«Kompyuter injiniring» qánigeligi 3-kurs 3001-20 topar studenti Jumamuratova Yulduzxonniń

ÓZBEKSTAN RESPUBLIKASÍ
INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ HÁM KOMMUNIKACIYALARÍN RAWAJLANDÍRÍW MINISTRLIGI
MUXAMMED AL-XOREZMIY ATINDAǴÍ
TASHKENT INFORMACIYALÍQ TEXNOLOGIYALARÍ UNIVERSITETI NÓKIS FILIALÍ
«Kompyuter injiniring» qánigeligi
3-kurs 3001-20 topar studenti
Jumamuratova Yulduzxonniń

« Kompyuter arxitekturası»
páninen
O’Z BETINSHE JUMISI

Tayarlaǵan _________________ Y.Jumamuratova
Qabıllaǵan _________________ К.Tleuov.

Nókis – 2023

KIRITIW ShÍGARÍW MODULLARÍ, PORTLAR HÁM OLARDÍŃ WAZÍYPALARÍ

REJE

1. Informaciyanı kirgiziw-shıǵarıw qurılmaları 3
2. Kirisiw qurılmaları 3
4. Informaciyanı shıǵarıw qurılmaları 8

1. Informaciyanı kirgiziw-shıǵarıw qurılmaları

Kompyuter sırtqı dúnya menen sırtqı qurılmalar járdeminde baylanıs etedi. Tek ǵana periferik qurılmalar sebepli adam kompyuter menen, sonıń menen birge, oǵan jalǵanǵan barlıq qurılmalar menen óz-ara baylanısda bolıwı múmkin. Hár qanday jalǵanǵan periferik qurılma qálegen waqıtta oǵan tayınlanǵan jumıstı orınlaw menen bánt bolıwı yamasa jańa wazıypanı kútiwi múmkin. Periferik qurılmalar tezliginiń kompyuter menen islew natiyjeliligine tásiri onıń oraylıq protsessorining tezliginen kem emes. Sırtqı qurılmalardıń tezligi protsessorning tezligine baylanıslı emes. Eń keń tarqalǵan sırtqı qurılmalar suwretde kórsetilgen:

Periferik qurılmalar kirisiw hám shıǵıw qurılmalarına bólinedi. Kirgiziw qurılmaları maǵlıwmattı mashina ushın túsinikli formaǵa aylantıradı, sonnan keyin kompyuter onı qayta islew hám saqlawı múmkin. Shıǵarıw qurılmaları maǵlıwmattı mashina suwretinen adam o'qiy alatuǵın suwretlerge aylantıradı.

Tómende kirisiw qurılmaları klassifikaciyası keltirilgen:

2. Kirisiw qurılmaları

Klaviatura

Klaviatura (klaviatura ) - kompyuter ushın dástúriy kirgiziw apparatı. Klaviaturalar jeke kompyuterler hám tiykarǵı kompyuter terminalları menen úskenelestirilgen. Zamanagóy kompyuterdiń klaviaturası ádetde 4 blokǵa bólingen 101 yamasa 102 tuymesheni óz ishine aladı :
• alfanumerik blok - lotin hám milliy álippeler giltlerin, sonıń menen birge nomerler hám arnawlı belgiler giltlerin óz ishine aladı ;
• boshqaruv tuymeleri blokı ;
• kengaytirilgan cifrlı klaviatura blokı ;
• navigatsiya blokı.
Kompyuter tıshqanshası
Tıshqansha (tıshqansha ) talay aldın (60 -jıllarda ) islep shıǵılǵan, lekin jeke kompyuterler dúnyasında grafik paydalanıwshı interfeysi payda bolıwı menengine keń qollanila baslandı. Ádetde, tıshqansha, tap klaviatura sıyaqlı, kompyuterge kabel arqalı jalǵanadı. Tıshqanshadan paydalanıw ańsat - siz onı stol átirapında háreketlentiresiz hám kursor kompyuter ekranında sinxron háreket etedi. Birpara varianttı aktivlestiriw ushın tıshqanchaning shep (shep) tuymesin basıwıńız kerek. Tıshqansha járdeminde ekran daǵı súwretlerdi “sızıw” da múmkin.
Sensorlı ekranlar
Sensorlı ekranlar ápiwayı klaviaturadan paydalana almaydıganlar ushın. Paydalanıwshı barmaǵı menen ekrandıń málim bir jayına tiyip, belgi yamasa buyrıqtı kirgiziwi múmkin. Sensorlı ekranlar tiykarlanıp ónim bazalarında, restoranlarda, supermarketlarda qollanıladı. Mısalı, Muse Inc. CD sotadigan (Bruklin) siz qálegen qosıqtı barmaǵıńız menen kompyuter ekranı daǵı atına tegizish arqalı tıńlawıńız múmkin. Saylanǵan muzıkanı tıńlayotganda, siz bir tiyiw menen atqarıwshınıń basqa qosıqları dizimin shaqırıwıńız múmkin.. Avtomatikalıq maǵlıwmatlardı kirgiziw qurılmaları
periferik informaciya kompyuter monıtorı
Bul túrdegi qurılmalar qashannan berli ámeldegi bolǵan ǵalaba xabar qurallarından maǵlıwmatlardı oqıydı. Bunday sistemalarǵa mısal retinde sawda noqatları terminalları, shtrix -kod skanerleri hám basqa optikalıq belgilerdi anıqlaw sistemaları kiredi. Avtomatlastırılgan maǵlıwmatlardı kirgiziw qurılmalarınıń abzallıqlarınan biri sonda, olardan paydalanıw klaviaturadan maǵlıwmatlardı kirgiziwde anıq bolatuǵın birpara qátelerdi jónge salıw etedi. Shtrix -kod skaneri hár 10 000 jazıwǵa birden kem qatege jol qóyadı, oqıtılǵan tekst terishchi bolsa hár 1000 qatarda bir qatege jol qóyadı. Avtomatlastırılgan informaciya kirgiziw qurılmalarınıń tiykarǵı túrleri magnit belgilerdi anıqlaw sistemaları, belgilerdi optikalıq anıqlaw sistemaları, jaqtılıq qálemine tiykarlanǵan informaciya kirgiziw sistemaları, skanerler, sóylewdi anıqlaw sistemaları, sensorlı sensorlar hám video suwretke alıw qurılmaları bolıp tabıladı.
Magnit belgilerdi anıqlaw sistemaları
(Magnetic Inc Character Recognition, MICR) tiykarlanıp bank salasında qollanıladı. Ápiwayı bank chekiniń tómengi bóleginde arnawlı magnit sıya menen basılǵan kod bar. Kodta bank nomeri, ámeldegi esap beti hám shek nomeri bar. Sistema informaciyanı oqıydı, onı cifrlı formaǵa ótkeredi hám qayta islew ushın bankke ótkeredi.
Belgilerdi anıqlawdıń optikalıq sistemaları
(Optikalıq belgilerdi anıqlaw, OCR) arnawlı usılda ǵalaba xabar qurallarında baspadan shıǵarılǵan maǵlıwmattı cifrlı formaǵa aylantıradı. Bul túrdegi eń kóp isletiletuǵın qurılmalar shtrix -kod skanerleri bolıp, olar dúkan kassalarında qollanıladı. Bul sistemalar emlewxanalar, kitapxanalar, áskeriy imaratlar, ónim bazaları hám júk tasıw kompaniyalarında da qollanıladı. Shtrix -kod qollanılatuǵın elementti identifikaciya etiwshi maǵlıwmatlarǵa qosımsha túrde, ekinshisinde elementtiń waqtı, sánesi hám fizikalıq jaylasıwı tuwrısındaǵı maǵlıwmatlar bolıwı múmkin; sol tárzde, mısalı, júktiń háreketin baqlaw múmkin. Qo'lni anıqlaw qurılmaları, mısalı, qálem planshetleri, ásirese, sawda hám xizmet kórsetiw tarawlarında isleytuǵınlar ushın paydalı bolıp tabıladı - bunday jumısshılar klaviatura menen “sóylesiw”dan shaǵılısıwadı. Qálem kirgiziw qurılmalarında ádetde tegis ekran hám sharıkli qálemge uqsas jaqtılıq ruchkasi bar. Qálemli planshetler paydalanıwshı tárepinen ekranda jazılǵan háripler hám nomerlerdi cifrlı formaǵa aylantıradı jáne bul maǵlıwmatlardı qayta islew ushın kompyuterge ótkeredi. Mısal ushın, dúnyanıń eń ataqlı jetkiziw kompaniyası UnitedParcel Service (UPS) aydawshılar tárepinen isletiletuǵın ápiwayı slip-az waqıt planshetlerin portativ qálem planshetlerine almastırdı. Bul qurılmalar buyırtpalardı tastıyıqlaw hám tovarlardı júklew hám jetkizip beriw ushın zárúr bolǵan basqa maǵlıwmatlardı uzatıw ushın isletiledi. Bul túrdegi sistemalardıń kemshilikleri qolda jazılǵan maǵlıwmatlardı teńib alıwdıń etarli dárejede anıq emesligin óz ishine aladı. cifrlı formaǵa ótkeriń hám maǵlıwmatlardı qayta islew ushın kompyuterge ótkeriń. Mısal ushın, dúnyanıń eń ataqlı jetkiziw kompaniyası UnitedParcel Service (UPS) aydawshılar tárepinen isletiletuǵın ápiwayı slip-az waqıt planshetlerin portativ qálem planshetlerine almastırdı. Bul qurılmalar buyırtpalardı tastıyıqlaw hám tovarlardı júklew hám jetkizip beriw ushın zárúr bolǵan basqa maǵlıwmatlardı uzatıw ushın isletiledi. Bul túrdegi sistemalardıń kemshilikleri qolda jazılǵan maǵlıwmatlardı teńib alıwdıń etarli dárejede anıq emesligin óz ishine aladı. cifrlı formaǵa ótkeriń hám maǵlıwmatlardı qayta islew ushın kompyuterge ótkeriń. Mısal ushın, dúnyanıń eń ataqlı jetkiziw kompaniyası UnitedParcel Service (UPS) aydawshılar tárepinen isletiletuǵın ápiwayı slip-az waqıt planshetlerin portativ qálem planshetlerine almastırdı. Bul qurılmalar buyırtpalardı tastıyıqlaw hám tovarlardı júklew hám jetkizip beriw ushın zárúr bolǵan basqa maǵlıwmatlardı uzatıw ushın isletiledi. Bul túrdegi sistemalardıń kemshilikleri qolda jazılǵan maǵlıwmatlardı teńib alıwdıń etarli dárejede anıq emesligin óz ishine aladı. tovarlardı júklew hám jetkizip beriw ushın zárúr. Bul túrdegi sistemalardıń kemshilikleri qolda jazılǵan maǵlıwmatlardı teńib alıwdıń etarli dárejede anıq emesligin óz ishine aladı. tovarlardı júklew hám jetkizip beriw ushın zárúr. Bul túrdegi sistemalardıń kemshilikleri qolda jazılǵan maǵlıwmatlardı teńib alıwdıń etarli dárejede anıq emesligin óz ishine aladı.
Skanerler grafik informaciyanı (sızılmalar, sızılmalar hám basqalar ) hám úlken kólem degi tekstli informaciyanı cifrlı formaǵa aylantıradı. Sóylewdi anıqlaw sistemaları (dawıslı kirgiziw qurılmaları ) paydalanıwshı tárepinen aytılǵan sózlerdi nomerlestiredi. Bunday qurılmalardıń eki jumıs rejimi bar. Buyrıqlar rejiminde siz kompyuter tárepinen atqarılatuǵın buyrıqlardı (mısalı, " hújjetti ashıw", " programmanı jumısqa túsiriw" hám taǵı basqa ) gápirasiz. Diktant rejiminde siz qálegen tekstti kompyuteringizga jazıp qoyıwıńız múmkin. Ókiniw menen aytamız, bunday sistemalardıń sóylewdi anıqlawdıń anıqlıǵı kóp zattı árman etedi. Insan dawısı kóp sayalarǵa iye, teńib alıwdıń anıqlıǵına intonaciya, sóylew kólemi, átirap -ortalıq shawqımı, hátte ulıwma suwıq da tásir etiwi múmkin. Soǵan qaramastan, bul kirgiziw qurılmaların jetilistiriw boyınsha jumıslar dawam etpekte hám, shubhasız, olardıń keleshegi úlken. AQSh pochta xızmetiniń birpara filialları pochtanı qabarǵan jerlew hám saralaw menen shuǵıllanatuǵın jumısshılardıń natiyjeliligin asırıw ushın sóylewdi anıqlaw sistemalarınan paydalanıp atır. Jumısshı pochta indeksin kirgiziw ornına, qolı qabarǵan jerlew menen bánt eken.
Sensorlar - bul keńislikdegi maǵlıwmatlardı kompyuterge kirgiziw ushın qurılmalar. Mısal ushın, General Motors korporatsiyasi avtomobildiń bart kompyuterine átirap -ortalıq hám marshrut maǵlıwmatların jiberiw ushın óziniń kiyim-kenshek avtomobillerinde sensorlardan paydalanadı. Sensorlı sensorlar virtual haqıyqat sistemalarında, oyın konsollarida hám simulyatorlarda da qollanılıwın taptı.
videoǵa alıw qurılmaları kompyuterge jalǵanǵan kishi cifrlı videokameralar bolıp tabıladı. videoǵa alıw qurılmaları tiykarlanıp videokonferensaloqa sistemalarında qollanıladı, olar barǵan sayın keń tarqalıp atır. Jergilikli tarmaqlar hám Internettiń rawajlanıwı sebepli dúnyanıń qálegen noqatınan videokonferentsaloqa shólkemlestiriw múmkinshiligi payda boldı.