Книга узб испр! gjck!indd

1 MAVZU. TARG’IBOT VA REKLAMA
Razminka
Treningga kirish
Biz avvalgi masg’ulotlarda is-
honch hisol qilganimiz ka-bi, 
bugungi kunda axborot olami 
nihoyatda katta, axbo-rotning 
o’zi esa ko’pincha ma’lumot yet- 
Egallanadigan bilim va ko’nikmalar: 
Axborot va g’oyalarni ommalshtirish jarayoni.
Targ’ibot bu nima, uning xususiyatlari va xatari.
Targ’ibot va reklama – orasidagi farq. 
Reklamani targ’ibotdan qanay ajratish mumkin.
Fikrlash turlari qanday bo’ladi?
Klipli fi krlash nima, u nima uchun xavfl i?
Stereotip bu nima – amaldagi misollar.
Stereotiplar qanday bo’ladi?
Stereotiplar ta’siri ostiga tushmaslik yo’li. 
«Dushmanlik tili» bu nima.
Мarkerlar – axborotda “dushmanlik tilining” belgilarini qanday anilqash 
mumkin.
3 BLOK. O’ZINGIZNI RAQAMLI OLAMDA YO’QOTIB 
QO’YMASLIK
kazish usuli, asbobidan insonlarga, hodisalarga ta’sir qilish, obro’sizlantirish, 
ba’zan esa, aksincha – maqtash, ommalashtirish vositasiga aylanmoqda.
Misol uchun, keling o’ylab ko’raylik, jahon yulduzlari, siyosatchilar, aktyorlar, 
sportsmenlar, agar ular haqida doimo OAVda, ijtimoiy tarmoqlarda va 
internetda gapirishmaganida, shunchalik mashhur bo’larmidi? Buning 
ehtimoli past. 

---

81
Va agar biz birovga - bu holda, insonga bo’lgan ehtirosimiz bo’lsa, unda 
biz unga taqlid qilishimiz mumkin. Masalan, kiyimda, turmush tarzida, 
qarashlarda, xulq-atvorda, ba’zi narsalarga nisbatan. Masalan, koronavirus 
pandemiyasi avj olgan pallada va 5G texnologiyasining salbiy ta’siri haqidagi 
soxta ommalashtirish paytida britaniyalik repper ushbu xabar haqida yozgan 
va bu ijtimoiy tarmoqlarda eshitilmagan g’azab va g’azab to’lqini paydo 
bo’lgan. Nima uchun? Xonandaning 5 milliondan ortiq muxlislari bo’lganligi 
sababli, ularning muhim qismi unga ishongan, chunki u ularning kumiri 
bo’lgan.
Ya’ni, ma’lumot kimnidir ommalashtirishi mumkin. Bundan tashqari, xuddi shu 
tarzda, ma’lumotlar qandaydir g’oyani ommalashtirishi mumkin. Yana o’sha 
repper va 5G bilan misol: u texnologiyaning zararli ekanligi g’oyasini qo’llab-
quvvatladi va tarqatdi va muxlislarining ommaviyligi uni qo’llab-quvvatlash, 
ko’p nusxalash va boshqa odamlarni ushbu tendentsiyaga jalb qilish orqali 
yanada mashhur qildi. Va biz bu 5G ga salbiy ta’sirining emas, balki boshqa 
birining oqibatlarini eslaymiz - bir nechta mamlakatlarda 5G minoralari yo’q 
qilindi yoki yoqib yuborildi.
Va bu erda ma’lum bir g’oyani, shaxsiyatni, obrazni ommalashtirish qanday 
salbiy va ijobiy tomonlarga ega bo’lishi mumkinligini kuzatishingiz mumkin. 
Bu nimaga o’xshaydi? Reklama va targ’ibot. Ushbu tushunchalarni qanday 
ajratish mumkin? Nimadan qo’rqish kerak va qanday sabablarga ko’ra?
МP 1
Auditoriyani ikkala tushunchani tahlil qilishga yo’naltirish uchun trener 
quyidagi mashqlarni taklif qiladi (butun guruh bilan miya bo’roni 
formatida ishlash).
Trener tinglovchilarga biz reklama va tashviqotni hali unchalik yaxshi 
ajratib berolmaganligimiz, ammo biz nimani his qilayotganimizni, 
qanday his-tuyg’ularni boshdan kechirayotganimizni, reklama bo’lishi 
mumkin bo’lgan xabarlarga qanday munosabat bildirayotganimizni 
tushunib va tushuntirib bera olamiz.
Trener xabarlarni namoyish etadi (ekran, flipchart, ehtimol tayyorlangan 
plakatlar) - ishtirokchilar, ularning fikriga ko’ra, ularning oldida nima 
borligi haqida: reklama yoki tashviqot haqida fikr bildiradilar.
Dav’atlarning varinatlari:
- «Bizdan boshqa hech kim. Seni Qurolli kuchlar safida kutishmoqda».
- «Tanaffus qil – pechenye va karamelga boy shirin batonchik bilan».

---

82
- «Tengi yo’q ta’mlar! Yorqin va xushbo’y! Yangi tish pastasini qarshi ol».
- «To’g’ri ovqatlanish va to’laqonli uyqu, jismoniy tarbiya va sport – 
mustahkam sog’liq garovi».
- «Оrbit» – sofl ik payti, porlash payti».
- «Dushman mudramaydi – yurtingi himoya qilish kerak!»
Trener xabarlarni muhokama qilish uchun, imkon qadar, auditoriyaning 
katta qismini taklif qiladi. Asosiy urg’u, ishtirokchilar u yoki bu gapni 
tahlil qilayotganda, xis qilishadigan hissiyotlarga qaratiladi. Javoblar 
qisqa shaklda fl ipchartga qayd etiladi.