Компьютер тизимларида ахборотларни щимоялаш


Таянч ахборотларни бошкариш воситалари


Download 1.92 Mb.
bet19/45
Sana25.02.2023
Hajmi1.92 Mb.
#1230766
TuriЛекция
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   45
Bog'liq
axborot xavfsizligi asoslari(1-2 мавзу)

Таянч ахборотларни бошкариш воситалари. Ушбу тизимда таянч ахборотлар сифатида компьютер тизими ва тармогида кулланиладиган барча криптографик калитлар тушунилади. Бу холда калитларни генерациялаш, саклаш ва таксимлаш каби бошкарув функцияларини ажратишади.



Симметрияли криптотизим асослари
Криптография нуктаи – назаридан шифр — бу калит демакдир ва очик маълумотлар тупламини ёпик (шифрланган) маълумотларга узгартириш криптография узгартиришлар алгоритмлари мажмуаси хисобланади.
Калит — криптография узгартиришлар алгоритмининг баъзи-бир параметрларининг махфий холати булиб, барча алгоритмлардан ягона вариантини танлайди. Калитларга нисбатан ишлатиладиган асосий курсаткич булиб криптомустахкамлик хисобланади.
Криптография химоясида шифрларга нисбатан куйидаги талаблар куйилади:
• етарли даражада криптомустахкамлик;
• шифрлаш ва кайтариш жараёнининг оддийлиги;
• ахборотларни шифрлаш окибатида улар хажмининг ортиб кетмаслиги;
• шифрлашдаги кичик хатоларга таьсирчан булмаслиги.
Ушбу талабларга куйидаги тизимлар жавоб беради:
• уринларини алмаштириш;
• алмаштириш;
• гаммалаштириш;
• аналитик узгартириш.
Уринларини алмаштириш шифрлаш усули буйича бошлангич матн белгиларининг матннинг маълум бир кисми доирасида махсус коидалар ёрдамида уринлари алмаштирилади.
Алмаштириш шифрлаш усули буйича бошлангич матн белгилари фойдаланилаётган ёки бошка бир алифбо белгиларига алмаштирилали.
Гаммалаштириш усули буйича бошлангич матн бел­гилари шифрлаш гаммаси белгилари, яъни тасодифий белгилар кетма-кетлиги билан бирлаштирилади.
Тахлилий узгартириш усули буйича бошлангич матн белгилари аналитик формулалар ёрдамида узгартирилади, масалан, векторни матрицага купайтириш ёрдамида. Бу ерда вектор матндаги белгилар кетма-кетлиги булса, матрица эса калит сифатида хизмат килади.


Уринларни алмаштириш усуллари
Ушбу усул энг оддии ва энг кадимий усулдир. Уринларни алмаштириш усулларига мисол сифатида куйидагиларни келтириш мумкин:
шифрловчи жадвал;
— сехрли квадрат.
Шифрловчи жадвал усулида калит сифатида куйидагилар кулланилади:
— жадвал улчовлари;
— суз ёки сузлар кетма-кетлиги;
— жадвал таркиби хусусиятлари.

Мисол.
Куйидаги матн берилган булсин:


КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ МИЛЛИЙ ДАСТУРИ


Ушбу ахборот устун буйича кетма – кет жадвалга киритилади:

К

Л

А

Л

И

Й

Т

А

А

Й

А

Л

Д

У

Д

Р

Ё

Ш

Л

А

Р

Р

Т

Р

М

И

С

И

Натижада, 4х7 улчовли жадвал ташкил килинади.


Энди шифрланган матн каторлар буйича аникланади, яъни узимиз учун 4 тадан белгиларни ажратиб ёзамиз.

КЛАЛ ИЙТА АЙАЛ ДУДР ЁШЛА РРТР МИСИ


Бу ерда калит сифатида жадвал улчовлари хизмат килади.





Download 1.92 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   15   16   17   18   19   20   21   22   ...   45




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling