Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiylari universiteti
Download 390.1 Kb.
|
Askarov Abror 211 -17 SIRB Mustaqil ish
- Bu sahifa navigatsiya:
- Toshkent – 2020 Mundarija
|
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI MUHAMMAD AL XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYLARI UNIVERSITETI Mustaqil ish Mavzu: Audio signallarga ishlov berish Topshirdi: 211-17 guruh talabasi Abror Askarov Tekshirdi: Raxmatov Furqat Toshkent – 2020 Mundarija Kirish Asosiy qism Audio signallarga ishlov berish va ishlov beruvchi dasturlar. Ovozni qayta ishlash usullari. Xulosa Foydalanilgan adabiyotlar Kirish Ovozingizni matn kiritish usuli sifatida ishlatish Nutqni aniqlash - tizimda gaplashadigan kirishni ta'minlaydigan texnologiya. Siz kompyuteringiz, telefoningiz yoki qurilmangiz bilan suhbatlashasiz va u sizga ba'zi bir harakatlarni tetiklash uchun kiritilgan so'zlardan foydalanadi. Texnologiya kiritish usuli kabi boshqa usullarni almashtirish, boshqa usullar bilan bosish yoki tanlash uchun ishlatilmoqda. Qurilmalar va dasturiy ta'minotni foydalanuvchilar uchun qulayroq qilish va samaradorlikni oshirish vositasidir. Tibbiy sohada, robotlarda va hokazolarda nogironlar uchun yordam (nogironlarga yordam beradigan odamlarga yordam berish kabi), shuningdek, nutqni tan olishning ko'plab ilovalari va joylari mavjud. Yaqin kelajakda, deyarli har bir kishi, kompyuter va mobil telefonlar kabi umumiy qurilmalar orasida tarqalishi sababli nutqni tan olishga ta'sir qiladi. Ayrim smartfonlar nutqni tanishdan qiziqarli foydalanishadi. IPhone va Android qurilmalari bunga misoldir. Ularning yordamida siz "Call of Office" kabi og'zaki ko'rsatmalarni qabul qilib, kontaktga qo'ng'iroq qilishni boshlashingiz mumkin. Boshqa buyruqlar ham yoqilishi mumkin, masalan, "Bluetooth-ni yoqish". Nutq signallariga ishlov berishda eng avvalo inson nutqining shakllanish jarayonini, nutq signallarining tarkibi va xususiyatlarini o‘rganishni talab qiladi. Nutq fonemalar talaffuzi asosida tovushlar, tovushlarning birlashishi asosida bo‘g‘inlar, bo‘g‘inlar asosida so‘zlar, so‘zlar ketma-ketligi asosida gaplarning yasalishiga asoslangan. Nutq tovushlari nutq aʼzolari ishtirokida hosil bo‘ladi. Bularga insonning o‘pka, kekirdak, tovush paychalari, og‘iz bo‘shlig‘i, katta va kichik tillar, yumshoq va qattiq tanglaylar, yuqori va pastki lablar, yuqori va pastki tishlar, burun bo‘shlig‘i va bo‘g‘iz bo‘shlig‘i aʼzolarini misol sifatida keltirish mumkin. Ushbu inson aʼzolari nutqni to‘liq talaffuz qilish uchun xizmat qiladi. Nutq tovushlari so‘z maʼnolarini farqlash uchun xizmat qiladi. Bu ularning asosiy vazifasidir. Inson nutqining hosil qilinishi uchun bir qancha murakkab jarayon amalga oshiriladi. Nutq tovushlarini hosil bo‘lishida o‘pkadan chiqayotgan havo oqimi nafas yo‘li, kekirdak orqali bo‘g‘izga, undan og‘iz bo‘shlig‘i yoki burun bo‘shlig‘iga o‘tib, tashqariga chiqadi. Nutq tovushlarini hosil qilishda tovush naychalari, lablari va til faol ishtirok etadi. Nutq tovushlari inson nutq aʼzolarining o‘zaro taʼsirida havo zarralarining tebranish to‘lqini yig‘indisidan tashkil topgan. Inson tovushlari ham mazkur qonuniyat asosida paydo bo‘ladi. Ammo nutq tovushlarining boshqa tovushlardan tub farqi shundaki, so‘zdagi har bir tovush uning lug‘aviy maʼnosini o‘zgartiradi. Inson nutq aʼzolarining markazlashib harakatlanishida nutq yuzaga keladi. Inson nutqining paydo bo‘lishi ushbu aʼzolarga bog‘liq hisoblanadi 
1.1-rasm. Inson nutqining shakllanishi Nutqning shakllanishi natijasida analog ko‘rinishdagi tabiiy nutq yuzaga keladi. Nutqni raqamli qo‘rinishda ifodalash natijasida nutq signali hosil bo‘ladi. Nutq signali murakkab signal sifatida qayt etiladi. Sababi, nutq signali hosil bo‘lishida inson nutq aʼzolarining bir nechtasi qatnashadi. Nutq aʼzolari nutq signalining tebranishini murakkablashtiradi. Natijada murakkab tebranishlar asosidagi murakkab nutq signali yuzaga keladi. Nutqni hosil qiluvchi inson aʼzolarining barchasini markaziy nerv sistemasi nazorat qiladi. Bu aʼzolarning qanchalik qatnashishi, tebranishi yoki shu kabi xususiyatlariga ko‘ra, dasturiy mahsulot ishlab chiqarishdagi ishlatiladigan parametrlar o‘zgaradi. Inson nutqining bu parametrlariga quyidagi parametrlar kiradi: 1. Nutq tovushlarining balandligi – maʼlum vaqt ichida paychalarining tebranishiga ko‘ra har xil chiqishidir. Bu tebranishlar nutq tovushining amplitudasiga taʼsir ko‘rsatadi. 2. Nutq tovushlarining kuchi – maʼlum kenglikdagi maydondan maʼlum vaqtda o‘tadigan energiya miqdoridir. Bu ko‘rsatkich nutqning energiyasi va quvvatiga taʼsir ko‘rsatadi. 3. Nutq tovushlarining tembri – asosiy ton bilan hosil bo‘ladi. Bu parametr har xil odamlar uchun har xil bo‘ladi shuning uchun bu parametr inson nutqni tanib olish tizimlarida ishlatiladi. Bu tovushlarni hosil qilishda turlicha nutq aʼzolari turli shakllanishlar asosida o‘z funksiyasini bajaradi. Yaʼni, qaysi biridir keraklikcha tebranadi yoki yopiladi. Nutq aʼzolarining qanchalik ko‘p miqdori nutqni hosil qilishda aralashsa, nutqni qayta ishlash shunchalik qiyinlashadi. Nutqni qayta ishlashda, shuningdek, fonemalarning ketma-ketligi ham muhim ahamiyat kasb etadi. Tabiatda inson tovushining turli xil turlari mavjud. Inson tovushini sinflarga bo‘lishda asosan qo‘shiqchilarning qo‘shiq aytayotgan vaqtidagi, olgan diapozoniga qarab belgilanadi. Ovoz kuchini aniqlash uchun tovushni tiniqligiga va yo‘g‘onligiga ko‘proq etibor beriladi. Inson nutqining sinflanishi keltirilgan.
1.1-jadval. Inson ovozining sinflanishi Nutq tovushlarining sinflanishida ovoz diapozoniga va nutq aytayotgan insonning jinsiga bog‘liq. Asosiy o‘lchov kriteriyalari ikkita bo‘lganiga qaramay, o‘lchov jarayonida turli xil, bir-birini takrorlamaydigan nutq tovushlari yuzaga keladi. Nutq tovushlarining sinflanishi va nutq tovushlarining hosil bo‘lish jarayonini umumlashtirish natijasida nutq signalining kriteriyalarini aniqlash mumkin. Birinchidan nutq signali murakab tebranishlar asosida yuzaga kelgan signal. Ikkinchidan bir nutq signalining tarkibi boshqa nutq signalining tarkibiga to‘g‘ri kelmaydi. Uchinchidan nutq signalining formant chastotasi shaxslar uchun turli chastota oralig‘ida bo‘ladi. Ushbu kriteriyalarni inobatga olgan holda nutq signallariga ishlov berish murakkab algoritmlar asosida amalga oshiriladi. Nutq signallariga ishlov berishning rivojlanish bosqichlari va ularning algoritmlari tahlili keyingi bo‘limda amalga oshirilgan.
Nutqni tanishtiruvchi ilovalar Texnologiya ko'plab sohalarda mashhurlikka erishmoqda va quyidagilarda muvaffaqiyatli bo'ldi: - Qurilmani boshqarish. Android telefonida "OK Google" degani faqat ovozli buyruqlaringiz uchun quloq soladigan tizimni o'chiradi. - Avtomobil Bluetooth tizimlari. Ko'plab avtomobillar o'zlarining radio mexanizmlarini Bluetooth orqali smartfoningizga bog'laydigan tizim bilan jihozlangan. Keyin smartfonga tegmasdan qo'ng'iroqlarni amalga oshirishingiz va qabul qilishingiz mumkin, hatto ularni faqatgina qo'ng'iroq qilib raqamlarni terishingiz mumkin. - Ovozli transkripsiya. Odamlar juda ko'p narsalarni yozishlari kerak bo'lgan sohalarda, ba'zi aqlli dasturiy ta'minot ularning so'zlarini yozib olib, ularni matnga o'tkazadi. Bu muayyan so'zlarni qayta ishlash dasturida mavjud. Ovozli transkripsiya ham ingl. Ovozli pochta orqali ishlaydi. Wavosaur Kerakli vositalar to'plamiga ega bo'lgan yozuvlarni qayta ishlash uchun oson dastur. Ushbu dasturiy ta'minot yordamida siz trekning maxsus qismini kesib yoki audio fayllarni birlashtira olasiz. Bundan tashqari, kompyuterga ulangan mikrofondan ovoz yozish imkoniyati mavjud. 
maxsus funktsiyalar ovozni shovqindan tozalashga yordam beradi, shuningdek uni normallashtirishga yordam beradi. Foydalanuvchilarga qulay interfeys tushunarli va tajribasiz bo'ladi. Wavosaur rus tilini va eng ko'p ovozli fayllarni qo'llab-quvvatlaydi. OceanAudio Saqlangan ovozni qayta ishlash uchun bepul dasturiy ta'minot. O'rnatishdan keyin band bo'lgan disk maydonining kichik hajmiga qaramay, dasturni etarli darajada funktsional deb atash mumkin emas. Turli xil vositalar fayllarni kesish va birlashtirish, shuningdek, har qanday audio haqida batafsil ma'lumot olish imkonini beradi. 
Mavjud effektlar ovozni o'zgartirish va normalizatsiya qilish, shuningdek, shovqin va boshqa aralashuvlarni bartaraf etish imkonini beradi. Har bir audio faylni tegishli filtrni qo'llash uchun kamchiliklarni tahlil qilish va aniqlash mumkin. Ushbu dasturiy ta'minot tovush chastotasini va boshqa ovoz parametrlarini o'zgartirish uchun mo'ljallangan 31-bandli ekvalayzerga ega. Download 390.1 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|