Kommunal va mehnat gigiena kafedrasi O‟quv uslubiy majmua toshkent

Shovqin, ultratovush, infratovush, tebranish 
Shovqinning gigiyenik va ijtimoiy muamolari. Shovqinning fizikaviy tasnifi. 
Asosiy shovqin manbalari, baholash usulllari. Shovqinni organizmga spetsifik va 
nospetsifik ta'siri. Shovqin kasallligi. Professional karkuloqlik. Shovqinga qarshi 
umumdavlat muammolari. Umumiy va shaxsiy himoya vositalari. Ishlab chiqarishda 
shovqinni gigiyenik reglamemtlash prinsiplari: me'yoriy daraja, me'yoriy xujjat.
Profilaktik chora tadbirlar 
Ultratovush. Ultratovushni texnikada, biologiyada, tibbiyotda qo„llanish joylari. 
Fizikaviy tasnifi. Ultratovush to„qimlarini havoda suyuqlikda tarqalishi. 
Ultratovushlarni so„ndiruvchi termik ta'sir. Kovitatsiya faoliyati. Ishchilarga ultratovushni
ta'sir etish yullari. Organizmga ta'siri. Ishchilarda noqulay ta'sirni chegaralash me'yorlari.
Ultratovushlarni yul kuysa buladigan daraja intensivligi, asosiy dovolash-profilaktik
chora tadbirlar. Ishchilar o„rtasidagi tibbiy ko„rik. 
Infrtovush. Ishlab chiqarishda infra tovush manbai va ularni qo„llanish joyi. 
Fizikaviy tasnifi. Organizmga ta'siri. Himoyalash chora-tadbirlari. Infratovush 
intensivligini ruxsat etiladigan me'yoriy darajasi. Ishchilarning salomatligini tibbiy 

---

kuzatish. Tebranish - gigiyenik muammo sifatida. Ishlab chiqarishdagi tebranish 
manbalari. Tebranishni gigiyenik tavsifi. Tebranishni organizmga ta'siri. Patologik 
o„zgarishlarni keltirib chiqaruvchi ishlab chiqarish omillari. Vibratsion kasallik. 
Umumiy va shaxsiy himoya vositalari. Mehnat va dam olish tartibi. Tibbiy profilaktik 
chora tadbirlar. Gigiyenik reglamentlash prinsiplari: ruxsat etilgan me'yoryi darajasi, 
me'yoriy hujjat. 
Ionlashtirilmagan nurlar 
Elektromagnit maydon kuchlanganligi (EMM). Xalk xo„jaligida qo„llanilishi. 
Asosiy nurlanish manbalari. Impl'usli va uzluksiz EMM. Elekrtomagnit maydon 
kuchlanganligini tasnifi. Mehnat sharoitida har xil chastotadagi EMMni o„lchash
usullari va uni gigiyenik baholash. O„lchov birliklari. Uzluksiz va diskrit EMM. 
Organizmga ta'siri. O„ta yuqori chostotali nurlarni o„ziga xos ta'siri EMMni ko„rish
organlariga klinik holati. EMM va boshqa funksiyaviy omillarni kombinatsiyalashgan 
ta'siri (rentgen, infraqizil nurlanish, yuqori temperatura va boshqalar). Ishchilarga ta'sir
etuvchi noqulay omillarga qarshi tadbirlar. Tibbiy-profilaktik chora tadbirlar. Umumiy 
va shaxsiy himoya vositalar. EMM radiochastotalar bilan ishlaganda qo„llaniladigan 
sanitar qonunlar. Ruxsat etilgan daraja. 
Lazer nurllanishi. qo„llanish joyi. Ishlash prinsipi. Lazer bilan ishlaganda birgalikda 
ta'sir etuvchi noqulay omillar, lazer nurlanishining ta'siri. Teri va ko„zga ta'siri (kritik
organlar). Lazer moslamalari bilan ishlaganda sanitariya qonunlar. Umumiy va shaxsiy
himoya vositalari. 
Ultrafiolet nurlanishlar. Manbai, spektral tarkibi bo„yicha tasnifi. UF-nurlar
ta'sirida yuzaga keladigan ish turlari va operatsiyalar. UF-nurlanish ta'siri. Kasb 
kasalliklar. Umumiy va shaxsiy himoya vositalari. Tabiiy yoritilganlik yetishmaydigan 
ishlab chiqarish korxonalarida ishlovchi ishlarda UF-nurlanish. Profilaktik chora 
tadbirlar. Me'yoriy xujjat. 
Elektrostatik manba. Elektrostatik manba tushuncha hakida, kasbiy zarar sifatida 
uning ahamiyati. Elektrostatik manba ta'siri bilan bog„liq ishlab chiqarish korxonalari. 
Organizmga ta'siri. Elektrostatik manbaidan himoyalanish choralari va usullari.