Dialektikahq metod materialistlik printsi pier menen tig’iz, u’zliksiz baylamsta ahp qaraladi;
Tariyxiy protses materialistlik ko’zqarastan ta’biyiy, mzamli protses sipatinda tu’sindiriledi;
Du’nya, om o’zgertiw tiykarlan tu’sindiriledi. Filosofiyaliq izertlewler adamnin’ materialhq-a’meliy iskerligi tarawina ko’shiriledi;
Dialektikahq-materialistlik ko’zqaraslar ja’miyettin’ rawajlaniw talaplan menen sa’ykes keliwshi proletariattin’ ma'pleri menen baylanistmladi.
Marksizmnin’ tiykarm sahwshilar 1848-jih kommunistlik ha’rekettin’ programmahq dokumentin - «Kommunistlik partiyamn' manifestin» jazadi. Olar filosofiyani «ha’reketke baslama» sipatinda ahp qaraydi. Marksizm tek filosofiyaliq ag’im bolip qoymastan, ol klasshq xarakterge iye bolip, ideologiyag’a da aylanadi. Bunng’i awqam da’wirinde u’stcm su’rgen bul marksistlik gumanizm sotsializm ha’m kommunizmdi qunwdin’ real urmiwlari menen qarsihqqa tu’sip, totalitarizmnin’ rawajlaniwina ahp keldi.
a’sirdegi filosofiyadag’i subektivlik-idealistlik bag’dar pozitivizm ta’repinen rawajlandmldi. Pozitivizm (latinsha, unamli) biliw protsesin unamli, yag’niy konkret, faktlik, ta’jiriybelik bilim menen sheklcwdi ha’m uliwma teoriyaliq biliwdin' ma’nisin ha’m a’meliy a’hmiyetin biykarlawdi talap etetug’in filosofiyaliq ag’imdi an’latadi. Pozitivistler predmetler ha’m protseslerdin’ tek g’ana qubilislann izertlewdi talap etedi, olardin’ tiykarm u’yreniwdcn bas tartadi.
Pozitivizmnin’ tiykann salg’an frantsuz oyshili O.Kont (1798-1857-jj.). 01 aylamsqa «pozitivlik filosofiya» degen termindi kirgizcdi. Onin’ tiykarg’i slug’armasi «Kurs pozitivnoy filosofii» dep ataladi. Onda pozitivlik filosofiya du’nyani tu’sindiriwshi da’stu’riy, «metafizikaliq» filosofiyag’a qarsi qoyiladi. Bug’an qosimsha Kont jan’a «unamli», ta’biyattamw ilimlerinin’ u’lgisi tiykarinda du’zilgen ja’miyet haqqindag’i ilimdi — sotsiologiyam do’retiwdi aytadi. Konttin’ pikirinshe, sotsiologiyanm’ waziypasi retinde empirikaliq faktlerdi tu’sindiriw emes, al olardi jiynaw ha’m birlemshi sistemalastmw alip qaraladi.
Pozitivizmnin’ payda boliwi ha’r qiyli tarawlardag’i ilimlerdin’ tabislan menen baylamsli boldt ha’m olarg’a tiykarlandi, adamlardin’ aqil-oyina ta’siri ku’shli boldi. Eksperimentalhq berilgenlerdi baqlaw, salistinw ha’m analizlew, eksperimenttin’ o’zi tek o’zin bahalawdi emes, al empirikaliq ta’jiriybe menen ilimiy shinhqtin’ baylamsin ta’n almaytug’in filosofiyaliq sistemalardi da bahalawdi talap etti.
Filosoflar-pozitivistler shinhqqa erisiw jolin amq, eksperimentalhq bilim tiykarinda tu’siniwge urindi. Kont ilimpazlar ha’m filosoflar ushin qizig’iwshiliqti payda etetug’in «Biliw—aldinnan ko’riw ushin, aldinnan ko’riw—ku’shke iye boliw ushin» degen ideyam alg’a su’rdi. Onin’ filosofiya- sinin’ tiykarm «Joq bolsin metafizika, jasasin fizika» degen tezis aship beredi.
Konttin’ pikirinshe, materialistler ha’m idealistler arasindag’i tartis ma’nige iye emes, sebebi filosofiya tek g’ana pozitivlik ilimiy bilimge tiykarlanadi.
Pozitivizmnin’ printsipleri:
Do'stlaringiz bilan baham: |
