«Kompyuter injiniringi» fakulteti «Kompyuter injiniringi»

Sımsız lokal tarmaq texnologiyaları : ótken zaman hám
keleshek
Informaciyanı uzatıwdıń sımsız texnologiyaları tariyxı XIX ásirdiń aqırına kelip birinshi radios signal uzatılıwı menen baslanǵan hám XX ásirdiń 20-jıllarında amplituda modulyatsiyalı radio qabıllaǵıshlar payda bolıwı bul texnologiyalardı rawajlanıw processlerine úlken tásir kórsetdi. 1970-jıllarǵa kelip dawıstı radio tolqınlar arqalı uzatıwshı birinshi sımsız radiotelefonlar jaratıldı. Dáslep bular analog tarmaqlarda islegen bolsa, 80-jıllar basında cifrlı standartlarǵa ótiw baslanǵanlıǵın ańlatıwshı, spektrdi jaqsı bólistiriwin, eń jaqsı sapalı signaldı hám eń jaqsı qáwipsizlikti támiyinleytuǵın GSM standartı islep shıǵıldı.
XX ásirdiń 90 -jıllarında sımsız tarmaqlar jaǵdayın bekkemlew processleri júz beriwi, bul texnologiyalardı jedellik penen rawajlanıwına alıp keldi. Búgingi kúnde sımsız texnologiyalar kúndelik turmısımızdıńǵa bekkem jaylasıp barıp atır, joqarı tezlikti támiyinlew menen birge olar jańa qurılma hám xızmetlerdi usınıs etpekte. Jańa CDMA(Code Division Multiple Access - kanallardı kodlı bólistiriw texnologiyası ), GSM(Global Systems for Mobile Communications- mobil baylanıs tarmaqlarınıń global sisteması ), TDMA(Time Division Multiple Access-kanallardı waqıt arqalı bólistiriw texnologiyası ), 802.11, WAP(Wireless Application Protocol-sımsız texnologiyalar protokolı ), 3 G hám 4 G (úshinshi hám tórtinshi áwlad texnologiyaları ), GPRS (General Packet Radio Service, maǵlıwmatlardı paketlep uzatıw xızmeti), Bluetooth (orta hám qısqa aralıq tarmaǵı ), EDGE(Enhanced Data Rates for GSM Evolution, rawajlanǵan GSM tarmaq ) hám sol sıyaqlı texnologiyalardıń túrli-túsliligi bul tarawda túpkilikli burılıs baslanǵanlıǵın ańlatadı.
Sımsız lokal tarmaqlar (WLAN) hám de orta hám qısqa aralıq tarmaq (Bluetooth)lardıń rawajlanıwı júdá perspektivalı bolıp tabıladı. Sımsız lokal tarmaqlar aeroportlar, universitet hám institutlar, mıymanxanalar, restoranlar, kárxana hám shólkemler tarmaqlarında kóplegen qollanılıp atır. Sımsız tarmaqlardı standartların islep shıǵıw 1990 jılda pútkil dunya IEEE (Elektr hám elektronika boyınsha injenerler institutı ) shólkemi tárepinen 802.11 komiteti dúziliwi menen baslanǵan. Pútkil dunya órmekshi tóri jáne bul tarmaqta sımsız qurılmalar járdeminde islew ideyası sımsız texnologiyalardıń rawajlanıw processlerine zárúrli túrtki wazıypasın ótedi. 90-jıllar aqırına kelip paydalanıwshılarǵa WAP-xızmeti usınıldı. Sonı atap ótiw kerek basında bul xızmet kópshilikte onsha qızıǵıwshılıq oyanbadı. WAP-xızmeti tiykarǵı informaciya xızmetlerin retinde - jańalıqlar, hawa-rayı, kúndelik hám basqa xızmetler kompleksin usınıs etken edi.
Sonıń menen birge, Bluetooth hám WLAN den da bul baylanıs qurallarınıń ma`nisi joqarılıǵı sebepli júdá kem muǵdarda paydalanıwǵan. Bıraq bahalardıń túsiwi bul qurallarǵa bolǵan talap hám qızıǵıwshılıqtı artıwına sebep boldı. XXI ásirdiń dáslepki on jıllıǵı ortalarına kelip sımsız Internet-servisi paydalanıwshılarınıń sanı bir neshe on millionǵa jetti. Sımsız Internet-baylanısınıń payda bolıwı menen birinshi orında onıń qáwipsizligin támiyinlew máseleleri kóterildi.
Sımsız tarmaqlardan paydalanǵanda payda bolǵan tiykarǵı máseleler taypasına tómendegilerdi keltirip ótiw kerek - bul arnawlı xızmet, kommerciya shólkemleri hám menshikli isbilermenler posılkaların tutıp qalıw, kredit kartochkalar nomerlerin tutıp qalıw, baylanısıw ushın tólew waqtın urlaw, kommunikatsiya orayları jumisına kesent beriw sıyaqlılar bolıp tabıladı. Bul máseleler baylanıs standartların jetilistiriw arqalı sheshilip barılmaqta. Sımsız texnologiyalar rawajlanıwınıń áhmiyetli tárepi sonda, bul texnologiyalardan úy sharayatındaǵı paydalanıwshılar qolay tárizde paydalana alıwları bolıp tabıladı. Úy tarmaǵı qurılmaları sanınıń artıqshası bul qurılmalardı bir-biri menen baylanıstıratuǵın kóplegen sımlar bul tarmaqtıń tiykarǵı mashqalasına aylanıp barıp atır. Bul óz gezeginde sımsız texnologiyalarǵa ótiwge sebep tuwdırıp atır. Sımsız texnologiyalardıń jalǵız tártipte paydalanıwshıları sanı salmaqlı bolsada operativ ósip baratuǵın segmenti - bul onıń korporativ paydalanıwshıları esaplanadı. Maǵlıwmatlardı sımsız uzatıw zárúrli strategiyalıq qural esaplanıp kárxanada ónimlilikti asıwı (jumısshılar korporativ informaciyalarǵa turaqlı jáne operativ iye boladı, olar jańalıqlardan operativ xabardar boladı ) di támiyinleydi,
Klientlerge xizmet kórsetiw sapasın asıradı (bir waqtıniń ózinde olardıń
shaǵımların hám qálewlerin qabıllaw hám de bir waqtıniń ózinde seziw múmkin), raxiplerge salıstırǵanda ústinlikti jaratadı (informaciyalardı almaslaw hám qarar qabıllaw tezliklerin asıwı ). Bir sóz menen sımsız texnologiyalardı keleshek texnologiyaları dep aytiwimız múmkin.