Kommunal va mehnat gigiena kafedrasi O‟quv uslubiy majmua toshkent

Asosiy qism 
Mehnat fiziologiyasi va psixologiyasi asoslari 
Mehnat fiziologiyasi fani, mazmuni, usul va vazifalari I.M. Sechenov, I.P. Pavlov, 
A.A. Uxtomskiy, P.K. Anoxinlarni mehnat fiziologiyasini rivojlantirishdagi roli. Ishlab 
chiqarish korxonalarida mehnat gigiyenasi vrachini fiziologik tekshiruvlarni tashkil 
etishda roli. Ularni o„tkazish usullari hozirgi sharoitda mehnat faoliyatini fiziologik o„ziga 
xosligi. 
Ishlab 
chiqarishda 
mehnat 
ish 
jarayonini 
mexanizatsiyalashtirish, 
avtomatlashtirish, kompyuterlashtirish va boshqalar. Ish faoliyatini markaziy asab 
boshqarish prinsiplari. Dominant, dinamik ishlab chiqarish stereotipi. Mehnat faoliyatini 
funksional sistemasi. Jismoniy mehnat turlari - lokal, global, regional jismoniy ishlar. 
Aqliy mehnat turlari – operator mehnati. Tayanch xarakat apparatining umumiy tavsifi, 
holati. Ratsional ishchi holatini (pozasini) tanlab beruvchi sharoitlar “O„tirgan”, “o„tirgan-
turgan”, “turgan” holatlardagi ishchi holatlar. Bu holatlarni organizmga ta'siri. Mehnat 
faoliyati jarayonida ichki organlarning vazifalari, kon aylanishi va yurak ishi,. nafas olish, 
energiya sarfi va gaz almashinishi. Ish bajarayotganda qondagi biokimyoviy, ayrim 
morfologik va fizik-kimyoviy o„zgarishlar, har-xil ish bajarayotganda MNS holati (eslab 
qolish, fikrlash va boshqalar) mehnat jarayonida hayajonlanishini roli. Charchash 
muammosi. Ish kuni davomida ish holatini dinamikasi. Charchash va uni ish jarayonidagi 
kursatkichlari zo„riqish va o„ta charchash. Kasb kasalliklari, o„ta charchash va zo„riqish 
asorati sifatida. Gipokineziya, gipodinamiya, monotoniya. Avtomatizatsiyalashtirilgan ish 
turlarida funksional holat. Ishning og„irligi va keskinligi. Ishning og„irligi va keskinligi 
bo„yicha tasnifi. Ish qobiliyatini oshirishdagi asosiy yunalishlar. O„ta charchashni oldini 
oluvchi chora tadbirlar. Mehnat psixologiyasi fani, uning mazmuni, tekshirish usullari. 
Kasblarni o„rganishga psixologik yondoshish. Ilmiy texnikaviy taraqqiyot, uning maqsad 
va vazifalari. Mashq va trenirovka, ish tempi va ritmini mohiyati. Mehnat va dam olishni 
ratsional tartibi. Aktiv dam olishning muammolari. Ishlab chiqarish jismoniy tarbiyaning 

---

turlari, funksional musiqa. Har xil turlarida charchash profilaktikasini fiziologik asoslari 
(konveyrli ish bajarganda, pultli boshqarishda va boshqalar). Ergonomika. Ergonomika 
mazmuni, gigiyena va mehnat fiziologiyasi bilan bog„liqligi.