klass ushın “Spirtler. Metil hám etil spirtler” teması boyınsha saatlıq sabaq islenbesi

Fizikalıq qasiyeti: Quramında 15-ke shekem uglerod tutqan spirtler suyıq, onnan artıq uglerod tutqan spirtler qattı boladı. Olardıń barlıģı suwdan jeńil. Molekulalıq massası artıwı menen spirtlerdiń suwda eriwsheńligi kemeyip baradı.
Ximiyalıq qasiyetleri:
2CH₃OH +2 O₂ → 2CO₂ +2 H₂O
Aktiv metallar menen reakciyaģa kirisip, etilyatlar payda etedi.
2C₂H₅OH + 2Na → 2C₂H₅ONa + H₂
Spirtler óz-ara reakciyaģa kirisiwinen ápiwayı efir payda etedi.
C₂H₅OH + C₂H₅OH → C₂H₅OC₂H₅ + H₂O
Quramalı efirler payda qılıw.
C₂H₅OH + CH₃COOH → CH₃COOC₂H₅ + H₂O
C-O baylanıstıń úziliwi menen júretuģın reakciyalar
C₂H₅OH + HCl →C₂H₅Cl + H₂O
Alınıwı:
C₂H₄ + HOH → C₂H₅OH
Qollanılıwı: Metil spirit (metanol, karbinol, aģash spirti) ápiwayı bir atomlı spirt bolıp, reńsiz, háreketsheń suyıqlıq, kúshli záhárli.
CO + 2H₂ → CH₃OH
Metanol jáne aģash qurģaq haydaw jolı menen de alınadı. Boyawlar, formaldegid, medicinada qollanıladı.
Etil spirti (etanol) reńsiz, háreketsheń suyıqlıq. 78,3⁰ C-da qaynaydı.
-114⁰ C-da muzlaydı. Etanol organizmge záhárli tásir kórsetedi.

Etilenglikol biraz mazalı, záhárli, reńsiz, qoyıw bolģan suyıqlıq bolıp, suwda júdá jaqsı eriydi. T_q=197^o C, tıģızlıģı - 1,1g/sm³. Etilenglikol suwlı eritpesiniń muzlaw temperaturası tómen bolģanlıģı ushın onnan antifriz sıpatında avtomobilsazlıqta keń paydalanıladı. Etilenglikoldan hár qıylı sintetik talshıqlar, máselen, lavsan talshıģın alıwda da paydalanıladı.

Glicerin hám etilenglikolģa uqsas zat bolıp, záhárli emes. Sonıń ushın da glicerin medicinada gigroskopik zat sıpatında keń paydalanıladı. Glicerinniń suwlı eritpesi medicinada, parfyumeriya sanaatında úlken áhmiyetke iye. Glicerin partlawshı (jarılıwshı) zat-trionitroglicerin alınadı.

3.