«kompyuter lingvistikasi» reja: kompyuter lingvistikasi fanining vazifalari

dam tizimlari asosida ulkan hajmdagi operatsiya (ish)lar bajariladi.
Bunlay ilmiy tadqiqotlar sirasiga murakkabligi, dolzarbligi bilan xarakterlanuvchi kompyuter lingvistikasi fani ham kiradi. Hozirgi vaqtda mamlakatimiz oliy o’quv yurtlarining filologiya fakultetlarida o’tiladigan “Kompyuter lingvistikasi” fani quyidagi masalalarni o’rganish bilan shug’ullanadi:
a) tabiiy tillarning matematik modelini ishlab chiqish;
b) lingvistik muammolarni hal qiluvchi kompyuter dasturlari bilan tanishish (masalan: matnlarni lotin yozuvidan kirill yozuviga yoki, aksincha, kirill yozuvidan lotin yozuviga otkazish dasturlari yaratilgan);
d) kompyuter lingvistikasining avtomatik tarjima va matnni tahrir qilish dasturlarini ishlab chiqish;
e) tillarga o’qitish, bilimlarni tekshirish;
f) lug’atlarni va kompyuterdagi matnni statistik tahlil qilish dasturlarini ishlab chiqish kabilar.
Shunga ko’ra oliy o’quv yurtlarida o’rganiladigan “Kompyuter lingvistikasi” fani quyidagi uch qismni o’z ichiga oladi:
1. Matematik mantiq muammolarini o’rganish.
2. Matematik lingvistika muammolarini o’rganish.
3. Injenerlik tilshunosligi yoki kompyuter lingvistikasi muammolari bilan shug’ullanish.
Bu fikrni jadval asosida quyidagicha izohlash mumkin:
Bu fan kelgusida til qoidalarining matematik modellarini yaratish, o’zbek tilining formal nazariyalarini ishlab chiqish, shu asosda berilgan materiallarni kompyuter yordamida tahlil qilish, o’qitish, bilimlarni baholash, xatolarni tuzatish algoritmlarni yaratish uchun xizmat qiladi.
Kompyuter lingvistikasi kelajak fani bo’lib, uning yutuqlari mamlakatimizda amaliy va nazariy tilshunoslikning uzviyligini ta’minlash, nazariy tadqiqotlar natijalarini jamiyat manfaatlari yo’lida qo’llash uchun katta imkoniyatlarni ochib beradi. Darhaqiqat, respublikamiz prezidenti I.A.Karimov
a’kidlaganlaridek, “fanning vazifasi kelajagimizning shakl-shamoyilini yaratib berish, ertangi kunimizning yo’nalishlarini, tabiiy qonuniyatlarini, uning qanlay bo’lishini ko’rsatib berishdan iborat… Odamlarga mustaqillikning afzalligini, mustaqil bo’lmagan millatning kelajagi yo’qligini, bu tabiiy bir qonuniyatekanligini isbotlab, tushuntirib berish kerak. Fan jamiyat taraqqiyotini olg’a siljituvchi kuch, vosita bo’lmog’i lozim”3.
Mamlakatimizda kompyuter lingvistikasi (KL) va matematik lingvistika (ML) muammolari bilan shug’ullanuvchi maxsus kafedra va laboratoriya 2001-yilda O’zbekiston Milliy universiteti (O’zMU)da tashkil etilgan edi, keyinchalik bu kafedra “Umumiy va kompyuter tilshunosligi” degan nomga ega bo’ldi. Hozirgi kunda bu kafedra quyidagi muammolar bo’yicha dasturlar yaratish hamda talabalarga “Kompyuter lingvistikasi” fanidan mashg’ulotlar olib borish bilan shug’ullanmoqda: