Kompyuter ilmlari va dasturlash texnologiyasi yo`nalishi

6.Tarmoq uskunalari o'rtasidagi aloqani yaxshilash uchun eng ko'p ishlatiladigan NOS -lar

Bozorda nima borligi haqida aniqroq tasavvurga ega bo'lish uchun biz bugungi kunda eng ko'p ishlatiladigan SOR -larni ko'rib chiqishimiz kerak.

• 
  LANtastic Artistoft: Bu tengdosh, u Windows, DOS va OS / 2 da ishlaydi, uning konfiguratsiyasi juda sodda va texnik xizmat ko'rsatishi, hali mutaxassis bo'lmaganlar uchun eng yaxshi variantlardan biri.
  
• 
  LAN menejeri, Microsoft: Eng ko'p tavsiya etilgan makrokompyuterlar.
  
• 
  Microsoft Windows Server.
  
• 
  Serverlar uchun Linux.
  
• 
  Novell tarmog'i
  

Xulosa qilib, a Tarmoq operatsion tizimi Bu kompyuter tarmog'ini tashkil etuvchi bir nechta qurilmalarni birlashtiruvchi, uni asosiy kompyuterdan boshqarish mumkin, shuningdek, uning har bir foydalanuvchisi kiradigan ma'lumotlarni boshqarish imkonini beruvchi dasturiy ta'minot.
Kompyutеrlarning o’zaro aloqasidagi opеratsion tizim komponеntlarining o’zaro aloqasi. Tarmoq OT larni qurish variantlari, Tarmoq opеratsion tizimining strukturasi.
Tarmoq operatsion tizimlari - tarmoqlarda ma`lumotlarni saqlash, uzatish va qayta ishlashni ta`minlovchi kompleks dasturlaridir.
Tarmoq OT turli xildagi tarmoq xizmatlarini foydalanuvchilarga taqdim etadi.
Tarmoq operatsion tizimlari klient server yoki bir turli arxitekturadan foydalanadi.
Markaziy boshqariladigan tarmoqlarda tarmoq OT serverning operatsion tizimi deb ham ataladi va u fayl tizimini quvvatlovchi, masalalarni rejalashtirish xotirani boshqarish kabi bazaviy vazifalarni ta`minlaydi.
Tarmoq OT va abonent tizimining ishchi stantsiyasining operatsion tizimini birbiriga mutonosib emas (bir-biriga tushmaydi), shuning uchun ishchi stantsiyaga tarmoq qobig`i deb ataladigan maxsus dastur kiritilgan. qobiq ishchi stantsiyaning operativ xotirasiga rezident dastur kabi yuklanadi. U tarmoq foydalanuvchilaridan amaliy so`rovlar qabul qiladi va ularni lokal OT stantsiyasida yoki tarmoq OT serverida, qayta ishlanish sozlash o`rnatish joyini o`rnini o`rganib aniqlashtirib beradi.
Mijoz - server uchun to`rtta chet el tarmoq OT juda keng tarqalgan:
Bular: Novell firmasining NetWare, IBM firmasining LAN server, Microsoft firmasining LAN manager, Banyan firmasining VINES OT laridir. Oxirgi yillarda Windows NT OTlari keng qo`llanilmokda.
Bu tarmoq OTlar mustahkamligi, qulayligi va tarmoqni boshqarish uchun administrativ vositalarni turli tumanligi, foydalanuvchilarning ishlashi, ajratilgan resurslardan foydalanish, rezident qismining hajmi, tarmoqda bir nechta serverlardan foydalanish imkoniyatlari va boshqalar bilan bir-birlaridan farq qiladi. Novell NetWare 386 3.11 versiyadagi tarmoq OT keng tarqalgan ommabop tarmoq OT hisoblanadi. U 332 razryadli ko`p vazifali, real vaqtli tarmoq OT bo`lib, himoyalangan 80386 yoki 80486 protsessorlarda aniq yaxshi ishlaydi. Yangi ishlab chiqarilayotgan
Novell NetWare 4 versiyali tarmoq OT ko`p serverlarni o`z tarkibiga olgan, mingacha foydalanuvchiga xizmat qiladigan, ko`p segmentli tarmoqlarni barpo etish uchun mo`ljallangan. YAngi versiyada serverlarni boshqarish markazlashtirilgan ya`ni tizim administratori barcha serverlarni boshqarishi mumkin va barcha serverlarda yagona foydalanuvchilar ro`yxatini olib borishi mumkin. Mijoz-server hisoblash tarmog`ida Windows NT, Windows NT Advanced Server tarmoq OTlari ishlatiladi. Nomarkazlashtirilgan boshqarish tarmoqlarida yoki bir tarmoqlarda kompyuterlar birlashtiriladi, ularning har biri server va klient bo`lishi mumkin. Bunday tarmoqlarda hohlagan kompyuter oddiy diskli OT boshqariladi, tarmoq vazifalarini boshqarish uchun esa uning operativ xotirasiga bir tarmoq operatsion tizim dasturi yuklanadi. Bir hisoblash tarmoqlari uchun Novell firmasining NetWare Lite va Artisoft firmasining LAN Tastic OTlar eng ommabop tarmoq operatsion tizimiga kiradi. NetWare Lite tizimi bilan ishlaydigan tarmoqda, tarmoqni boshqarish ancha oddiy bo`lib, foydalanuvchilar o`rtasida resurslarni taqsimlashni, tarmoqqa murojaat qilishni va boshqa vazifalarni boshqarishni o`z ichiga oladi. LAN Tastic tizim bir turli tarmoq operatsion tizimida birinchi bo`lib hisoblanadi. Bu qisqartirilgan rejimda ishlovchi bir turli tarmoqdagi foydalanuvchilar uchun juda qulay bo`lib, katta bo`lmagan xabarlarni kompyuterlararo uzatishga va umumiy fayllar yoki qurilmalarni taqsimlangan vaqt rejimida ishlashga olib keladi.
Artisoft firmasi bu tarmoq OTni yanada takomillashgan versiyasini tayyorlayapti, qaysiki u kiritish – chiqarish operatsiyalarini yuqori ishlashini ta`minlovchi bazaviy ma`lumotlar bilan samarali ko`p foydalanish uchun mo`ljallangan. Bir hisoblash tarmoqlari uchun shuningdek Windows for Work Groups, Personal Netware, Power LAN tarmoq kartalari server dasturlari orqali operatsion tizimlari ishlatiladi.
Manzilgohlash nafaqat alohida interfeyslarni nomlash uchun, balki ularni guruhlarini (guruh manzillarini) manzilgohlash mumkin. Guruh manzillarini yordamida ma`lumotlarni bir vaqtning yozida bir nechta uzellarga yuborish (jo`natish) mumkin. Kompyuter tarmoqlari texnologiyalarining ko`pida keng etkazuvchi topologiyalarining ko`pida keng etkazuvchi manzillar ishlatiladi. Bunday adreslar bo`yicha jo`natilgan ma`lumotlar barcha tarmoq uzellariga etkazilishi kerak bo`ladi.
Ko`pchillik manzillar, manzilgohlash sxemasi bo`yicha krititilishi mumkin bo`lgan manzillar bularni addressli kenglik deyiladi.
Adresli kenglik - yassi (chiziqli) yoki ierarxik bo`ladi. CHiziqli (YASSI) adresli kengik hech qanday strukturalashtirilmagan, ierarxik adreslash sxemasida, ular bir - biriga kiritilgan (taxlangan) guruhchalar ko`rinishida bo`lib, adres doirasini ketma - ket qisqartirib, oxirida alohida tarmoq interfeysini tarmoq turi internet manzillari orqali aniqlaydi.Belgili manzilgohlash odamlarga qulay, ammo formatning o`zgaruvchanligi va katta uzunligi hisobiga ularni tarmoqdan uzatilishi uncha tejamli emas. Manzillarni bir turdan ikkinchisiga o`tkazish uchun maxsus yordamchi protokollar ishlatiladi.Bunday protokollarni – manzillarga to`g`ridan-to`g`ri ruxsat etish protokollari deyiladi.Ierarxik sonli manzillarning turli tarmoq IP va IPX manzillaridir. Bularda ikki darajali ierarxik bo`lib, manzil katta qism - tarmoq nomerli (tartibli) va kichik - uzel nomeri (tartibi) ga bo`linadi. Bunday bo`linish tarmoqlar orasida faqatgina tarmoq tartibiga asoslangan xabarlarni uzatish mumkin, uzel tartibi esa, xabar uzatilgach kerakli tarmoqga etkazish uchunishlatiladi.
Zamonaviy tarmoqlarda uzellarni manzilgohlash uchun bir vaqtning o`zida yuqorida ko`rsatilgan ma`lumotlardan sxemalardan unimli kerakli foydalaniladi.
Tarmoq texnologiyasi Ethernet - hisoblash tarmog`ini tuzish uchun etarli, kelishilgan standart (andoza) bayonnoma va ularni bajaruvchi dasturiy apparat vositalarining to`plamidir. Bu to`plam minimal vosita to`plami bo`lib, ular yordamida ishga qobiliyatli tarmoq tuzish mumkin. Ayrim vaqtlarda tarmoq texnologiyasi deb ham ataydilar, Ethernet asosida istalgantarmoqningbazasituziladi.
Ma`lumotlarni taqsimlovchi muhitga uzatuvchi tasodifiy kirish usuli asosiy tamoyini tashkil etadi. Ethernet standartida elektr aloqalarining topologiyasi qat`iy belgilangan, kompyuterlar taqsimlovchi muhitga ―umumiy shina‖ strukturasiga mos ravishda ulanadi. SHinaning vaqt bo`yicha taqsimlanishi yordamida ikkita kompyuter ma`lumotlar bilan olmashadi. Aloqa yo`liga kirishni boshqarish Ethernetning maxsus kontroleri bo`lgan - tarmoq adapteri orqali amalga oshiriladi.
Ethernet tarmoq shunday tuzilganki, ma`lumotlarni uzatuvchi taqsimlaydigan muhitni kadrni tushishida barcha tarmoq adapterlari bir vaqtning o`zida bu kadrni qabul qiladi. Kadrning boshlang`ich maydonning birida joylashgan manzilni vazifasini taxlil qiladilar va bu manzil agar ularning shaxsiy manzili bilan mos tushsa, kadr tarmoq adapterining ichki buferiga joylashadi. SHunday qilib, manzilchi - kompyuter unga tegishli bo`lgan ma`lumotlarni oladi. Ayrim xollarda ikkita yoki undan ortiq kompyuterlar, tarmoq bo`sh deb, axborotlarni uzatadi, bunday holda tarmoq bo`yicha uzatilayotgan ma`lumotlarni to`g`ri kelishiga to`sqinlik qiladi - bunday xolat kolliziya deb ataladi.
Ethernetning asosiy afzalligidan biri shundaki uning tejamkorligidir. Bu tarmoqlarni tuzish uchun har bir kompyuter uchun bittadan tarmoq adapteri va kerakli uzunlikdagi koaksial kabelli bitta fizik segment kerak xalos. Bundan tashqari Ethernet tarmog`ida etarli darajada muhitga kirish, manzilgoxlash va ma`lumotlarni uzatish algoritmi oddiy tuzilgan, shuni ham aytish joizki Ethernet tarmog`ini kengaytirilishi yaxshiligi, ya`ni yangi uzellarni ulashni engilligi uning afzalligini yana bir bor oshiradi.
Xulosa
Men tarmoq operatsion tizimlari mavzusida tayyorlagan kurs ishimda ko’p ma’lumotlarga ega bo’ldim va quyidagilarni bilib o’rganib oldim:
1.Tarmoq operatsion tizimi (NOS) nima va u qanday maqsadlarda ishlatiladi?
3 Tarmoq tizimlarining turlari.
4 Tarmoq operatsion tizimining komponentlari Uning asosiy xususiyatlari nimada?
5 Tarmoq tizimi operatsion tizimdan nimasi bilan farq qiladi?
6 Tarmoq uskunalari o'rtasidagi aloqani yaxshilash uchun eng ko'p ishlatiladigan NOS -lar
Bu rejalar orqali tarmoq operatsion tizimini yaxshilab o`rganib kompyuter texnologiyalarida qo`llab foydalana olishni o`rgandim.
Operatsion tizim bu o'zaro bog'liq tizim dasturlarining majmuasi bo'lib, uning funktsiyalari hisoblash tizimining resurslaridan foydalanishni va taqsimlanishini boshqarish va foydalanuvchining kompyuter bilan o'zaro aloqasini tashkil etishdan iboratligini bilib oldim.

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati

1. Abduqodirob A.A. “Informatika va hisoblash texnikasi asoslari”. Toshkent-1996.
2. X.G’ulomov “Kompyuter tarmoqlari”. Toshkent-2000
3. M.Aripov “Informatika va hisoblash texnikasi asoslari”. Toshkent-2001
4. A.Abdiqodirov, A.G’.Hayitov, R.R.Shodiyev “Axborot texnologiyalari” Toshkent-2002 y

5.Говрилов М.В. Информатика и информационные технологии. Учебник для вузов. М.: Гардарики, 2007, – 655 с.

Foydalanilgan internet saytlari ro’yhati
1. Ziyonet.uz – O’zbekiston Respublikasi ta’lim muassasalarining kutubxona ro’yhati.
2. WWW.uz – Milliy axborot qidiruv tizimi.
3. Google.uz – Qidiruv tizimi.
4. www.gov.uz – O’zbekiston Respublikasi hukumat portali.

5. www.tutorialspoint.com

6. www. pedagog. Uz

7.www.edu.uz

8. www.w3shools.com