issiqlik oʻtkazuvchanlik deb ataymiz. - Surat: turli haroratdagi ikkita jismning molekulalari har xil oʻrtacha kinetik energiyaga ega. Taʼsir vaqtida yuzaga keladigan toʻqnashuvlar energiyani yuqori haroratli hududlardan past haroratli hududlarga oʻtkazishga moyildir. (Surat manbasi: Openstax College Physics)
- Issiqlik oʻtkazuvchanlikning tezligi formulasi qanday?
- Issiqlik oʻtkazuvchanlik tezligiga taʼsir qiluvchi toʻrtta omil (kkk, AAA, \Delta TΔTdelta, T, ddd) mavjud. Ushbu toʻrt omil (kattalik) quyidagi tenglamaga kiritilgan va u tajribalar bilan tasdiqlangan.
- \Large \dfrac{Q}{t}=\dfrac{kA\Delta T}{d}tQ=dkAΔTstart fraction, Q, divided by, t, end fraction, equals, start fraction, k, A, delta, T, divided by, d, end fraction
- QQQ harfi ttt vaqtda uzatilgan issiqlik miqdorini bildiradi, kkk – bu materialning issiqlik oʻtkazuvchanlik doimiysi, AAA – bu materialning issiqlik uzatilayotgan qismi yuzi, \Delta TΔTdelta, T – materialning bir tomoni va boshqa tomoni oʻrtasidagi harorat farqi, ddd esa materialning qalinligidir. Ushbu omillarni quyidagi rasmda vizual ravishda koʻrish mumkin.
- Rasm: issiqlik oʻtkazuvchanlik har qanday materialda kuzatiladi, bu yerda toʻrtburchak shaklida deraza oynasi yoki morj terisi koʻrsatilgan. (Surat manbasi: Openstax College Physics)
- Issiqlik oʻtkazuvchanlik tenglamasidagi har bir had nimani ifodalaydi?
- Issiqlik oʻtkazuvchanlik tenglamasida \dfrac{Q}{t}=\dfrac{kA\Delta T}{d}tQ=dkAΔTstart fraction, Q, divided by, t, end fraction, equals, start fraction, k, A, delta, T, divided by, d, end fraction biz tushunishimiz kerak boʻlgan narsalar koʻp. Har bir had individual nimani bildirishini birma-bir koʻrib oʻtaylik.
- \dfrac{Q}{t}tQstart fraction, Q, divided by, t, end fraction: tenglikning chap tarafidagi had (\dfrac{Q}{t})(tQ)left parenthesis, start fraction, Q, divided by, t, end fraction, right parenthesis har \text{sekundda}sekunddastart text, s, e, k, u, n, d, d, a, end text qancha \text{joul}joulstart text, j, o, u, l, end text issiqlik miqdori uzatilganini anglatadi. Demak, \dfrac{Q}{t}tQstart fraction, Q, divided by, t, end fraction ning birligi \dfrac{\text{joul}}{\text{sekund}}=\text{vatt}sekundjoul=vattstart fraction, start text, j, o, u, l, end text, divided by, start text, s, e, k, u, n, d, end text, end fraction, equals, start text, v, a, t, t, end text
- kkk: koʻpaytuvchi kkk issiqlik oʻtkazuvchanlik doimiysi deyiladi. Issiqlik oʻtkazuvchanlik doimiysi kkk issiqlik energiyasini yaxshi oʻtkazadigan materiallar uchun (metall va tosh kabi) kattaroq, kkk issiqlikni yomon oʻtkazadigan materiallar uchun esa (havo va yogʻoch kabi) kichikdir.
- ΔTdelta, T: issiqlik oqimi oʻtkazuvchan materiallar oʻrtasidagi harorat farqi \Delta T=T_{issiq}-T_{sovuq}ΔT=Tissiq−Tsovuqdelta, T, equals, T, start subscript, i, s, s, i, q, end subscript, minus, T, start subscript, s, o, v, u, q, end subscript ga toʻgʻri proporsional. Shuning uchun siz qaynoq suvdan iliq joʻmrak suvidan koʻra qattiqroq kuyasiz. Aksincha, agar harorat bir xil boʻlsa, issiqlik uzatish tezligi nolga tenglashadi va muvozanatga erishiladi.
- AAA: toʻqnashuvlar soni yuza ortgani sayin koʻpayishi sababli issiqlik oʻtkazuvchanlik AAA taʼsir yuzasiga bogʻliq. Agar siz sovuq devorga kaftingiz bilan tegsangiz, qoʻlingiz barmogʻingiz bilan teggandan koʻra tezroq soviydi.
- AA: toʻqnashuvlar soni yuza ortgani sayin koʻpayishi sababli issiqlik oʻtkazuvchanlik AAA taʼsir yuzasiga bogʻliq. Agar siz sovuq devorga kaftingiz bilan tegsangiz, qoʻlingiz barmogʻingiz bilan teggandan koʻra tezroq soviydi.
- ddd: oʻtkazuvchanlik mexanizmidagi uchinchi omil – bu issiqlik oʻtkazadigan materialning qalinligi ddd. Yuqoridagi rasmda har ikki tomonining harorati har xil boʻlgan plitalar koʻrsatilgan. Aytaylik, T_2T2T, start subscript, 2, end subscript T_1T1T, start subscript, 1, end subscript dan katta, shuning uchun issiqlik chapdan oʻngga oʻtadi. Issiqlikning chapdan oʻngga oʻtishi bir qator molekulyar toʻqnashuvlar bilan amalga oshadi. Material qanchalik qalin boʻlsa, teng
- miqdordagi issiqlikni oʻtkazish uchun shuncha koʻp vaqt kerak boʻladi. Ushbu model nega qalin kiyimlar qishda yupqa kiyimlarga qaraganda issiqroq ekanini va nega Arktikadagi sutemizuvchilar oʻzlarini qalin pufak bilan himoya qilishini tushuntiradi.
- Nega metallar yozda issiq, qishda sovuq boʻladi?
- Issiqlik oʻtkazuvchanligi kkk yuqori boʻlgan materiallar (metallar va toshlar singari) issiqlikni har qanaqasiga yaxshi oʻtkazadi, yaʼni materialdan jismga yoki jismdan materialga. Shu sababli agar siz qoʻlingiz bilan sovuqroq metall jismga teginsangiz, metall issiqlik energiyasini tezda sizning qoʻlingizdan tashqi
Do'stlaringiz bilan baham: |
