«Kompyuter injiniringi» fakulteti «Kompyuter injiniringi»

Wi-Fi texnologiyası
Wi-Fi texnologiyası házirgi kúnge kelip kompyuter áleminde eń perspektiv kompyuter tarmaqlarınan biri esaplanadı. Wi-Fi (Wireless Fidelity) — inglis tili sózlerinen shólkemlesken bolıp, «simsiz baylanısıw» mánisin ańlatadı. Wi-Fi texnologiyası cifrlı maǵlıwmatlardı radiokanallar arqalı jıberiw túrlerinen biri bolıp tabıladı. Bul texnologiya jaratılıwında áwele korporativ paydalanıwshılar ushın mólsherlengen bolıp, kabelli tarmaqtı ornın iyelewi boljaw qılınǵan edi. Bilgenimizdey kabelli tarmaqlı kompyuter tarmaǵın jaratıw ushın bir neshe mıń kabel tarmaǵın qolda ornatıw hám de arnawlı tarmaq tapologiyasini ornatıw talap etiledi.
Wi-Fi radiochastotalarınıń qısqartirilǵan basqarıw chastotalarında isleytuǵın sımsız maǵlıwmat almasınıw standartlastırılgan texnologiyası. Ádetde Wi-Fi tarmaǵı arqalı WLAN (Wireless Local Area Network — Sımsız Lokal Tarmaq ) tarmaqlar jaratıladı. Bul tarmaqta joqarı radioto'lqinlar arqalı baylanıs tashkil etiletuǵın hám de maǵlıwmat almasınıwın kóriw múmkin boladı. Bul sistema kabelli tarmaqtı keńeyiwi yamasa oǵan alternativ retinde bir ofis, pútkil bir jay yamasa bir maydan territoriyasında isletiledi. Wi-Fi texnologiyası mińlaǵan kabel tarmaǵın túsiriw sıyaqlı aqshalı process ushın qarjlarıńızdı tejew menen birge, ornatıwdı ápiwayılıǵı bolsa quramalı texnikalıq ornatıw processlerine waqtın ekonomika etiliwin bul tarmaqtı basqa tarmaqlardan ústin etip qóyadı. Sımsız tarmaqlar radiochastotalardan paydalanıwına sebep radioto'lqinlar jay yamasa ulıwma ofislardaǵı diywal yamasa soǵan uqsaǵan tosıqlardan da ótip keteberedi hám ulıwma hesh nárse oǵan tosıq bola almaydı (aralıqtan tısqarı álbette!). Sımsız tarmaqlar óz-ózinen kabelli tarmaqlardan isenimlilew esaplanadı. Kópshilik WLAN tarmaqların diapazonı yamasa oraw maydanı 160 metrdi quraydı, bul álbette onıń jolındaǵı tosqınlıqlardıń qandaylıǵına hám qansha ekenligine baylanıslı boladı. Bul tarmaqtı islew tezligi kabelli tarmaq menen teńlesashi da múmkin hám odan bir neshe ese joqarı da bolıwı múmkin. Bul álbette qaysı standartınan paydalanıwǵa da baylanıslı boladı.

1-súwret. WiFi baylanıs tarmaǵı

Tap ápiwayı tarmaqlar sıyaqlı WLAN tarmaǵında da maǵlıwmatlardıń ótkezgishlik qábileti onıń tapologiyasidan, júkleniwinen, júkleniw noqatınıń aralıǵına hám sol sıyaqlı parametrlerge baylanıslı boladı. Bul tarmaqtı eń qolay táreplerinen birinshisi onı ańsat ornatılıwı bolsa ekinshisi bolsa Wi- Fi tarmaǵın keńeytiwdegi mashqalalardı ulıwma joq ekenligi yamasa basqasha etip aytqanda bul tarmaq keńeyiwi ańsat bolǵan eń ápiwayı tarmaq esaplanadı. Bul WLAN tarmaǵın keńeytiw ushın bolsa ámeliy tárepten jantasıw qaraǵanda jańa jalǵanıw noqatların jaratıwdıń ózigine jetkilikli.

Wi-Fi apparatın yamasa razvyortkasın satıp alıp atırǵan paydalanıwshı ózin biymálel tómendegi múmkinshiliklerdi iye dep esaplawı múmkin:
1. Kóp funksional multiservisli sımsız baylanıs menen birgelikte qosımsha
qurılmalar menen isleytuǵın arnawlı qurılma .
2. Joqarı tezlikte uzaq aralıqlarǵa maǵlıwmat almasınıw múmkinshiligine
iye bolasız .
3. Tarmaqtı keńeytiw ushın derlik hesh qanday jumıstı ámelge asırıwdı keregi joq, jańa paydalanıwshı tarmaqqa jalǵanıw ushın tarmaqqa jalǵanıw parolın biliwi onıń ushın jetkilikli esaplanadı.
4. Bul paydalanıwshı internet texnologiyaları hám de telekommunikatsiya tarawlarınıń eń aqırǵı jetiskenliklerinen paydalanıp atırǵan boladı.
Tómendegi suwretde Wi-Fi tarmaǵına jalǵanıw qurılmaları keltirilgen.



Broadband Internet

Modem

LapTop

DeskTop PC

Wireless Router

2-súwret. Wi-Fi tarmaǵına jalǵanıw qurılmaları
Wi-Fi sımsız baylanıs tarmaǵınıń keyingi áwladı Li-Fi dep at berildi. Jaqında ilimpazlar maǵlıwmatlardı ótkeriw ushın mólsherlengen tolıq jańa texnologiya ústinde islewdi baslap jiberiwgen edi. Bul sımsız interfeys bolıp, onıń járdeminde ápiwayı yoritguvchi ásbaplardan paydalanǵan halda nurlanıw ırǵaqın buzmay, ańsatǵana hám operativlik menen maǵlıwmatlardı ótkeriw múmkin. Onıń ushın insannıń kózine tásiri júdáyam kem bolǵan jaqtılıq diodlarining intensivligin demde hám joqarı anıqlıqta ózgertira alıw qábiletine iye texnologiyalardan paydalanıladı. Wi-Fi texnologiyasınıń bul analogi Li-Fi (anglichan, light - jaqtılıq sózinen alınǵan ) dep atalatuǵın boldı.
Maǵlıwmatlardı ótkeriwde jaqtılıqtan paydalanıw ideyası jaqında paydabo'lgan emes, bunday ideya bir ásir aldın da ámeldegi bolǵan. Dáslepki ret sımsız telefon qońırawın ámelge asırǵan shaxs Aleksandr Bell bolıp, bul waqıya 1880-jılda júz bergen. Bell bunı óziniń “Fotofon” dep atalǵan jańa ashılıwları járdeminde ámelge asırǵan.
Jaqtılıq járdeminde maǵlıwmatlardı ótkeriwge bolǵan ilimiy hám kommerciyalıq qızıǵıwshılıqlar, tiykarlanıp, sońǵı jıllarda kúsheyip ketti. Tán alıw kerek, búgingi kúnde Wi-Fi texnologiyası sonday keń tarqalıp kettiki, házirde odan hátte samolyotlarda, avtobuslarda, tońlatqısh hám sholanlarda, ulıwma alǵanda, derlik barlıq túrdegi elektronika qurallarında paydalanıw múmkin. Biraq, bul texnologiya arqalı maǵlıwmatlardı ótkeriw ushın mólsherlengen kirisiw noqatları (access point) hám oǵan baylanıstırnıwshı sımsız qurılmalardıń islewi bir-birine irkilis berip qalıwı múmkin. Bul bolsa sımsız tarmaqtıń ótkeriw múmkinshiligin pasaytiradi, nátiyjede kisilerde maǵlıwmatlardı ótkeriwdiń alternativ variantların islep shıǵıw mútajligi payda boldı. Garald Xaas - Edinburg universiteti professorı dáslepki Li-Fi tımsalın kórsetiw etdi. Ol ótkergen tájiriybede maǵlıwmatlardı ótkeriw tezligi 10 Mbit/s ge shekem jetti. Biraq, professor Xaas interfeys tezligin 100 Mbit/s ge shekem jetkiziwdi joybarlawtirmoqda. Jaqtılıq arqalı maǵlıwmatlardı ótkeriw texnologiyasına kópshiliktiń qızıǵıwshılıqı biyik, sebebi ol jaǵdayda hesh qanday radioto'lqinlarsiz maǵlıwmatlardı sımsız tarmaqta ótkeriw múmkin. Bunnan tısqarı, neft platformalarida, suw astında, navigatsiya qurılmaları isleytuǵın samolyotlarda radioto'lqinlardan paydalanıw kóbinese jumıs iskerligine unamsız tásir kórsetedi.