Komilova xurshidaxon mansurjon qizining

25
 Karimova Sh. Hayot haqiqati va epik tasvir.-Toshkent.2008.B57 
26
 Xudoyberdiyev E. Adabiyotshunoslikka kirish. – Toshkent.2001.B107
27
 Pirimqul Qodirov. Yulduzli tunlar.-Toshkent.1999.B156 

---

Tushdagi qon — yorugʻlik. Otam doim shunday deydi.— Tangrim shu 
ta’birni rost keltirsin! Tohir ogʻa, men... Agar Andijonga siz bormasangiz... 
men ham ketmasmen. Neki boʻlsak, shu yerda... birga... Majnuntol barglari 
orasidan sirqib tushayotgan yomgʻir tomchilari qizning payvasta qoshlariga, 
tigʻiz kipriklariga tekkan. Tohirning nazarida, Robiya yomon bir baxtsizlik 
boʻlishini hozirdan sezib, koʻziga yosh olayotgandek koʻrinardi.
28
Shu tushdan keyin, urush bolmasada robiya dushman qoliga asir tushadi. 
Aynan shu voqea sababli Tohir Bobur bilan yaqinlashadi. Bir ma’noda 
Robiya korgan tush keying voqealarga ramziy ma’noda qollanadi. 
Asardagi qahramonlar va personajlar nutqida xalq maqollaridan, oddiy 
folklorizmdan orinli foydalanilgan. Masalan, “Ozing uchun ol yetim”, “Tort 
muchang sog‘ bolsin”, “ Besh qol barobar emas”, “Kosa tagida nimkosa”, 
“Og‘zi qulog‘iga yetguday”, “Tog‘ning boshi qorsiz bolmas, yigitning boshi-
xatarsiz” kabi maqol va iboralar asardagi shaxslarning muayyan kayfiyatini 
ifodalashga xizmat qilgan. 
Romanda portret tasviri orqali qahramonlar qiyofasi jonli, haqqoniy aksini 
topadi. Zuhrabegimning shayboniyxon oldiga kelish holati shunday yortilgan: 
“ Uning boshida kelinchaklarni eslatuvchi oq harir ro’mol. Peshonasiga esa 
tilaqosh taqilgan. Egnida xipcha belli gulgun kabo. Uning tagidan kiyilgan oq 
atlas ko‘ylagi shunchalik uzunki, ikki kaniz ko’tarib kelmoqda.” 
Adib romanda turli tasviriy vositalar orqali qahramon va personajlar 
qiyofasi, harakteri, oniy holatlari mahurat bilan aks ettirilgan. Muallif bu 
beradi turli badiiy detallardan, o’xshatishlardan foydalanadi. Qahramonlar 
nutqida aks ettirilayotgan davrning leksikasidan unumli va o’rinli foydalanib, 
kishilar qiyofasidagi jonlilikni ta’minlaydi. Natijada, kitobxon tarixiy muhitga 
kirib boradi. Masalan, Hozirgina gulday nafis tuygʻular ichida yurgan 
Boburga oʻlim xabari shu gul orasidan chiqqan ilon boʻlib tuyuldi. U 
Qosimbekdan seskanganday rangi oʻchib, birdan orqaga tisarildi. 
29