ jinslarining K_F muzlash chuqurligi h_pr ga bog‘liq holda bir necha barobar katta bo‘ladi. Kam namlikka ega (ω ≈ 2 ÷ 6%) tog‘ jinslarining K_F ning oshishi unchalik sezilmaydi (1 chizma).