Kislorodning ishlatilishi va ozoning paydo bo’lishi

OZONLASHTIRILGAN KISLOROD

Ozonlashtirilgan kislorod da

10% gacha ozon bo’ladi. Yuqori darajada ozonga zararlibo’lib, inson o’pkasini teshib yuborishi ham mumkin. Shu sababli havoda ozoning hajmiy miqdori 1/1000=1/10ᶾ (promille-p.m.10ˉᶾ) bo’lishi kerak. Tabiatda ozon er yuzidan 10-30 km balandlikda ultra binafsha nur tasirida hosil bo’ladi. (osmoning ko’k ranggi), bu “ozon qatlami” eryuzida hayotni taminlashda juda zarur bo’lib, birinchidan-quyosh nuridan keladigan ultrabinafsha nurlarni o’zida yutib qolib kishilarni turli nur kasaliklarini (“teri raki”) dan himoya qilsa, ikkinchidan- infraqizil nurlarni o’ziga yutib er yuzini “sovib ketish”dan saqlaydi. Shu sababli “ozon qatlami”ning tuzilishi keyingi yillarda katta ekologik muomolarga aylanyapdi. Ozon malekulasida (OO2) kislorod atomlari turli oksidlanish darajalari O⁻⁴ O⁻²2 da bo’lib, valentliklarni OˈˇOˈˈham har hil. Shunga ko’ra ozonni kislorodning oksidi sivatida qarab, uning tuzilishi shunday tasavvur etiladi.

Ozoning oksidlovchi hossalari kislorodga qaraganda kushliroq. Shuning uchun odatdagi sharoitda kimyoviy passiv elementlarni ham oksidlayoladi

Ag+2O3=4Ag2O+O2

Ishqoriy metallar ozon bilan reaksiyaga kirishib qizil rangli ozonidlarni hosil qiladi. Masalan

Na+O3=NaO3 K+O3 KO3

Ozoning bor yoki yoqligini aniqlash uchun KJ eritmesi orqali havo o’tkaziladi (yoki eritma ochiq qoldiriladi). Ozon kushli oksidlovchilik hossasi tuvayli

2KJ+O3+H2O J2+2KOH+O2

Reaksiya natijasida yod ajralib chiqadi, eritma avval sariq, keyin qo’ngir ranggakiradi. Undan ichimlik suvini tozalashda, havoni dezenfeksiyalashda qog’oz va ipgazlamalarni ohorlashda foydalaniladi.