Kirisiw I bap. Yarım ótkezgishli diod jáne onıń túrleri

Bipolyar tranzistorlardıń statikalıq xarakteristikaları

Tranzistorlar ushın tórt qıylı-kirisiw, shıǵıw, tuwrı hám teris ótiw (baylanısıw ) xarakteristikalar sisteması.

Kirisiw xarakteristikalar sisteması tranzistordıń kirisiw tokening kirisiw kernewine baylanısıwına baylanıslılıgınan, shıǵıw xarakteristikaları sisteması shıǵıw tokening shıǵıw kernewine baylanıslı jazıladı. Tuwrı ótiw xarakteristikalar sisteması shıǵıw tokınıń kirisiw kichlanishi menen baylanıslılıqqa tıykarlanıp, tranzistordıń kernew qásiyetlerin jazadı. Teris ótiw xarakteristikalar sisteması bolsa, kirisiw kernewine shıǵıw kernewiniń tásirin, yaǵnıy tranzistor daǵı ishki teris baylanıslılıǵı jazıladı hám transistor jumısınıń nostabilligini xarakterleydi.

Tranzistorlardıń sistemalardı úyreniwde kirisiw hám shıǵıw xarakteristikalar sisteması úlken áhmiyetke iye. Sol sebepli bul xarakteristikalardı tranzistordıń UB hám UE jalǵanıw sxemaları ushın anıqlaymız.

Tranzistordıń UB sxema ushın kirisiw xarakteristikası degende kolektor kernewi yamasa tokı ózgermeytuǵın bolǵandaǵı emitter tokınıń emitter kichlanishiga baylanıslı túsiniledi.

Bunda UK hám Ue kernewiniń ma`nisi ulıwma siz-bazaǵa sıyaqlı anıqlanadı. Sol sebepli <> indeks tuhshirib qaldırilgan, yaǵnıy Ueb, Ukb ornına ápiwayı Ue hám Uk dep jazılǵan.

(3. 16 ) dıń grafigi 3. 14 a-suwretde kórsetilgen. Uk=0 bolǵandaǵı grafik yarım ótkezgishli diodning tuwrı jalǵanıw xarakteristikasınıń ózi (3. 8-sүo'ret). Kollektor daǵı keri uchlanishining artpaqtası menen xarakteristika emitter tokening úlken bo'aklari tarawına jıljıydı. Sebebi kollektor kernewi artpaqtası menen kollektor ótiwi keńeyip, baza qatlamı torayadi. Bul bazadgi diffuzion tokınıń, yaǵnıy emitter da.

Ie

Iэ Uк2к1 Uк1<0 Uк=0 Uэ a)

Iэ Iк>0 Iк=0 б) Uэ

3. 14-súwret. Tranzistordıń UB sxema ushın kirisiw xarakteristikası

a-kollektor kucglanishi ózgermeytuǵın bolǵanda, b)-kollektor tokı ózgermeytuǵın bolǵanda.

Kollektor toklarınıń artıwına alıp keledi. Baza daǵı rekombinatsiya tokı artıwına alıp keledi. Baza daǵı rekombinatsiya tokı hám baza qarsılıgı daǵı potensial tushumi azayadı. Sırtqı tok kózi kernewi ózgermeytuǵın desek, emitter ótiwindegi kernew artıp emitter tokening artıwına sebep boladı.

Tranzistordıń kollektor shınjırı ushın (Ik=0) bolǵan halda alınǵan kirisiw xarakteristikalari3. 14 b-suwretde kórsetilgen. Ol da yarım ótkezgishli diod tuwrı jalǵanıwı ushın volt-amper xarakteristikasınan ibarat boladı. Kollektor kernewi artpaqtası menen ol emitter tokıń úlken bólekleri tárep jıljıydı.

Tranzistordıń UB sxema ushın shıǵıw xarakteristikası degende emitter kernewi yamasa tokı ózgermeytuǵın bolǵandaǵı kollektor tokening kollektor kernewine baylanıslılıǵı túsiniledi:

3. 15-suwretde Ie=const jaǵday ushın anıqlanǵan shıǵıw xarakteristikalar sisteması kórsetilgen. Ol kollektor tokınıń kollektor kernewine tómen baylanısqanlıǵın kórsetedi. Bul kollektor ótiwiniń differensial qarsılıgı jetkiliklishe úlken ekenligin kórsetedi.

Xarakteristikalrning baslanıw noqatı kollektor kernewiniń oń bóleklerine tuwrı keledi. Sol sebepli Ie>0 bolǵandaǵı IK=0 noqattı anıqlaw ushın emitter kernew tásirin joǵatatuǵın muǵdarda oń kollektor kernewi zárúr boladı. Emitter shınjırı uzaq bolsa (Ie=0), kollektor tokı jım-jırtlıq tokı Ikt maydasigacha azayadı

Ekenin aytıw kerek, jım-jırtlıq tokınıń úlkenligi baza hám kollektor qatlamlarındaǵı tiykarǵı bolmaǵan tok tasıwshıalrning, iqdoriga da sırtqı ortalıq temperaturasınıń muǵdarına hám sırtqı ortalıq temperaturasına baylanıslı. Sol sebepli temperature artpaqtası menen Ikt tez orta baslaydı hám static xarakteristikalar joqarıǵa kóteriledi.

0 -U_к

3. 15-súwret. TTranzistordıń UB sxeam ushın I3=const haldaǵı shıǵıw xarakteristikası.
Bul transistor jumısınıń ortashalıǵı azayıwına sebep boladı.

Kollektor kernewiniń keri qis, I júdá artıp ketsa, kollektor ótiwinde buzılıw payda boladı vat ok orta baslaydı. Kóbinese tranzistorda bir waqıtta da ıssılıq da elektr buzilisi payda boladı.

Tranzistordıń ulıwma emitterli sxema ushın kirisiw xarakteristikası degende kollekotr kernewi yamasa tokı ózgermeytuǵın bo'lgamdagi baza tokening baza kernewine baylanıslılıǵı túsiniledi.

Bul baylanısıw grafigi 3. 16 -suwretde kórsetilgen Ol emitter-baza ótiwiniń tuwrı jalǵanıw jaǵdayları ushın volt=amper xarakteristikası. Sol sebepli olar tranzistordıń UB sxema ushın alınǵan kirisiw xarakteristikaları menen teń keledi. Lein olardıń ayrıqsha UK=const bolǵan hal ushın alınǵan xarakteristikalar kollektor daǵı mafiy kernew artpaqtası menen shepke emes, bálki ońǵa jıljıy baslaydı. Sol sebepli kollektor kernewi azayıwı menen baza tokı da azayadı. Ekinshi tárepden bolǵanda baza shınjırı búrib kollektor ótiwiniń ashıq jaǵdayına teń tok ótedi, yaǵnıy Uk=0 bólekke tuwrı keletuǵın xarakteristika kollektor kernewiniń

Úlken bóleklerindegi alınǵan xarakteristikaǵa nisnatan ońǵa emes, baklki chepde jatadı.

Iб UK>0 UK=0 UK<0 Iко -Uб а)

Iб IK=0 IK=IK1 -Uб б)

3. 16 -súwret. Tranzistordıń UE sxema kirisiw xarakteristikası

a-Uk=const halda, b-Ik=const halda.
3. 16 a-suwretden taǵı sol zat kórinedi, Ub=0 bolǵanda kollektorda ózgermeytuǵın keri kernew bolǵanı ushın baza shınjırınıń úlkenligi jetkilikli Ikt jım-jırtlıq tokına teń bolǵan keri tok ótedi.

Kollektor tokı ózgermeytuǵın bolǵan halda alınǵan xarakteristikalar (3. 16 b-su'wret) Uk=const haldaǵı xarakteristikalardan parq etpeydi. Kollektor tokı artpaqtası menen olar kishi baza tokları tarawına jıljıtıladı, sol sebepli bunda kollektor kernewi artpaqtası kerek. Olardıń baslanǵısh noqatı Ie1 =Ik1 +Ib1 shárt atqarılatuǵın noqatqa teń boladı.

Tranzistordıń UE sxema ushın shıǵıw xarakteristikası degende baza kernewi yamasa tokı ózgermeytuǵın bolǵandaǵı kollektor tokening kollektor kernewine baylanıslılıǵı túsiniledi.

Ámeliy tárepden Ib=const bolǵan jaǵdayda anıqlanǵan xarakteristikalar sisteması úlken áhmiyetke iye. Olar 3. 17-suwretde kórsetilgen. Odan sol zat usıdan ayqın boladı, kollektor kernewiniń baslanǵısh kishi bóleklerinde kollektor tokı keskin artadı, onıń úlken bóleklerinde bolsa, bul ósiw júdá sozılıp qaladı (Tuwrı chziiqli bólim). Bul sodada túrde túsiniledi. Uk=0 bóleklerinde bolǵanda emitterda tuwrı jalǵanıw bolǵanı ushın kollektor ótiwdiń qarsı

ligi júdá kishi boladı. Sol sebepli bul tarawda geweklerdiń konsentraciyası kútá úlken bolıp, olardıń rekombinatsiyalanishi jetkiliklishe úlken muǵdardaǵı tokni payda etedi (shtrixlanǵan tarawdıń). Keri kollektor kernewi artpaqtası menen kollektor ótiwi kengayadi hám baza qatlamı torayadi. Nátiyjede baza tokı azayıwı kerek. Biraq onıń bólegi emitter

I_к I_б4>I_б3

I_б3>I_б2
I_б2>I_б1

I_б1>I_б0

I_б0=0

I_б=I_ко

I_ко

0 U_к

3. 17-súwret. Tranzistordıń UE sxema ushın Ib=const bolǵandaǵı shıǵıw xarakteristikaları sisteması.