Kompleks birikmalar

Kompleks birikmalar

Tohirjonova Odina

Komleks birikmalarning nomlanishi

Kompleks birikmalar nazariy va amaliy kimyo xalqaro ittifoqining nomenklatura qomitasi tavsiyasiga ko’ra nomlanadi. bu tavsiya asosini quyidagilar tashkil qiladi.

Komplekslarning sinflanishi asosan ligantlarning markaziy atom bilan birikish farqlari ularning farqlari ularning tabiati va tuzilishiga ular birikkan markaziy atomning tabiati hamda soniga bogliq boladi.

Kompleks brikmalarni nomlash

{Fe(Co)5}-pentakarbonil temir

• Kompleks brikmalarni nomlashda quyidagi tartibga rioya qilish kerak. Ligantlar soni—ligantlar nomi—markaziy atom nomi—markaziy atom nomi—markaziy atom oksidlanish darajasi—tashqi ion sfera ioni nomi.
• 1) ligantlar soni quyidagicha nomlanadi; mono1 di2 tri3 tetra4 penta5

{Cr(H2O)6}Cl3-geksaakvaxrom III xlorid

• 2)amino ligantlar nomining oxiriga ,,o’’qoshimchasi qo’shiladi. cl-xloro no2-nitrito
• Molekulyar ligantlar erkin molekulalar kabi molukulalar kabi nomlanadi ayrimcheklanishlarni hisobga olgan holda masalan; NH3—amin
• Va boshqalar

• Kompleks birikmalarning tuzilishi vernerning koordinatsion nazariyasi asosida tushuntiriladi. Bu nazariyaning asosiy bandlari quyidagilardan iborat.
• Ko’pchilik elementlar ko’pchilik ikki tur valentlikni namoyon qiladi.
• Bosh valentlik
• Yonaki valentlik

Kompleks brikmalarda markaziy o’rinni kompleks hosil qiluvchi yoki markaziy atom egallaydi.

Markaziy atomga boglangan anion yoki qutbli neytral molekulalar ligandlar deb nomlanadi.

ligantlik vazifasini anionlar va neytral molekulalar bajaradi.

kompleks hosil qiluvchi va ligantlar birgalikda kompleksning ichki sferasini tashkil qiladi

kompleks brikmalarning ichki sferasiga kirmagan qismi tashqi sfera deyiladi.

Ichki kompleks birikmalar

Komleks brikmalarning izomeriyasi

• Kompleks birikmalarda tarkibi bir xil lekin tuzulishi va xossalari har xil bo’lgan birikmalar yaniizomerlar hosil boladi.
• Gidrat izomeriyasi
• Ion izomeriyasi
• Tuz izomeriyasi
• Geometrik izomeriya

Kompleks birikmalarning barqarorligi

• Ko’p komplekslarning elektrolik dissotsilanishi bosqichma bosqich boradi. Birinchi bosqich u kuchli elelektrolitlar singari to’liq dissotsilanadi.
• {Cu(NH3)4}(NO3)2--- {Cu(NH3)4}2+ +2NO3

Endogen kompleks birikmalar

• Tirik organizimda saqlagan va biologik jarayonlarda ishtirok etuvchi metal ionlari biometall ionlari biometallar va turli tabiatga ega bo’lgan ligantlar mutassil ravishda o’zaro tasirlashib biokomplekslar hosil qiladi.
• Metal fermentlar komleksi ular tarkibidagi metal ioni tortib olinsa fermentlarning o’ziga xos bo’lgan faolligi kamayadi, ammo butunlay yo’qolmaydi.

• Chin metallinzimlar– ulardagi metal ionlari tortib olinsa ferment faolligi mutloq yoqoladi.

Bularga peroksidaza (fe+2), amilaza (Ca2+) alkogoldegidrogenaza (zn2+) fermentlar misol boladi

E’tiboringiz uchun raxmat