Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muso al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari

---

 
AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA 
KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH 
VAZIRLIGI MUSO AL-XORAZMIY NOMIDAGI 
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI 
UNIVERSITETI URGANCH FILIALI 963/21-guruh 
 
Dasturlash kafedrasi 
Dasturlash 1 ma’ruza fanidan
 
MUSTAQIL ISH 
Mavzu
: 
Bazaviy sinf a’zolariga murojaatni boshqarish 
 
Bajardi: Rozumbetov. Z 
Tekshirdi: Masharipov. S
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Urganch 2022 

---

 
 
REJA: 
 
I. Kirish. 
II. Asosiy qism 
1. Bazaviy sinf a’zolariga murojaatni boshqarish
2. C++ tilida sinflar va obyektlar bilan ishlash. 
III. Yakuniy qism 
1. Xulosa 
2. Foydalanilgan adabiyotlar. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
 
KIRISH 
 
Sinf a’zolariga murojaat qilish imkoni Mushuk sinfining real obyektini aniqlaganimizdan so‘ng, bu 
obyektning a’zolariga murojaat qilish zaruriyati tug‘ilishi mumkin. Buning uchun bevosita 
murojaat (.) operatori qo‘llaniladi. Masalan, Frisky obyektining Weighto‘zgaruvchi - a’zosiga 50 
sonini o‘zlashtirmoqchi bo‘lsak quyidagi jumlani yozishimiz lozim. Fresky.Weight=50; 
Meow()metodini chaqirish uchun esa Frisky.Meow(); jumlasini yozish lozim. 565 Qiymat sinfga 
emas obyektga o‘zlashtiriladi C++ tilida berilganlar tipiga qiymat o‘zlashtirilmaydi. Qiymat 
faqatgina o‘zgaruvchilarga beriladi. Masalan, quyidagi yozuv noto‘g‘ridir: Int=s // noto‘g‘ri 
Kompilyator int tipiga qiymat o‘zlashtirilishi xatolik ekanligi haqida xabar beradi. Xuddi shu nuqtai 
– nazardan quyidagi yozuv ham noo‘rindir: Cat.itsYosh= 5 // noto‘g‘ri Agarda Mushuk obyekt 
bo‘lmasdan sinf bo‘lsa, yuqoridagi ifodani ham kompilyator xato deb hisoblaydi. O‘zlashtirish 
amalini bajarishda xatolikka yo‘l qo‘ymaslik uchun oldin Mushuk sinfiga tegishli Friskyobyektini 
hosil qilish va uning ItsYosh maydoniga 5qiymatini berish lozim. Mushuk Frisky; 
Frisky.itsYosh=5; Sinf a’zolariga murojaat qilishimkonini chegaralash. Sinfni e’lon qilishda bir 
nechta kalit so‘zlardan foydalaniladi. Ulardan eng muhimlari publis (ochiq) va private(yopiq) kalit 
so‘zlari bo‘lib, ular orqali obyektning a’zolariga murojaat qilish imkoniyati chegaralanadi. Sinfning 
barcha metodlari va xossalari boshlang‘ich holda yopiq deb e’lon qilinadi. Yopiq a’zolarga 
faqatgina shu sinfning metodlari orqaligina murojaat qilish mumkin. 

---

Bazaviy sinf a’zolariga murojaatni boshqarish. 
Sinf a’zolariga murojaat qilish imkoni Mushuk sinfining real obyektini aniqlaganimizdan so‘ng, bu 
obyektning a’zolariga murojaat qilish zaruriyati tug‘ilishi mumkin. Buning uchun bevosita 
murojaat (.) operatori qo‘llaniladi. Masalan, Frisky obyektining Weighto‘zgaruvchi - a’zosiga 50 
sonini o‘zlashtirmoqchi bo‘lsak quyidagi jumlani yozishimiz lozim. Fresky.Weight=50; 
Meow()metodini chaqirish uchun esa Frisky.Meow(); jumlasini yozish lozim. 565 Qiymat sinfga 
emas obyektga o‘zlashtiriladi C++ tilida berilganlar tipiga qiymat o‘zlashtirilmaydi. Qiymat 
faqatgina o‘zgaruvchilarga beriladi. Masalan, quyidagi yozuv noto‘g‘ridir: Int=s // noto‘g‘ri 
Kompilyator int tipiga qiymat o‘zlashtirilishi xatolik ekanligi haqida xabar beradi. Xuddi shu nuqtai 
– nazardan quyidagi yozuv ham noo‘rindir: Cat.itsYosh= 5 // noto‘g‘ri Agarda Mushuk obyekt 
bo‘lmasdan sinf bo‘lsa, yuqoridagi ifodani ham kompilyator xato deb hisoblaydi. O‘zlashtirish 
amalini bajarishda xatolikka yo‘l qo‘ymaslik uchun oldin Mushuk sinfiga tegishli Friskyobyektini 
hosil qilish va uning ItsYosh maydoniga 5qiymatini berish lozim. Mushuk Frisky; 
Frisky.itsYosh=5; Sinf a’zolariga murojaat qilishimkonini chegaralash. Sinfni e’lon qilishda bir 
nechta kalit so‘zlardan foydalaniladi. Ulardan eng muhimlari publis (ochiq) va private(yopiq) kalit 
so‘zlari bo‘lib, ular orqali obyektning a’zolariga murojaat qilish imkoniyati chegaralanadi. Sinfning 
barcha metodlari va xossalari boshlang‘ich holda yopiq deb e’lon qilinadi. Yopiq a’zolarga 
faqatgina shu sinfning metodlari orqaligina murojaat qilish mumkin. 
Ob'ekt tavsifi sinfdir va ob'ekt bu sinfning namunasini ifodalaydi. Quyidagi o'xshashlikni ham 
chizishingiz mumkin. Har birimiz ismi, yoshi va boshqa xususiyatlariga ega bo'lgan odam haqida 
qandaydir tasavvurga egamiz. Ya'ni, qandaydir shablon - bu shablonni sinf deb atash mumkin. 
Ushbu naqshning o'ziga xos amalga oshirilishi farq qilishi mumkin, masalan, ba'zi odamlar bitta 
ismga ega, boshqalari esa boshqa nomga ega. Va haqiqiy shaxs (aslida bu sinfning namunasi) ushbu 
sinf ob'ektini ifodalaydi. Asos sifatida, sinflar allaqachon ishlatilgan. Masalan, satrni ifodalovchi 
satr turi aslida sinfdir. Yoki, masalan, WriteLine() usuli ba'zi ma'lumotlarni konsolga chop etadigan 
Console klassi. Keling, o'z sinflarimizni qanday belgilashimiz mumkinligini ko'rib chiqaylik. 
Asosan, sinf foydalanuvchi tomonidan aniqlangan yangi turni ifodalaydi. Sinf class kalit so'zi 
yordamida aniqlanadi: 
Klass so'zidan keyin sinf nomi, so'ngra jingalak qavslarda sinfning haqiqiy mazmuni keladi. Masalan, 
Program.cs faylida shaxsni ifodalash uchun Person sinfini belgilaymiz: 

---

Biroq, bunday sinf ayniqsa ko'rsatkich emas, shuning uchun keling, unga ba'zi funksiyalarni 
qo'shaylik.