Az komplektli mektepte oqıtıwdı shólkemlestiriwdiń qásiyetleri Joba

Az komplektli mektepte oqıtıwdı shólkemlestiriwdiń qásiyetleri
Joba:

1-§. Az komplektli mektepte oqıtıwdı shólkemlestiriwdiń qásiyetleri. Az komplektli mektepte matematika sabaǵı, onıń sabaq kesteindegi ornı, basqa sabaqlar menen kombinatsiyası, dúzılıw qásiyetleri.

2-§. Az komplektli mektepte matematika sabaqlarında ózbetinshe jumıslardı shólkemlestiriw qásiyetleri.
3-§. Az komplektli mektep sharayatında oqıw procesin támiyinlew qásiyetleri.
Tiykarǵı tayansh túsinikler: Az komplektli mektep qásiyetleri, az komplektli mektepte matematika sabaǵı dúzilisi, az komplektli mektepte ózbetinshe jumıslardı shólkemlestiriw qásiyetleri, az komplektli mektepte oqıw procesin támiyinlew.

Ózbekstanda Respublikasında tawlıq hám shól orınlarda kishi - kishi hám uzaq xalıq jasaytuǵınlıq punktler ámeldegi bolıp, bul orınlarda bir klasqa belgilengen normadan talay kem bolǵan 6 -7 jaslı balalar bolǵanda az kompletli mektepler ashıladı. Az komplektli mektep sonday mektepki, ol jaǵdayda bir oqıtıwshı bir waqıtta bir neshe klass menen isleydi. Bul klassta oqıwshılar sanı 3 ten 30 danege shekem bolıwı múmkin.

Bir oqıtıwshı hámme (I-Iv) klasslar menen bir waqıtta isleytuǵın mektep bir komplektli mektep dep ataladı.
Eki oqıtıwshı 4 klass menen isleytuǵın mektep eki komplektli mektep dep ataladı.
Eki komplektli mektepte 4 sinfni birlestiriwdiń tómendegi variantların ámelge asırıw múmkin:
1) I hám II klasslar : III-Iv klasslar.
2) I-III hám II-Iv klasslar.
Eki komplektli mektepte bir oqıtıwshı eki klass menen isleydi. Sonday eken, oqıwshılar sanı, tayınlıǵı, oqıw múmkinshiliklerin esapqa alıp birlestiriw de múmkin.
Házirgi waqıtta respublikamızda tiykarlanıp bir komplektli mektepler kópshilikti quraydı.
Az komplektli mektepte islew oqıtıwshı hám oqıwshılar ushın bir qatar qıyınshılıqlar hám tosıqlar menen baylanıslı.
1. Oqıtıwshı hár kúni sabaqǵa tayarlanishi hám túrli pánlerden eń keminde 8 saat sabaq ótiwi kerek. Az komplektli mektepte joba dúziw talay murakab, hár kúni 8-16 joba ústinde islew qıyın hám kóp waqıt talap etiwi menen, pedagogikalıq nátiyje beretuǵın bir pútkil etip birlestiriw zárúrligi menen parq etedi. Bulardıń hámmesi oqıtıwshınan tiyisli bilimlerdi biliwden tısqarı, maksimal dárejede kúsh-ǵayrat, uyushqoqlik, taqat hám qatańlıq talap etedi.
2. Oqıtıwshınıń bir neshe klasqa dıqqat itibarın bólistiriwi qıyın.
3. Oqıtıwshı pútkil klass menen sabaqtıń yarımı yamasa bólegi dawamında shuǵıllanıwǵa, qalǵan waqıtta oqıwshılar menen ózbetinshe islewdi shólkemlestiriwge tuwrı keledi.
4. Oqıwshılar ózbetinshe jumıs orınlawayotganda, tezlik penen oqıtıwshınan járdem alıw múmkinshiligi joq, sebebi bul waqıtta oqıtıwshı basqa klass menen bánt boladı.
5. Oqıwshılar, basqa klass oqıwshılarına ırkinish beriwlerine qaramastan, ózbetinshe jumıslaverishi kerek.
Bul qıyınshılıqlar menen bir qatarda az komplektli mektep oqıwshıları ushın bir qatar artıqmashılıqlar da ámeldegi:
1. Klass oqıwshıları sanınıń kamligi (3-5).
Bul oqıtıwshına tez - tez sorap turıw, oqıwshılar bilimlerindegi kemshiliklerdi anıqlaw hám ońlaw múmkinshiliklerin beredi.
2. Az komplektli mektep oqıtıwshı dápter tekseriwge az waqıt sarplaydı.
3. Oqıwshılar sabaqtıń shama menen 1/4 bóleginde ózbetinshe isleydi. Bunıń oqıw maqsetlerinen tısqarı, úlken tárbiyalıq áhmiyeti de bar: shıdamlılıq bekkemlenedi, uyushqoqlik, ıskerlik, qıyınshılıqlardı ǵárezsiz jónge salıw qılıw ilmiy tájriybesi tárbiyalanadı, óz - ózin tekseriw ilmiy tájriybeleri tárbiyalanadı.
4. Úlken klass oqıwshıları kishi klass oqıwshılarına járdem beriwleri múmkin, sebebi olar hár kúni bir klass reti kelgendede oqıwadı.
Tuwrı dúzilgen sabaq kestesi oqıw - tárbiya jumısı ushın optimal sharayat jaratıwda úlken áhmiyetke iye. Aldıńǵı oqıtıwshılar tájiriybeleri sonı kórsetedi, hámme klaslarda bir waqıtta matematika sabaǵı bolatuǵın etip dúzilgen sabaq kestesi maqsetke muwapıq bo'lar eken; Bul basqasha keste dúziwdi esaptan tısqarı etpeydi.
Keyingi waqıtlarda hámme baslanǵısh klasslar predmetlerin eki gruppaǵa bolıw kóp uchramoqda. Bunda predmetler gruppalarǵa kirgiziw ushın sol predmetlerdiń ózbetinshe jumıs ushın múmkinshilikleri kriteryası bolıp esaplanadı.
1- gruppaǵa matematika, grammatika, miynet, suwretleytuǵın kórkem óner kiredi, sebebi bul predmetlerde qalǵanlarına salıstırǵanda ózbetinshe jumıs ushın múmkinshilikleri úlken bolıp tabıladı.
Hámme klaslarda matematika sabaqlarınıń kombinatsiyaları ónimlilew bolıp tabıladı. Bunda birinshi klasstan ekinshi klasqa ótiwde óz dıqqat - itibarın ótkeriw ańsat, bir jınslı material ózbetinshe jumıslar waqtında oqıwshılar itibarın kemrek tartadı. Bunnan tısqarı, hámme klass oqıwshıları ushın ulıwma jumıs shólkemlestiriwge sharayat jaratıladı Mısalı : awızsha shınıǵıwlar ótkeriw waqtında doskada jazılǵan sanlardı bir neshe birlik arttırıw (I klass), bir neshe ret arttırıw (II klass), 10, 100, 1000 ǵa kóbeytiw III klass), 2 xanalı sanǵa kóbeytiw (Iv klass) usınıs etiledi. Ólshewler ótkeriwde beriletuǵın tapsırmalar birdey bolıp, hár qaysı oqıwshında ámeldegi bolǵan tuwrı tórtmuyush múyesh boyı hám eni ólshewden ibarat bolıwı múmkin.
tuwrı tórtmuyush múyeshning eni boyınan neshe sm qısqa (I klass).
II klass oqıwshıları - onıń perimetrin tabadı.
III klass - maydanın tabadı.
Iv klass - berilgen maydan hám táreplerinen biri boyınsha tuwrı tórtmuyush múyeshning tárepin tabadılar.
Ayırım mekteplerde sabaq kestesi dúziw tómendegishe ámelge asıriladı :
1-yarım jılda 1-2 sabaqlar tek 1- klaslarda boladı.
Onıń ushın bir kúnde 6 saat sabaq ótiw kerek, waqtın da 30 minutǵa shekem kemeytiw kerek.
Mısalı : dushunba:
Kórinip turıptı, olda, 1- eki sabaq I klassta, 3-4 sabaqlar tig'iz. 4- sabaqtan keyin 1- klasslarǵa juwap beriledi.

Sabaq nomeri Dushunba

1 I
2 I
3 I-Iv
4 I-Iv
5 II-Iv
6 II- Iv

Sabaqlardı joybarlaw da az komplektli mektepte jumıs shólkemlestiriwdi anıqlap beretuǵın faktorlardan biri bolıp tabıladı. Tematikalıq - jobalar úlgileri «Baslanǵısh tálim» jurnalı betlerinde berip barıladı. Oqıtıwshı rejani dúziwde óz klasınıń qásiyetlerine tiykarlanǵan halda islep shıǵadı. Joba hámme klass ushın birge dúziledi. Bunda úlken sabaqta kishi - kishi sabaqlar payda boladı.

Oqıtıwshı joba dúziwde bul kishi sabaqlardıń mazmunın anıqlawdan tısqarıı, bul jumıs sabaqtıń qaysı basqıshında, qansha waqıt, qaysı metodlardan paydalanıwdı da oylawı kerek.
Bir waqıtta ótkeriletuǵın bir predmetli sabaqtıń shamalıq sxemasın keltiraylik.
I - klassta Ayırıw (bekkemlew).
II- klassta Sandan jıyındın ayırıw (bekkemlew).
III - klassta 100 ishinde sanlardı awızsha nomerlew (jańa ).
Iv - klassta 2 xanalı sanǵa bolıw temalar boyınsha (jańa material ).
Az komplektli mekteplerde basqa tipdagi sabaqlar da ámeldegi: a) hámme klaslarda jańa materialdı úyreniw; b) hámme klaslarda bekkemlew, tákirarlaw, bilimlerdi tekseriw sabaqları bolıwı múmkin.