Kól túsinigi haqqında

Kóller geografiyasi
Jer kurrasida kóller tegis emes jaylasqan. Kóllerdıń kóbisi materiklerdıń arqa bólimlerinde yamasa tawlı aymaqlarda ushraydı.Materiklaming arqa bólimlerinde jaylasqan mámleketlikler (Kanada, AQShning arqa bólegi, Skandinaviya yarım atawı mámleketleri,Rossiya ) aymaǵı koilar sanınıń behisob kópligi menen ajralıp turadı.
YuNESKO maiumotlari boyınsha Jer júzinde suw maydanı maydanı 3000 km. kv den úlken boigan 53 kól dizimge alınǵan. Sol malumotlarga kóre suw maydanı maydanı (374000 km²) boyınsha da, suw sıyımlılıqı (78200 km³) boyınsha da dúnyadaǵı eń iri kól Kaspiy koii bolıp tabıladı. Suw maydanı maydanı boyınsha keyingi orınlarda
Joqarı koi (82 680 km²), viktoriya kól (69000 km²) hám basqalar turadı. Suw sigimi boyınsha bolsa Baykal (23000 km³), Teńgenika
(18900 km³) kóllerı iri esaplanadı.
Dúnya koilarini tereńligi boyınsha da tártipke salıw múmkin. Mısalı, tereńligi boyınsha Baykal koliı birinshi orında tursa
(1741 m), keyingi orınlarda Teńgenika (1435 m), Kaspiy teńizi
(1025 m) hám Íssı kol(702 m) turadı.
Dúnyadaǵı iri kóllerdıń kontinentler boyınsha bólistiriliwin
úyreniw de júdá zárúrli bolıp tabıladı. Suw maydanı maydanı 100 km2 den úlken
bolgan kóller Evropa kontinentinde 33, Aziyada 44, Afrikada 28ta, Arqa Amerikada 25, Qubla Amerikada 6, Avstraliya hám Okeanıyada 11 teńi quraydı.
Arnawlı ádebiyatlarda keltiriwine qaraǵanda, suw maydanı maydanı 100 km2
den úlken bolǵan ko'llerdıń 77 tasi Yevrosiyo materigida jaylasqan.Dúnyadaǵı eń iri kól 1 - Kaspiy teńizi de sol materikda bolıp tabıladı. Jerdińqurǵaqlıq bólegindegi barlıq dushshı suw rezervlarining derlik 2 0 payızın ózinde jıynaǵan Baykal ko'Ii da sol materikda jaylasqan. Usınıń menen birge dúnyadaǵı eń iri shor kól (Kaspiy, Aral, Íssıko'l, Balxash hám basqalar ) da Yevrosiyo materigi aymaǵınan orın alǵan.
0 'rta Aziya kólini jaylasıw o'miga baylanıslı halda tómendegi úsh gruppaǵa ajıratıw múmkin: toǵ kóli; toǵ aldı kóli; tegislik kóli.Okean júzesinen 500 metrge shekem biyiklikte jaylasqan koilartegislik kóli, 500-1000 metr biyikliktegi kól tog'oldi kóli
hám aqır-aqıbetde 1 0 0 0 metrden bálentte jaylasqan ko'liar taw kóli retinde qabıllandı