Kislorod bilan davolash

Kislorod bilan davolash, oksigenoterapiya — kisloroddan davo maqsadida foydalanish. Konda va toʻqimalarda kislorod yetishmasligi (qarang Gipoksiya, Gipoksemiya) bilan kechadigan nafas va qon aylanish sistemasi kasalliklari (bronxial astma, zotiljam, yurak porogi, astmasi xuruji va boshqalar)da, kamkrnlik, balandlik kasalligi, turli zaharlanishlar, shuningdek, xirurgik operatsiyalardan keyin Kislorod bilan davolash d. tavsiya etiladi.
Kasalxona sharoitida kisloroddan nafas olish uchun moʻljallangan kislorod ingalyator va palatkalardan foydalaniladi. Kislorodni plevra, qorin boʻshligʻi va meʼda-ichak yoʻliga kiritish usullari ham bor (kislorodli vannalar).
Kislorod bilan davolash d. koʻpincha ingalyasiya yoʻli bilan amalga oshiriladi. Turli yoʻllar bilan kiritilgan kislorod organizmda kislorod tansiqligini toʻldiribgina qolmay, uning barcha xayotiy funksiyalarini barqarorlashtiradi va qarshilik kuchini oshiradi. Tibbiyot amaliyotida, ayniqsa, gijjani tushirishda giperbarik oksigenatsiya (qarang Baroterapiya) juda qoʻl keladi.
Uy sharoitida Kislorod bilan davolash d. da kislorod yostiqdan foydalaniladi.


Oksigenoterapiyaning quyidagi usullari qo'llaniladi: nafas yo'llariga kislorod yuborish yoki ingalatsiyali oksigenoterapiya; giperbarikoksigenoterapiya; entral oksigenoterapiya; transfuzial oksigenoterapiya; ekstrakorporal oksigenoterapiya (medikamentoz, gipoksiyaga qarshi terapiya).
Ingalatsiyali oksigenoterapiya maxsus apparatlar bilan amalga oshiriladi. Ular yordamida bemorga 40—60 %, ba'zan 100 % gacha kislorod berish mumkin. Kislorod bemorga turli katetrlar, niqoblar, intubatsion naychalar, traxeostomik naychalar orqali uzatiladi.
Giperbarik oksigenoterapiyada kislorod maxsus apparatlar yordamida bemor organizmiga yuqori bosim ostida yuboriladi. Ekstrakorporal oksigenoterapiya maxsus klinikalar yoki ilmiy-tekshirish maqsadlarida qo'llaniladi. Hozirgi paytda bu usul amalda keng qo'llaniladi. Bunda dorilar yordamida gipoksiyaga qarshi kurashiladi, ko'pincha , dizoksiya (yoki to'qimalarda kislorod sarfining buzilishi) holatlarida ishlatiladi. Bunda to'qimalarda modda almashinuvi yaxshilanadi. Dorilardan droperidol, amina-zin vabettaadrenolitiklar qo'llaniladi. Ayrim guruh antigipok-santlar to'qimalarda metabolizm jarayonini to'xtatadi, ularga: barbituratlar, Gomk, vitamin, E-kofermentlar, aminokislotalar, unitiol, metiluratsillar kiradi. To'qimalarda metabolizmni boshqarish uchun (dorilar yordamida) mikrosirkulatsiyani, reologiyani yaxshilash, umumiy qon aylanish hajmini to'ldirish, o'pka-yurak faoliyatini yaxshilash kerak. To'qimalar faoliyatini yaxshilash uchta: energiya beradigan mahsulot, kislorodni uzatish, energiyani to'qimalarga yetkazish, metobolitlarni olib chiqish jarayonini bajarish zarur. Reanimatologning vazifasi shu uchala jarayonni to'g'ri tashkil qilishdan iborat.
Respirator terapiyani oksigenoterapiyaning davomi desa ham bo'ladi. Balg'am nafas yo'llariga to'planib qolgan ahvoli og'ir yoki koma holatidagi bemorlar uchun bu xavflidir. Shifokor tezda bronxlarda paydo bo'ladigan balg'amning o'zi chiqishiga erishishi (bu degani, bronx ichki devorida joylashgan mukotsillar tomonidan balg'amni chiqarish, yo'talish orqali alveolalar ichidan balg'amni nafas yo'llariga chiqarish); balg'amni sun'iy yo'l bilan chiqarishi kerak. Bu maqsadda posdural drenaj va yo'talni qo'zg'atish usul­lari qo'llaniladi. Bu usulda vibratsion uqalash (ko'krak qafasini silkitib massaj qilish) ham katta foyda beradi.
Aerozol terapiya usuli qo'llanilganda maxsus ingalyatorlar, purkagichlar va dorilar kerak bo'ladi. Dorilardan gormonlar, tripsin, Bobrov apparati, antigistaminlar, antibiotiklar, bronxolitiklar, shuningdek suv qo'llaniladi. Dorilar yuqorida aytganimizdek, nafas yo'llariga maxsus purkagichlar bilan purkaladi. Preparatlar balg'amni eritib, yopishqoqligini kamay-tiradi. Traxeoinstilatsiya, bu—intubatsion naycha yoki mikro-traxeostoma orqali yuqorida sanab o'tilgan dori yoki suyuqliklarni to'g'ridan-to'g'ri nafas yo'llariga yuborishdir.
Posdural drenaj, ya'ni bemorning holatini o'zgartirish bilan balg'amni chiqarib tashlash mumkin. Ko'pincha bemor boshini pasaytirib, karavotning oyoq tomoni ko'tariladi. Yurak yetish-movchiligi va miya shikastlarida gemodinamikaga ta'sir qilish mumkin. Posdural drenaj tebranma (vibratsion) massaj bilan birga qo'llanilganda foydali bo'ladi.