Kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muso al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari

Dinamik ma’lumotlar tuzilmasi - ro’yhatlar va ularning turlari. 
Chiziqli ro’yhatlarda har bir element o’zidan keyingisi yoki oldingisi bilan ham bog’langan 
bo’lishi mumkin. Birinchi holatda, ya’ni elementlar o’zidan keyingi element bilan bog’langan 
bo’lsa, bunday ro’yhatga bir bog‘lamli ro‘yhat deyiladi. Mazkur ko’rinishdagi ro’yhat elementi 
k’rsatkichining o’ziga xosligi shundan iboratki, u faqatgina ro’yhatning navbatdagi elementi 
adresini ko’rsatadi. Bir tomonlama yo’naltirilgan ro’yhatda eng so’nggi element ko’rsatkichi 
bo’sh, ya’ni NULL bo’ladi. Agar har bir element o’zidan oldingi va o’zidan keyingi element bilan 
bog’langan bo’lsa, u holda bunday ro’yhatlarga 2 bog‘lamli ro‘yhatlar deyiladi. Agar oxirgi 
element birinchi element ko’rsatkichi bilan bog’langan bo’lsa, bunday ro’yhatga halqasimon 
ro‘yhat deyiladi. Ro’yhatning har bir elementi shu elementni identifikatsiyalash uchun kalitga ega 
bo’ladi. Kalit odatda butun son yoki satr ko’rinishida ma’lumotlar maydonining bir qismi sifatida 
mavjud bo’ladi.

---

Ro’yhatlar ustida quyidagi amallarni bajarish mumkin: 
- ro’yhatni shakllantirish (birinchi elementini yaratish);
- ro’yhat oxiriga yangi element qo’shish;
- berilgan kalitga mos elementni o’qish;
- ro’yhatning ko’rsatilgan joyiga element qo’shish (berilgan kalitga mos elementdan oldin yoki
keyin)
- berilgan kalitga mos elementni o’chirish;
- kalit bo’yicha ro’yhat elementlarini tartibga keltirish.
Ro’yhatlar bilan ishlashda dasturda boshlang’ich elementni ko’rsatuvchi ko’rsatkich talab etiladi. 
Bog’lamli ro’yxatlar. 
Biz shu paytgacha faqat statik dasturiy ob‘ektlarni qaradik. Ularning tarkibi va elementlar soni 
o‘zgaruvchan bo‘lsada, eng katta o‘lchami (elementlar sonining mumkin bo‘lgan eng katta 
qiymati) oldindan aniq berib qo‘yiladi va bu miqdor dastur bajarilishi davomida o‘zgarishi 
mumkin emas. Dasturlashda bunday ob‘ektlarning ishlatilishi hamma vaqt ham yetarli emas va 
bundan tashqari, eng samarali mashina dasturini hosil qilish nuqtai nazaridan qaraganda ba‘zi bir 
qiyinchiliklarga ham olib keladi. Gap shundaki, ba‘zi dasturiy ob‘ektlarning o‘lchamini, hatto 
uning mavjud bo‘lishi yoki bo‘lmasligini ilgaridan aniq bilib bo‘lmaydi. Dastur bajarilishi 
davomida ob‘ekt ishlatilishiga ehtiyoj paydo bo‘lishi yoki bo‘lmasligi ham mumkin. Uning 
o‘lchami ham dastur bajarilishi davomida aniqlanadi va o‘zgarib turadi. Bunday ob‘ektlar dinamik 
ob'ektlar deyiladi. Dinamik ob‘ektlarni modellashtirish uchun ma‘lumotlarning dinamik 
tuzilmalari ishlatiladi. 
Ma‘lumotlarning dinamik tuzilmasi 2 ta asosiy xususiyatga ega: 
-tuzilmadagi elementlar soni dastur bajarilishi vaqtida o‘zgarishi mumkin; 
-dinamik tuzilma elementlari qat‘iy chiziqli tartiblanmagan va xotira bo‘ylab tarqoq joylashgan
bo‘lishi mumkin. 
Dinamik tuzilma elementlarini o‘zaro bog‘lash uchun ularning tarkibiga ma‘lumotlar 
maydonlaridan tashqari ko‘rsatkichlar maydonlari (bog‘lamlar) ham kiritiladi. 

---

3-rasm. Bog’lamli ro’yhatlar ko’rinishi.