Kompyuter tarmoqlari topologiyasi

Lokal kompьyuter tarmoklariga kirish.
Global tarmoblar, maʼlumki, yirik shaxarlar, mamlakat, bitʼalarni bamrab oladi. Lokal tarmoblar esa yetarlicha kichik maydonni uz ichiga oladi. Ular 10, 100, 1000 metr chamasi radiusda 1000 nafarga yetar-etmas mijozlarga xizmat bilishga muljallanadi. Bunday xajm LKT 10 Mbayt/s va undan ortib tezlanishda ishlash imkonini beradi. Odatda LKT ishchi stantsiyalar (IS) va maxsus kompьyuterlarni (fayl, print serverlari va boshbalar) uzaro kabelь bilan boglashdan iborat. Ular uz navbatida tarmob adapterlari yordamida (tarmob kartalari) maxsus platalar orbali kompьyuterning sistemali platalarini kengaytiradi.
Yuqori darajada bulaylik, maʼlumotlarni uzatish va babul bilishdagi xar xil xatolarga yul buymaslik mabsadida tarmobning butun ishi tarmob bayonnomasi deb nomlanuvchi boida va kelishuvlar bilan muvofiblashtirib boriladi. tarmoqda bayonnomasi bullaniladigan birikmalar (razʼem), kabellar, uzatiladigan signallarni kodlashtirish usullari, maʼlumotlar yozuvi formati, xatolarni paybash va tuzatish xamda shu kabilardan iborat.
Аloxida tugunlarni tarmobda ulash usullari tarmob topologiyasi deyiladi. Odatda uchta topologiya bullaniladi:
1. Umumiy shina. Bu xolda lokal tarmobdagi barcha kompьyuterlar bitta aloba chizigiga parallel boglanadi. Bunday shinalarni boshbarish xam aloxida, xam markazlashgan bulishi mumkin. Markazlashgan boshbaruvda tarmobba maxsus kompьyuter-xakam ulanadi, uning vazifasi tarmobda axborotni uzatishni boshbarishdir. Аloxida boshbaruvda xamma kompьyuterlar bir xil mabomga ega, ular mustabil maʼlumotlarni uzatish kanalini boshbaradi.
2. Xalba. Bu xolatda barcha kompьyuterlar yopib xalbasimon, ketma-ket boglanadilar. Bunda xabar birin-ketin kompьyuterdan-kompьyuterga uzatiladi. Xabarni uzatgan kompьyuter yana usha xabarni bayta babul bilmaguncha, jarayon davom etaveradi.
3. Yulduzcha. Yulduzcha topologiyaga ega tarmoblar markaziy tugunga ega (kommutator yoki kontsentrator). Mazkur markaziy tugunga barcha bolgan kompьyuterlar ulanadi. Dastlab uzatilgan xabar ana shu burilmaga kelib tushadi, sung boshba kompьyuterlarga uzatiladi.
Boglash uchun bullaniladigan kabellar uzatish muxiti deb yuritiladi.
Masalan:
-koaksial kabellar (coaxial cable), ular juda televizion antenaga uxshash;
-juftli uram (tvisted pair) telefon simini eslatadi;
-optotolali kabelь (fider-optic cable). Eng ishonchli va tez, shu bilan birga juda bimmat kabelь turi.
Lokal tarmoblarning bullanish soxasi juda keng. Bunga ofis ishlarini avtomatlashtirish, korxona boshbaruv sistemalari, loyixalarni avtomatlashtirish texnologik jarayonlari va robototexnika komplekslari, bank va axborot sistemalari, elektron pochta sistemalarini boshbarish kiradi.