Kompyuter tizimlari va tarmoqlari

Tarmoq protokollariga misollar[tahrir | manbasini tahrirlash]

TCP / IP - bu unga tegishli ikkita protokol nomi bilan atalgan ma’lumotlarni uzatish protokollari toʻplami: TCP (inglizcha: Transmission Control Protocol - uzatishni boshqarish protokoli) va IP (inglizcha: Internet Protocol - Internet protokoli)^[2].
Internetda ishlatiladigan eng mashhur protokollar:

• 
  HTTP (Hyper Text Transfer Protocol) - gipermatnni uzatish protokoli. HTTP protokoli bir xil tarmoqqa ulangan kompyuterlar oʻrtasida Web-sahifalarni yuborish uchun ishlatiladi.
  
• 
  FTP (File Transfer Protocol) - bu maxsus fayl serveridan foydalanuvchi kompyuteriga fayllarni uzatish protokoli. FTP abonentga tarmoqdagi istalgan kompyuter bilan ikkilik va matnli fayllarni almashish imkonini beradi. Masofaviy kompyuter bilan aloqa oʻrnatgandan soʻng, foydalanuvchi faylni masofaviy kompyuterdan oʻz kompyuteriga nusxalashi yoki faylni kompyuteridan masofaviy kompyuterga nusxalashi mumkin.
  
• 
  POP3 (Post Office Protocol) - standart pochta ulanish protokoli. POP serverlari kiruvchi xatlarni boshqaradi va POP protokoli mijoz pochta joʻnatmalaridan xat olish soʻrovlarini bajarish uchun moʻljallangan.
  
• 
  SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) - pochta joʻnatmalari uchun qoidalar toʻplamini belgilaydigan protokol. SMTP serveri yoki qabul qilganlik toʻgʻrisida tasdiqni, yoki xato toʻgʻrisida xabarini qaytaradi, yoki qoʻshimcha ma’lumot soʻraydi.
  
• 
  TELNET - masofaviy kirish protokoli. TELNET abonentga oʻzi bilan bir tarmoqda boʻlgan har qanday kompyuterda, ya’ni dasturlarni ishga tushirish, ish rejimini oʻzgartirish va hokazolarda ishlash imkonini beradi. Amalda, imkoniyatlar masofaviy mashina ma’muri tomonidan oʻrnatiladigan kirish darajasi bilan cheklangan.
  

Boshqa protokollar:

• 
  DTN - NASA tomonidan ishlatiladigan IPN uzoq kosmik tarmoqlari uchun moʻljallangan protokol.
  
• 
  Internetda ikkita asosiy tushuncha mavjud: manzil va protokol.
  
• 
  Internetga ulangan har qanday kompyuter o’ziga xos manzilga ega.
  
• 
  Pochta manzili odamni o’ziga xos tarzda joylashtirgani kabi, Internet-manzil ham tarmoqdagi kompyuterni noyob tarzda joylashtiradi.
  
• 
  Umuman protokol o’zaro ta’sir qoidalari. Shuningdek, tarmoq protokoli tarmoqqa ulangan kompyuterlarning ishlash qoidalarini belgilaydi. Standart protokollar turli xil kompyuterlarni "bir tilda gaplashishga" majbur qiladi. Shunday qilib, Internetga turli xil operatsion tizimlarda ishlaydigan har xil turdagi kompyuterlarni ulash mumkin
  
• 
  Internetdagi har qanday kompyuterni noyob tarzda aniqlay olish uchun maxsus manzillar tizimi ishlatiladi IP-manzillar.Har bir kompyuter o’ziga xos manzilni oladi, bu ma’lumot yuborishda ishlatiladi.
  
• 
  Internet-manzillar raqamlar ketma-ketligi yoki ma’lum qoidalar asosida nom sifatida ifodalanishi mumkin. Ma’lumotni yuborishda kompyuterlar raqamli manzillardan foydalanadi va Internetdan foydalanishda foydalanuvchilar asosan nomlardan foydalanadilar.
  
• 
  Internetdagi raqamli manzillar to’rtta raqamdan iborat bo’lib, ularning har biri ikki yuz ellik oltidan oshmaydi. Yozishda raqamlar nuqta bilan ajratiladi, masalan: 194.84.93.10 yoki 200.5.78.175. Manzil bir necha qismdan iborat. Manzilning boshida Internetning kompyuter ulangan qismini, oxiri esa tarmoqning o’sha qismidagi kompyuterning manzilini aniqlaydi.
  
• 
  Internetda, deb nomlangan domen nomlari tizimi. Domen tizimida nomlar bir nechta nomlar uchun turli xil foydalanuvchi guruhlarini mas’ul qilib tayinlanadi.
  
• 
  Domenga asoslangan manzillarni yaratish tizimi endi butun Internetda bir xil manzilga ega bo’lgan boshqa kompyuter yo’qligini ta’minlaydi.
  
• 
  Ism istalgan miqdordagi domenni o’z ichiga olishi mumkin, lekin ko’pincha domenlar soni uchdan beshgacha bo’lgan nomlar ishlatiladi.
  
• 
  Internetda ishlashda ko’pincha nafaqat domen manzillari ishlatiladi, balki universal resurs qidiruvchilar, URL deb nomlangan (Yu Er El) - Umumjahon resurslarni aniqlash. URL - bu Internetdagi har qanday resypca manzili va unga qaysi protokolga kirish, serverda qaysi dasturni ishga tushirish va serverda qaysi aniq faylga kirish kerakligi ko’rsatilgan.
  
•