Kompyuter lingafon sinflari turlari Reja
Download 115.07 Kb. Pdf ko'rish
|
Ashurova Hilolaxon
|
1 Kompyuter lingafon sinflari turlari Reja: 1. Kompyuter lingafon sinflari haqida ma’lumot. 2. Kompyuter lingafon sinflari uchun dasturiy vositalar. 3. Ta'lim jarayonida zamonaviy axborot texnologiyalarini qo`llash. 2 Virtual laboratoriya mashg'ulotlarining imkoniyatlari. Virtual laboratoriyalarni yaratishning maqsadlaridan biri-o'rganish jarayonini har tomonlama to'liq vizuallashtirish, asosiy vazifalardan biri-o'quvchini jarayonining mazmun- mohiyati to'liq idrok etish va tushunishdir. Virtual laboratoriyaningvazifalari: -ko'rgazmali illustratsiya va o'rganiladigan qonunlarning to'g'riligini isbotlash; -o'tkaziladigan tajriba (eksperiment)larning mutlaqo xavfsizligi hamda Sinfda havoning tozaligini ta'minlash; -tajribalarni yakka tartibda bajarish imkoniyati, bu esa ta'lim oluvchilar mustaqilligining, ularning konstruktorlik qobiliyati va texnik uddaburonligining rivojlanishiga ta'sir o'tkazmay qolmaydi; -dars vaqtida virtual laboratoriya ishlarini bajarish nazariy hamda amaliy mashg'ulotlar o'rtasidagi to'siqlarni bartaraf etadi, bu o'qitish sifat va, samaradorligi o'quvchilarning mustaqil bilish faolligi ortishiga ko'maklashadi; -virtual axborot-ta'lim laboratoriyasi tadqiqotchilik harakteridagi tadqiqotlarni o'tkazish uchun keng imkoniyatlar taqdim etadi,ma'lum metodik jihatdan asoslangan vaziyatlarda ulardan real laboratoriya qurilmalariga qo'shimcha sifatida foydalanish mumkin; -kompyuterdagi laboratoriya nostandart va muammoli vaziyatlarda o'quvchilarning subektiv tajribasini ta'minlaydi. -ta'lim muassasasi o'quv jarayoniga ochiq dasturiy mahsulotlar va axborot texnologiyalarini joriy qilish; -seminar mashg'ulotlari doirasida amaliy topshiriqlarni bajarish; -malaka oshirish bo'yicha mashg'ulotlarni o'tkazish. Virtual laboratoriyalarningimkoniyatlari: qimmat laboratoriya asboblarini sotib olishga ehtiyojning yo'qligi. 3 Virtual jarayonni boshqarish kompyutеrning zimmasiga tushishini hisobga olib, kiritilayotgan paramеtrlarni o'zgartirib, tajribalar sеriyasini o'tkazish imkoniyati mavjudligi; o'tkazilayotgan laboratoriya tajribasini vaqtning boshqa masshtablarida kuzatish mumkinligi. Bundan tashqari, virtual axborot-ta'lim laboratoriyasi sharoitida o'quv modеllashtirish orqali bilimning yangi sohalarini o'rganishda o'quvchilarning atrof olamdagi hodisalarni bilishga oid mustaqil faolligi ortadi, hayotiy faoliyati davomida yuzaga kеladigan muammolarning yеchimi, variantlarini mustaqil topish malakasi, olingan bilimlarni amaliyotda qo'llashgatayyorlik shakllanadi. Dеmak, o'quvchilarning mustaqilligini rivojlantirishga ko'maklashadigan virtual laboratoriyalardan foydalanish, elеktron ta'limiy kompyutеr mahsulotin ijoriy qilishda muvaffaqiyatning uzviy qismi sanaladi. Topshiriqlarning elеktron shaklda: audio, vidеo, animatsiyalarni qo'llagan holda bеrilishi talabalarda kuchli qiziqish uyg’otadi. Laboratoriya topshiriqlari natijalarining avtomatik tarzda jamlanishi, o'qituvchiga yеngillik yaratadi. Laboratoriya mashg’uloti topshiriqlarining talabalar tomonidan qayta takroriy bajarilishi asosida ko'nikma va malakalarningtarkib topish jarayoni jadallashadi. Maktabgacha ta'lim muassasalarida multimediya vositalarini mashg'ulotlarda qo'llash afzalliklari asosida bolalarga kompyuter texnalogiyasini o'rgatish, bolada -har bir mavzu bo'yicha dinamik ko'rinishda aks etuvchi jarayonlarning animatsiyalarinitasavvur qilish. O'qituvchilar komp'yuter texnologiyalaridan foydalanish ko'nikmasiga ega bo'lish bilan birga quyidagilarni amaliyotda qo'llay olishi lozim: Yangi o'quv materiallarini tushuntirishda kompyuterning namoyish imkoniyatlaridan foydalanish; 4 -internet, o'rgatuvchi va nazorat qiluvchi dasturiy mahusulotlar asosida darslarni tashkil etishi; -darsga metodik tayyorlanish, qo'shimcha axborotlarni izlash va tizimlashtirish,didaktik materiallarni tayyorlash; -kompyuter texnologiyalari asosida o'quv jarayonini tashkil etish va boshqarishda foydalanish malakalari. Elektron taqdimot darsda slaydlardan ko'rgazmali material sifatida foydalanish o'qituvchi uchun keng imkoniyat yaratadi. O'quv materialining elektron taqdimotida animatsiyalar asosida o'tilayotgan materialning berilishi mavzuni o'quvchilar tomonidan o'zlashtirilishini yengillashtiradi va ko'rgazmalilikni oshiradi. Namoyish slaydlarini o'quvchilarga tarqatma material sifatida ham berish mumkin. Slaydlarga o'quvchilar o'zlarini munosabatini bildirishi,uni tahlil qilishi mumkin. Bu orqali o'quvchilar quyidagi malakalarga ega bo'ladilar: -grafika axborotlarni matn shakliga keltirish yoki aksincha; -muhokama etilayotgan mavzu bo'yicha xulosalar va savollarni shakllantirish; -o'zining o'quv- biluv faoliyatini rejalashtirish; Boshlang'ich ta'lim o'quv darslarida axborot majmui-ma'lumotnomalar, entsiklopediyalar, virtual kutubxonalar, geografik xaritalar, rasmlar, chizmalar, animatsiyalar,matnlar, tasviriy axborotning statistik va dinamik ifodalari, ovozli obrazlar (yozilgan ovoz,musiqa va boshqalar) foydalanish mumkin. Bugungi kun o'qituvchilariga qo'yilayotgan talab,dars jarayonida axborot texnologiyalarni qo'llay olishi,o'quvchilarni kompyuterdan erkin foydalanishga,zamonaviybilimlarni puxta egallashga,ma'nan yetuk shaxs bo'lib yetishiga o'rgatishdan iborat. 5 Boshlang'ich ta'lim tizimida yangi pedagogik texnologiyalar, shu jumladan, axborot texnologiyalari bilim olish motivini rivojlantirishga katta yordam beradi. Axborot texnologiyalari asosida tashkil etilgan darslar tashkiliy usullari, o'tkazish metodlariga ko'ra o'quvchi ehtiyojiga mos tushishi kerak. Chunki bunday darslar bola ruhiyatiga yaqinroq bo'ladi. O'quvchilarning o'quv materiallarini o'zlashtirishga bo'lgan qiziqish, xohish va istaklarini qo'zg'atish asosida maqsadga erishish motivasiya bo'lib, bu o'qituvchi vao'quvchilarning o'zaro ichki yaqinlashuvidir. Axborot kommunikatsion texnologiyalar - bu bilim, dalil va qonunlarni taqdim etishda barcha imkoniyatlarni o'zida jamlab olgan usul va metodlar demakdir. Har qanday texnologiya- bu axborot texnologiyalari bo'lib, uning negizini ma'lumotlarni qabul qilish va qayta ishlash tashkil etadi. Boshlang'ich sinf o'qituvchisi o'quv texnologiyasining bevosita yetkazuvchisi sifatida, yangiliklardan boxabar bo'lgani holda, dars jarayonini qiziqarli olib borishi lozim. .Boshlang'ich sinflarda axborot texnologiyalaridan foydalanish o'quvchilarning kayfiyati,qiziqishlari, hayot tarzi, dunyoqarashi, tafakkuri, aqliy va kasbiy ko'nikmalarini namoyon qiladi.Internet texnologiyalarining kirib kelishi o'quvchilarga axborot manbalaridan foydalanish imkonini beradi, mustaqil ishlar samaradorligini oshiradi, ijodkorlik, malaka va ko'nikmalarni egallash va mustahkamlash uchun yangi imkoniyatlar beradi, ta'limning yangi shakllari va metodlarini amalga oshirishga sharoit yaratadi. 6 Kadrlar tayyorlash Milliy dasturining asosiy talablaridan biri axborot texnologiyalarini ta'lim jarayoniga keng tatbiq etib, o'quvchilarni mustaqil bilim olishga, erkin fikrlashga o'rgatishdan iboratdir. Boshlang'ich ta'lim jarayonida multimediyadan foydalanish o'qituvchiga: - darsni zamonaviy tarzda modellashtirish; - bilimlarni chuqurlashtirish uchun qo'shimcha ma'lumot va axborotlarga ega bo'lish; - nazariy va mustaqil ishlashni tayyorlash imkonini beradi. Boshlang'ich ta'lim jarayonida multimediyadan foydalanish o'quvchilarga: - fanga qiziqish uyg'otish, o'z bilimlarini nazorat qilish va mustahkamlash; - ensiklopedik ko'rinishdagi axborotlarni tezkor olish; - mavzuni o'rganishda o'zi uchun qulay bo'lgan tezlik va o'zlashtirish darajasini tanlash; - zamonaviy axborot - kommunikatsion texnologiyalarga jalb qilish, uni egallash va unga doimiy ishlashga bo'lgan ehtiyojni shakllantirish imkoniyatlarni beradi. Multimedia - bu obyekt va jarayonlarni an'anaviy matn shaklida emas, balki fotorasm,video, chizma, animatsiya, ovoz yordamida namoyish qilishdir . Multimediali darslar quyidagi didaktik masalalarni hal qilishga yordam beradi: - fan bo'yicha asosiy bilimlarni o'zlashtirish; - o'zlashtirilgan bilimlar izchilligini ta'minlash; -o'z - o'zini nazorat ko'nikmasini shakllantirish; - bilim olishga bo'lgan ehtiyojini rivojlantirish; - o'quvchilarni o'quv materiali ustida mustaqil ish olib borishlarida o'quv - metodik yordam ko'rsatish. Boshlang'ich sinflarda fanlarni multimedia texnologiyalari asosida o'qitish katta samara beradi. Buning uchun esa mashg'ulotlarning har bir mavzusi bo'yicha dars 7 ishlanmalari yaratilishi lozim. Ana shu ishlanma asosida barcha mavzularga oid axborot texnologiyalari vositalari yordamida bayon etilishi lozim bo'lgan nazariy va amaliy materiallarning electron taqdimoti shakli tayyorlanadi. Dars ishlanmalariga taqdimot slaydlar tayyorlanib,videoproyektorlar orqali o'quvchilarga tushuntirilsa maqsadga muvofiq bo'ladi. Multimediali taqdimot nafaqat matnli va ko'rgazmali balki ovozli, animatsiyali bo'lishi o'quvchilartomonidan mavzuni mukammal o'zlashtirishda katta ahamiyatga ega bo'ladi. Axborot - kommunikatsiya texnologiyalarining ta'lim jarayoniga joriy etilishidan asosiy maqsad - aynan zamonaviy axborot muhiti uchun xarakterli bo'lgan o'quv faoliyatlariningyangi turlarini yaratishdir. Xulosa qilib shuni aytish joyizki, ta'lim-tarbiya jarayonini tubdan isloh qilishdan ko'zlangan bosh maqsadimiz- barkamol insonni shakllantirish orqali o'z kelajagimizni ta'minlashdan iboratdir. Darhaqiqat, kelajagimiz egalari bo'lmish yosh avlodni tarbiyalash, biz pedagoglardan ma'suliyat talab qiladi. Ayniqsa, kelajak avlodda mustaqil fikrlash, mantiqiy fikr yuritish kabi ko'nikmalarni hosil qilish bugungi kun o'qituvchisining asosiy vazifasidir AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VOSITASIDA TA`LIM JARAYONINI TASHKIL ETISH. “Ta`lim to'g'risida”gi qonun, “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi“ belgilab bergan vazifalarni amalga oshirish borasida ta`lim tizimida olib borilayotgan islohotlar natijasida tashkil qilingan va qilinayotgan ta`lim muassasalari zimmasiga har tomonlama yetuk barkamol avlodni tarbiyalashda ulkan hissa qo'shish topshirilgan. Ta`lim tizimiga pedagogik va axborot - kommunikatsiya texnologiyalarini olib kirish 8 bugungi kunning muhim masalalari sirasiga kiradi. Ta`lim-tarbiya jarayoniga axborot kommunikativ texnologiyalarni joriy etish orqali bir qancha qulayliklar yaratiladi. An`anaviy o'qitish texnologiyalarining kamchiliklari to'g'risida pedagogika sohasidagi ko'pgina adabiyotlarda ba`zi fikrlar mavjud. Jumladan, V.I.Oneshinko va M.N.Gendillarning fikricha, hozirgi vaqtda ma`ruza - bu umumlashtiruvchi jarayonni bildirib, bir tomondan o'qituvchining ma`lumotlarini jamlab berishini ta`minlasa, ikkinchi tomondan, talabalarning tushunish va fikrlash jarayonini ifodalaydi. Ma`ruza o'qishda o'qituvchi berilayotgan materialni har xil ko'rinishda (nutqning darajasi, past yoki baland, takrorlash, qo'shimcha namoyish qilish) bayon qilishi mumkin. Boshqa tomondan, o'qituvchi talabalarga bunga qachon ehtiyoj tug'ilayotganligini aniq bilmasligi mumkin. Ko'rgazmali qurollardan foydalanib dars berish ta`limning ko'rgazmali metodlari qatoriga kiradi. Ko'rgazmali qurollarning xarakteri o'quv materiallarini tushunishga muhim ta`sir ko'rsatadi, talaba fikrining mazmuni va tuzilishini belgilaydi. Ta`lim jarayonining pedagogik- psixologik qonuniyatlari shu narsani ko'rsatadiki,o'qish - o'qitishdagi ko'rgazmalar, nafaqat surat vazifasini, shu bilan birga kognitiv (ko'z bilan kuzatiladigan) vazifani bajargan taqdirdagina o'zlashtirish unumdorligi oshadi. Aynan shuning uchun kognitiv grafika- su`niy intellect nazariyasiga asosan murakkab ob`yektlar kompyuter suratchalari ko'rinishida tasvirlanadi. Bunda o'quv materialining tarkibiy tuzilmasi sifatida rangli ko'rinishdagi kognitiv - grafik o'quv elementlari (rasmlar bloki) xizmat qiladi. Shuning uchun rasmlar o'quv materialining asosiy bosh elementi hisoblanadi. Bu esa, o'z navbatida birinchidan talabaning ko'rish va fazoviy fikrlash qobilyatini rivojlantiradi, chunki bunda o'rganish jarayoniga miyaning o'ng yarim shari boy 9 imkoniyatlari qo'shiladi, ikkinchidan, o'quv materiali mazmunini o'zida zich joylashtirib, uni ravshan ifoda etuvchi surat (rasm) talabada tizimli bilim shakllanishiga ,yordam beradi. Uchinchidan, kompyuter ekranidagi rangli suratlar, o'quv - axborot materialini talaba tomonidan qabul qilish va eslash samarasini oshiradi hamda talabalarni estetik tarbiyalash vositasi bo'lib xizmat qiladi. Axborot texnologiyalari vositasida talabaning bilim olishi, fikrlashida, xuddi ikkita mexanizmdan foydalangandek bo'ladi: ularning biri belgili (simvolli) bo'lsa, ikkinchisi geometric (algebrik)bo'ladi.Kognitiv grafikaning asosiy vazifasi bilim olish jarayonini faollashtiruvchi fikrlashning simvolli va geometrik mexanizmlarini o'z ichiga olgan, bilim berish-uyg'unlashgan modellarini yaratishdan iboratdir. Grafik axborot miyaning o'ng yarimsharlari imkoniyatlarini faollashtiradi, oliy ma`lumotli mutaxassis uchun zarur bo'lgan tasviriy fikrlash qobilyatini, intuitsiyani rivojlantiradi. Intuitsiyaning eng katta boylik ekanligi ta`kidlanib, A.Eynshteyn shunday degan edi: ”Mening ishonchim komilki, bizning fikrlashimiz asosan belgilar orqali,shu bilan birga biz anglamasdan kechadi”. Shuning bilan birga ko'rgazmali axborotning o'g'zakidan ko'ra ahamiyatliroq va samaraliroq ekanligini ta`kidlash lozim. Odam fiziologiyasi fanining ma`lumotlariga ko'ra, ko'rish analizatorining axborotni o'tkazish qobilyati, eshitish analizatoriga nisbatan juda yuqoridir. Bu esa, o'z navbatida, ko'rish tizimiga inson qabul qiladigan axborotning qariyib 90 foizini yetkazish imkoniyatini beradi. Shu bois ham o'quv materiali (axborot) qabul qilish va eslashga og'zaki axborotni qabul qilish hamda eslashga nisbatan kam vaqt sarf qilinadi. Ta`lim jarayonida ko'rgazmali axborot ishlatilganda talabalarda taassurot hosil 10 bo'lishi uni og'zaki bayon qilishga nisbatan o'rtacha 5-6 marotaba tezroq kechadi. Talabaning ko'rgazmali axborotdan ta`sirlanishi, hayratlanishi og'zaki yetkazilgan axborotga nisbatan ancha yuqori bo'lishini ta`kidlash joizdir. Ta`lim- tarbiya jarayonini tashkil etishda, o'quv materialini yetkazishning og'zaki usuliga qayta - qayta takrorlash osonligini va uning aniqligini hisobga olish zarurligini ta`kidlash lozim. Kompyuter texnologiyalari yordamida ta`lim jarayonini rejalashtirishda o'quv materialini talabaga ko'gazmali tarzda uzatishda uning yana bir muhim afzalligini, ya`ni ko'rgazmali axborotda, uning talaba tomonidan qabul qilinishi va eslash samarasi, mazkur axborot ko'rsatilgandan keyin o'tgan muddatning uzoqligiga bog'liq emasligini yodda tutish lozim. Ayni paytda, buni og'zaki axborotni o'zlashtirish uchun aytib bo'lmaydi. Shuning bilan bir qatorda ko'rgazmali metodlarni og'zaki metodlardan ajratib bo'lmaydi, chunki har bir ko'rgazmali qo'llanma tushuntiriladi, tahlil qilinadi, o'rganilayotgan masalani yorituvchi qo'shimcha yoki asosiy axborot manbai hisoblanadi. Shuning uchun ta`limning ko'rgazmali metodlari suhbatni ham, ta`rif- u tavsifni ham, hikoyani ham, tushuntirishni ham, mustaqil o'rganishni ham o'z ichiga oladi. Ko'rgazmali qo'llanmalardan foydalanishda talabaning hissiy obrazlariga, sezgi va idrokiga ko'proq tayanib ish tutish, uning bilish faoliyatiga o'ziga xos struktura baxsh etadi. Talaba obrazli, konkret fikr yuritadi, bu holalarni tushuntirishga o'rganish uchun yaxshi negiz bo'ladi. O'qituvchi avvalo, talabaning ma`lum bir o'quv materialini o'zlashtirishi jarayonida hissiy obraz qanday o'rin egallashini va qanday ahamiyatga molik bo'lishini bilishi kerak. Nazariya qanchalik chuqurlashsa, hissiy idrokdan bilimlar shuncha ko'proq abstraktlashadi. Talabalarning fikrlash faoliyatini kompyuter texnologiyalari yordamida ko'rgazmali 11 tashkil qilishda uch asosiy vazifani bajarish lozim. Birinchi vazifa - ko'rgazmali qurol asosida o'rganilayotgan narsa yoki hodisaning original obrazini yaratish; Ikkinchidan, ko'rgazmali qurolning o'zi talabalarning muayyan maqsad bilan kuzatishini tashkil etish; uchunchidan, vazifa - nazariy bog'liqlik va mazmuniga mos tushunchalarni hosil qilish yoki o'quv vazifalarini bajarish jarayonida obrazdan mohirona foydalanib, uning mazmunini ifodalovchi harakat kiritish va tushuntirishdir. Bundan ko'rinib turibdiki, kompyuter texnologiyalari yordamida o'quv materiallarini obrazlar yordamida o'quv materiallarini obrazlar ko'rinishida ifodalash orqali ta`lim metodlaridagi: og'zaki tushuntirish, ko'rgazmali va amaliy metodlarga xos xususiyatlarini amalga oshirish imkoniyatini yaratish mumkin ekan. Ta`lim metodlarining birgalikda bajarilishi talabalarning o'quv materialini o'zlashtirishni oshirish, tushunchalar ko'rinishida fikr mulohaza yuritishi va aqliy o'sishiga zamin yaratadi. Kompyuter taqdimotini tayyorlashda o'qituvchi mavzuni aniq, qisqa va lo'nda tarzda berishi, tezislardan foydalanishi, ko'proq uning multimedia xususiyatlari, ya`ni ranglar, ovoz va suratlardan fodalanishi zarur. Birdaniga, juda ham ko'p mavzuga oid raqamlar va faktlarning berilishi o'quvchilarni charchatish bilan birga, ularni zeriktirishi ham mumkin. O'tilgan mavzuni qaytarish va uyga vazifa berishda ham o'qituvchi slaydlar orqali namuna sifatida yechilgan misollarni ko'rsatishi maqsadga muvofiqdir. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, kompyuterning didaktik imkoniyatlarini boshqa hech qanday texnik vosita bilan taqqoslab bo'lmaydi. Shunday ekan, axborot texnologiyalari ta`lim jarayonida quydagi vazifalarni yechish imkonini beradi: didaktik-kompyuter dasturlaridan ko'rgazmali qurol sifatida foydalanish, uslubiy- 12 mavzuni tushuntirishda, dars natijalarini tahlil etishda kompyuterni ishlatish usullarini belgilash, tashkiliy-ta`lim jarayonini qisqa vaqt ichida samarali tashkillashtirish, ta`limiy -o'quvchilarda o'tilgan mavzuni mustahkamlash va ularda axborot texnologiyalari bilan ishlash ko'nikmalarini shakllantirish. Darsda kompyuterdan foydalanish nafaqat ta`lim vaqtini tejaydi, shu bilan birgalikda ta`lim jarayonining samaradorligini oshiradi. . Axborot obyektlar, hodisalar, jarayonlar haqidagi xabarlar to`plamidir. Olingan axborotlar belgili, matnli va grafikli ko`rinishda ifodalanadi. Belgili ko`rinishdagi axborot asosan harflar,raqamlar, belgilar ko`rinishidan iborat bo`ladi. Undan turli hodisalar haqida murakkab bo`lmagan signallarni uzatish uchun foydalaniladi.. Jahonda juda ko`plab kitoblar, jurnallar, gazetalar matnli ko`rinishda chop etilmoqda. Axborotni tasvirlashning juda katta va murakkab ko`rinishi grafikali ko`rinish hisoblanadi. Bunga turli xil shakllarning tabiiy ko`rinishi,fotografiya, chizmalar, sxemalar va rasmlar kiradi. XX asrning 70-yillarida mikroprotsessor texnologiyasini kashf etilishi va shaxsiy kompyuterlarning hayotimizga keng kirib kelishi, yangi axborot inqilobini vujudga keltirdi. Bu inqilob yangi soha hisoblanmish, ya'ni bilimlarni ishlab chiqish uchun yangi texnologiyalar,uslublar, kompyuter vositalarini ishlab chiqarish bilan bog`liq axborot sanoatini rivojlanishini ilgari surmoqda. Axborot texnologiyalari, xususan telekommunikatsiyaning barcha turlari axborot sanoatiningeng muhim tarkibiy qismlaridan biridir. Axborot texnologiyasi - obyekt, jarayon va hodisaning holati haqidagi yangi sifat 13 axboroti olish uchun ma'lumotlar yozish, ishlov berish va uzatishning vosita va uslublarning jamlanmasidan foydalanadigan jarayondir. Axborotlashgan jamiyat haqida olimlar turlicha fikr yuritadilar. Masalan, yapon olimlarining hisoblashicha, axborotlashgan jamiyatda kompyuterlashtirish jarayoni odamlarga ishonchli axborot manbaidan foydalanish, ishlab chiqarish va ijtimoiy sohalarda axborotni qayta ishlashni axborotlashtirishning yuqori darajasini ta`minlashga imkon beradi. Jamiyatni rivojlantirishda harakatlantiruvchi kuch moddiy mahsulot emas, balki axborot ishlab chiqarish bo'lmog'i lozim. Axborotlashtirilgan jamiyat - jamiyatning ko'pchilik a`zolari axborot, ayniqsa uning oliy shakli bo'lmish bilimlarni ishlab chiqarish, saqlash, qayta ishlash va amalga oshirish bilan band bo'lgan jamiyatdir.Axborotlashgan jamiyatga konpyuter va telekommmunikatsiya axborot texnologiyalari negizida yangi axborotni qayta ishlash sanoati yuzaga keladi. Zamonaviy axborot texnologiyasi komyuter texnikasi va aloqa vositalari sohasidagi yutuqlarga tayanadi. Hozirda kompyuter texnikasi va axborot texnologiyalarining gurkirab rivojlanishi turli xil axborotdan unumli foydalanishga qaratilgan axborot jamiyatining rivojlanishiga turtki bo`ldi. Bu jamiyatda ko`pchilik ishlovchilar axborot, uning oliy shakli bo`lmish bilimlarni ishlab chiqish, saqlash, ishlov berish va amalga oshirish bilan band bo`ladilar. Axborot jamiyatida kompyuterlashtirish jarayoni odamlarga ishonchli axborot manbalaridan foydalanish, ishlab chiqarish va ijtimoiy sohalarda axborotga ishlov berishni avtomatlashtirishning yuqori darajasini ta'minlashga imkon beradi. Bu jamiyatda nafaqat ishlab chiqarish, balki butun turmush tarzi, qadriyatlar tizimi ham o`zgaradi. Jami faoliyat mahsulotlarni ishlab chiqarish va iste'mol etishga yo`naltirilgan sanoat 14 jamiyatiga nisbatan axborot jamiyatida tafakkur, bilimlar ishlab chiqariladi va iste'mol etiladiki, bu holatlar aqliy mehnat ulushining oshishiga olib keladi. Har bir insondan ijodiyotga qobiliyat talab etiladiki,natijada bilimlarga bo`lgan ehtiyoj yanada oshadi. Ushbu jamiyatning moddiy va texnologik negizini kompyuter texnikasi va kompyuter tarmoqlari, axborot texnologiyalari,telekommunikatsiya aloqalari asosidagi turli xil tizimlar tashkil etadi. Jamiyatni axborotlashtirish jarayonida eng muhim tushunchalardan biri axborot zahiralari hisoblanadi. Axborot zahiralari - alohida hujjatlar, axborot tizimlari, ya'ni kutubxona, arxiv, fond, ma'lumotlar banklari, shuningdek boshqa axborot tizimlaridagi hujjatlar to`plamidir. Ta`limni axborotlashtirish esa quyidagilarga imkon beradi: ta`lim tizimini avtomatlashtirilgan ma`lumotlar bazalari yordamida boshqarish, axborot vositalari va texnologiyalari bilan ta`minlash; ta`lim va tarbiyaning mazmuni, metodlari va mazmuniy shakllarini tanlash metodologiyasinitakominlashtirish; ta`lim oluvchilarni aqliy rivojlantirishga, ularda mustaqil axborot izlash, tajribalar o'tkazish, tadqiqotlar olib borish qobilyatini shakllantirishga yo`naltirilgan metodikalarni yaratish; ta`lim oluvchilarning bilim darajasini obyektiv, tizimli va tezkor nazorat qilish va baholashga imkon beruvchi testlar va diagnostik metodikalarni ishlab chiqish; ta`lim oluvchilarning salohiyatini rivojlantirish, bilimlarni mustaqil egallash, axborotlarniqayta ishlash ko'nikmalarini shakllantirishga qaratilgan o'qitish tizimlarini yaratish. Multimedia - bu informatikaning dasturiy va texnikaviy vositalari asosida axborotning an'anaviy va original turlari asosida o`quv materiallarini o`quvchilarga 15 yetkazib berishning mujassamlashgan holdagi ko`rinishidir. Multimedia hozirda juda tez gurkirab rivojlanayotgan zamonaviy axborot texnologiyasi bo`lib, u quyidagilarni o`z ichiga oladi: an'anaviy axborot turlari, ya'ni matn, jadval, turli xil bezaklar va original axborot turlari, ya'ni nutq, musiqa, videofilmlardan parchalar, telekadrlar, animatsiya (ob'ektlarning fazodagi harakati) ko`rinishidagi axborot turlarini bir dasturiy mahsulotda mujassamlashtirilganligi; video va audio axborotlarini kompyuterda qayta ishlash va aks ettirish uning markaziy protsessor tez harakatchanligi, ma'lumotlarni uzatish shinasining o`tkazish qobiliyati, operativ va video-xotira, katta hajmli tashqi xotira, hajm va kompyuter kirish-chiqish kanallari bo’yicha almashuvi tezligini taxminan ikki baravar oshirilishi talab etiladi; “Inson-kompyuter” interaktiv muloqotining yangi darajasini ta'minlanishi. Bunda muloqot jarayonida foydalanuvchi ancha keng va har tomonlama axborotlarni oladiki, mazkur holat ta'lim, ishlash yoki dam olish sharoitlarini yaxshilashga imkon beradi. Ta'lim jarayonida multimedia vositalari yordamida darslarning samaradorligini oshirish hozirgi kunning dolzarb masalalaridandir. Rivojlangan xorijiy davlatlarda o`qitishning bu usulini ta'lim sohasining barcha yo`nalishlari bo`yicha tadbiq qilinmoqda. Hozirgi amaliyot shuni ko`rsatmoqdaki, multimedia vositalari yordamida o`quvchilarni o`qitish ikki barobar samarali bo`lmoqda. Mazkur vosita yordamida o`qitishda an'anaviy ta'lim usullariga nisbatan o`rtacha 30%gacha vaqtni tejash mumkin hamda olingan bilimlar o`quvchilar xotirasida uzoq muddat saqlanib qoladi. Ma'lumki, eshitgan materialning to`rtdan bir qismi xotirada qoladigan bo`lsa, o`quvchilarga beriladigan materialning video (ko`rish) orqali amalga oshirsak, axborotni xotirada saqlanib qolishi va tasavvur qilish imkoniyati 25-30%gacha ortadi. Shuningdek,mazkur o`quv materiallari audio, video, grafika ko`rinishida 16 mujassamlashtirilgan holatda o`quvchilarga berilsa, materiallarni xotirada saqlab qolish 75%ga ortishi kuzatilmoqda. Ta'lim sohasida multimedia vositalari yordamida o`quvchilarga bilim berish quyidagi afzalliklarga ega: ta'lim jarayonida berilayotgan materiallarni chuqurroq va mukammalroq o`zlashtirish imkoniyatining mavjudligi;ma'lumotlarni vizuallashtirish imkoniyati; dars jarayonida bilim olish vaqtining qisqarishi natijasida vaqtni tejash imkoniyatiga erishuvi; olingan bilimlar kishi xotirasida uzoq muddat saqlanib, kerak bo`lganda amaliyotda qo`llashimkoniyatiga erishuvi. Xulosa qilib shuni aytish kerakki, har bir ta'lim vositasi talab darajasida ishlab chiqilib,o`z o`rnida va samarali foydalanilsa, ta'lim jarayonida mazmunni o`zlashtirishga katta yordam beradi. Ta'lim jarayonidagi eng muhim vositalar yuqorida ta'rif berilgan kompyuter vositalari hisoblanadi. Bu vositalar dars jarayonini ko`rgazmali qilishga, o`quv materialining o`zlashtirilishini yengillashtirishga va ta'lim oluvchilarning motivatsiyasini oshirishga xizmat qiladi. “Yuz marta gapirgandan ko`ra, bir marta ko`rgan afzal” degan xalq iborasi bunga yaqqol misol bo`la oladi. Ko`rgazmalilik, tushunarlilik va misol-namunalardan foydalanish kabi didaktik tamoyillar bu iboraga javob beradi. Chunki bu vositalardan foydalanishning mohiyati, ta'lim oluvchilarda bilimlarni ko`rgazmali va imkon qadar real hayotga yaqin holda shakllantirishdan iboratdir. . Bu qobiliyatlar kеrakligicha yuqori darajada ro'yobga chiqishi uchun pеdagogning axborot tеxnalogiya soxasidagi bilimdonligi zarur. Pеdagoglarda bu bilimdonlikni rivojlantirishni oliy o'quv yurtlaridagi o'qish davomida boshlash kеrak. Axborot tеxnologiya soqasidagi bilimdonlikni quyidagilar bilan ifodalasa bo'ladi: zamonaviy axborot muqitida tajribani baholash va faoliyatda qo'llash qobiliyati: shaxsiy ijodkorlik qobiliyatlarini rivojlantirishga harakat qilish: umumiy kommunikativ 17 madaniyatining, axborot almashishni tashkillashtirishda tajriba va nazariy bilimlarning mavjudligi axborotni olish, tanlash, saqlash, qayta ishlash, o'zgartirish, taqdim etish, uzatish va qo'llash madaniyatini o'zlashtirish zarur. Ta'lim tarbiyaning asosiy maqsadlardan biri yosh avlodni ezgu fazilatlariga oshno qilib kamolga еtkazishdir. Yosh avlodni insonparvar, vatanparvar qilib tarbiyalashda estеtika fanlarining o'rni bеqiyos. Bu jihatlarga e'tibor qaratmoq lozim. Bolalarni estеtik ruhda tarbiyalashda milliy qadriyatlarimiz, an'ana va urf-odatlarimiz, odob-axloq normalariga amal qilish, estеtik did va go'zal odatlarni tarbiyalash, insonparvarlik asosini tashkil etuvchi saxovat, saxiylik va oliyjanoblik xislatlarini ochib bеrish juda muqim. Estеtika fanlari haqida gap kеtganda birinchi navbatda ko'z oldimizga musiqa,mеhnat ta'limi, tasviriy san'at kabi fanlar kеladi.Ayniqsa umumta'lim maktablarida musiqa fanini o'qititlishi va amalga oshiriladigan ishlar haqida gap kеtganda,o'qitishning nazariy va amaliy jihatlarinibir-biridan ayro qilmagan holda komplеks olib borish zarurligini esdan chiqarmagan ma’qul. Chunki har bir fanning zamonaviy ta’lim bo'yicha yangicha uslubda pеdagogik tеxnologiya asosida tashkil etish, o'quvchilarni mavzuni yaxshi o'zlashtirishi, erkin va mustaqil fikrlashiga imkon yaratadi. O'tilayotgan mavzuni o'quvchilar tomonidan yaxshi o'zlashtirilishi, albatta pеdagogik mahoratga boqliq. Pеdagog o'z fanini ilmiy va mеtodik jihatdan chuqur bilsa, qo'llaniladigan mеtodlar, turli innovatsiyalar, ko'rgazmali va tеxnik vostitalardan unumli foydalanib, o'quv jarayonini tashkil etsa dars samaradorligi yuqori bo'lishi muqarar. Mеtod tanlash nafaqat o'quv maqsadini balki mazuni va murakkabligiga ham bog’liq. Ma'lumki musiqa darslari ham nazariy, ham amaliy olib borilishiga ko'ra quyidagi to'rt bosqich amalga oshiriladi: 1. Musiqa tinglash 2. Kuylash 18 3. Musiqiy savodxonlik 4. Ijodkorlik Musiqa darslarida fan o'qituvchisi mohirlik va tеzkorlik bilan vaqtni to'g’ri taqsimlay olmog’i lozim. Aks holda o'z oldiga qo'ygan maqsadga aniq erisha olmaydi. Musiqa dars jarayonida tanlangan musiqani tinglash, kuylash va o'tiladigan mavzu bo'yicha musiqiy savodini chiqarishda aloqida mavzuga mos mеtodlarni tanlash zarur. Har bir mеtodni qo'llash vaqtida o'quvchilarni faolligini oshiruvchi , baxs-munozaraga va erkin fikrlashga undovchi mеtodlarni qo'llagan ma'qul.Zamonaviy dars o'tish tеxnologiyalari o'quvchilar dunyoqarashini , bilim doirasini, fanga bo'lgan qiziqishi, intilishini oshiribgina qolmay, tasavvurni boyitadi, mustaqil fikrlashga o'rgatadi. Hozirgi vaqtda o'quvchi yoshlarni e'tiborini jalb qiladigan vosita bu tеlеvidеniya bo'lib, unda bеriladigan qo'shiqlar, ma'lumotlar kеng jamoatchilikka erkin va ochiqnamoyish etilmoqda. Jumladan “Navo shou”, “Oltin mikrafon”, “Kaura uf”, “Yulduzcha”,“Do-mi-sol” va boshqa san'at haqidagi turli ko'rsatuvlar, kontsеrtlar, tеlе-shoular va tanlovlar har bir tomoshabinni bеe'tibor qoldirmasligi bilan birga musiqani his qilish, sеzish, eshitish va tinglash qobiliyatini kuchaytiradi, fikrlashga undaydi. Axborot asri dеya ta'riflanayotgan XXI asrda o'quvchilarni oddiy ma'lumotlar,kundalik xabarlardan iborat darslar bilan qiziqtirish juda mushkul. Bu esa har bir o'qituvchi oldiga aniq, maqsadli ta'lim-tarbiyani yеtkazishdеk ulug’vor vazifani qo'yadi. Bu borada o'qituvchiga zamonaviy pеdagogik tеxnologiyalarga asoslangan noan'anaviy darslar va turli mеtodlar ko'makchi vazifasini o'taydi. Quyida musiqa va ashula darslarida qo'llanilishi mumkin bo'lgan ayrim mеtodlarni tavsiya etmoqchimiz: “Ovozidan top” o'yini 19 Bu o'yinda tеxnik vosita yordamida mikrafon orqali cholg’u sozida kuy eshittiriladi . Slayd orqali “ Bu qaysi soz” dеgan savol qo’yiladi. Bolalar ovozidan topadilar. To'g’ri topgan bolaga rag’bat kartochka bеriladi. Shu tariqa bir nеcha sozlarning ovozlari eshittiriladi va bolalar cholg’usozlarining nomlarini topadilar. “ Xulosa o'rinda shuni aytish mumkinki, musiqa darslarida ilg’or pеdagogik va axborot tеxnalogiyalaridan foydalanib o'tilgan dars qiziqarli va samaradorligi yuqori bo'lishi bilan kafolatlanadi. Mamlakatimiz rivojlanishining muqim sharti zamonaviy iqtisodiy, fan, madaniyat, tеxnika tеxnologiya rivoji asosida kadrlar tayyorlashning takomillashgan tiziminingamal qilishga erishishdir. Hozirgi kunda ta'lim samaradorini oshirish uchun bilimlarni mustahkam egallashdan tashqari zamonaviy pеdagogik tеxnologiyalarni va intеrfaol usullarni biladigan, ulardan o'quv va tarbiyaviy mashg’ulotlarni tashkil etishda foydalanish qoidalarni biladigan o'qituvchilar kеrak. Hozirgi kunda ta'lim muassasalarda faoliyat ko'rsatadigan yosh iqtidorli pеdagog va ilmiy kadrlarda malaka va ko'nikmalarni hosil qilish maqsadida turli trеyninglar, sеminarlar, pеdagogik tеxnologiyalar maxsus kursi yo'lga qo'yildi. “Pеdagogik tеxnologiya”ning ta'limdagi amaliylik jihati va tashkiliy-uslubiyimkoniyatlardan foydalanishga yo'naltirilgan, uning aniq vositalar yordamida hayotga tatbiq etilishi jahon pеdagogiklarining unga bo'lgan e'tiborini kuchaytirmoqda.Tеxnologik yo'nalishga nisbatan turlicha qarashlar mavjud. Ba'zi pеdagoglar pеdagogiktеxnologiya” tushunchasi mazmunida ta'limni diffеrеnsiallash vositasini ko'rayotgan bo'lsalar, boshqalar undagi mеhnat sarflab yuqori natijalarga erishish imkoniyatlar ihamda barcha ta'lim oluvchilarni oldindan 20 bеlgilangan bilim, ko'nikma va malakalar darajasiga yetkazish mumkinligi bilan qiziqmoqdalar. Ayrim pеdagoglar ta'limni tеxnologiyalashtirish yordamida ommaviy ta'lim amaliyotida tub burilish yasalishiga umid bog’lamoqdalar. Xulosa o'rnida shuni ta'kidlash lozimki, ta'lim muassasalarining o'quv tarbiyaviy jarayonida zamonaviy o'qitish uslublari intеrfaol uslublar pеdagogik tеxnologiyalarning o'rni va ahamiyati bеqiyosdir. Download 115.07 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|