Kompyuterning raqamli-mantiqiy sathini tashkil etish

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI


MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI

"Kompyuter injiniring" fakulteti

"Kompyuter Tizimlari" kafedrasi
" Kompyuterni tashkil etish fanidan ” fanidan

MUSTAQIL ISH

Mavzu: Kompyuterning raqamli mantiqiy satxi
Bajardi:
Qabul qildi: Sobirov R.
SAMARQAND – 2022
Mavzu: Kompyuterlarni ko’p satxli tashkil etilishi.
Reja:

1. 
   Kompyuterning ko’p satxli tashkil etilishi
   
2. 
   Kompyuterning raqamli mantiqiy satxi
   

3.
Kompyuterning raqamli-mantiqiy sathini tashkil etish.
Nolinchi sath - bu kompyuterning apparat taminoti sathi hisoblanadi. Raqamli mantiqiy sath, ya'ni nolinchi sath ob'ektlari ventillar, ya'ni uzgich-ulagichlar deb ataladi. Ular yordamida - (AND, OR, NOT) kabi oddiy mantiqiy funksiyalar bajariladi.
Guruhlarga birlashtirilgan xotira elementlari esa, registrlarni hosil qiladi. Registrlar 8, 16, 32 yoki 64 bit uzunliklarga ega bo‘lishlari mumkin Kompyuterning qanday tuzilganligi va qanday ishlashini o‘rganishda juda ko‘p marotaba so‘zga olinadigan tushunchalardan biri - bu registrlar hisoblanadi. Kompyuterda va protsessorning ichida kechayotgan, ma’lumotlarni ishlash jarayonlarini amalga oshirishda ham, turli xil vazifalarni bajarish uchun mo‘ljallangan registrlardan foydalaniladi.

Kompyuter arxitekturasining rivojlanish bosqichlarini quyidagicha ifodalash mumkin:

1.Nolinchi avlod – mexanik kompyuterlar (1642-1945 yillar) -Paskal (1642 yil), Leybnits (1672 yil) va Bebbidjlar (1722 yil) tomonidan ishlab chiqilgan kompyuterlar.
2.Birinchi avlod – elektron lampalar asosida qurilgan kompyuterlar (1945-1955 yillar) Fon Neyman tamoili asosida qurilgan kompyuterlar.
3.Ikkinchi avlod tranzistorlar asosida qurilgan kompyuterlar (1955-1965 yillar).
4.Uchinchi avlod integral sxemalar asosida qurilgan kompyuterlar (1965-1980 yillar).
5.To‘rtinchi avlod katta integral sxemalar asosida qurilgan kompyuterlar (1980 yillardan boshlab) Intel 8080 (8), 8086 (16), 8088 (16), 80486 (32) va Pentium protsessorlari asosida qurilgan kompyuterlar.
6.Beshinchi avlod ko’rinmas kompyuterlar.
Zamonaviy kompyuter o‘zaro bog‘langan - protsessorlar, tezkor xo- tira modullari va ma’lumotlarni kiritish-chiqarish qurilmalaridan iborat bo‘lishi mumkin. 1.1-rasmda bitta markaziy protsessorga ega bo‘lgan kompyuteming tuzilish chizmasi keltirilgan.
Ushbu chizmani, kompyuterda uncha ko‘p bo‘lmagan ish tajribasiga ega foydalanuvchilar ham qaysidir darajada tushuntirib bera oladilar. Ammo zamonaviy kompyuteming ichki tuzilishi, uning qanday ishlashi, uning qanday dasturlanishi va umuman uning qanday tashkil qilin- ganligiga, ya’ni kompyuteming arxitekturasiga taaluqli bo‘lgan tushun- chalarni, shu sohaning mutaxassisi sifatida mukammal tushunish hamda ulardan o‘zining kundalik faoliyatida samarali foydalana olish ancha mu- rakkab masala hisoblanadi.
Zamonaviy kompyuter arxitekturasini o‘rganishga bag‘ishlangan adabiyotlarda [1,2,16] kompyuter arxitekturasini, bir nechta sathlar iyerarxiyasidan iborat ko‘rinishda ifodalab o‘rganish amalga oshirilgan. Ko‘pgina zamonaviy kompyuterlar ikki va undan ortiq sathlardan.
iboratdir. 1.2-rasmda kompyuter arxitekturasining olti sathdan iborat tuzilishga ega ko‘rinishda ifodalangan chizmasi keltirilgan.

1.2-rasm. Olti sathli kompyuter.

Avval ushbu chizmadagi sathlarga qisqacha tushuntirishlar berib o‘tamiz, so‘ngra esa kompyuterlarning tuzilishini bunday o‘rganish bilan, nimalarga erishish mumkinligi va kompyuter arxitekturasi deganda - ni- mani tushunish kerakligi haqidagi xulosalarni keltiramiz.

Biroq, translyatsiya va interpretatsiya qilish haqida o’ylashdan 
ko’ra, mashinaning tili T1 bo’lgan gipotetik kompyuter yoki virtual 
mashinaning mavjudligini tasavvur qilish ancha osonroq. SHunday 
virtual mashinani M1, va T0 tili bilan ishlaydigan virtual mashinani - 
M0 deb nomlaymiz. Agar bunday M1 mashinasi katta xarajatlarsiz 
qurilishi mumkin bo’lsa, T0 tilini va T0 tilida dasturlarni bajaradigan 
mashina kerak bo’lmaydi. Ya’ni, dasturni T1 tilida yozish mumkin va 
kompyuter ularni darhol amalga oshirar edi. Virtual mashinani yaratish 
imkoni bo’lmasligi mumkin (bu juda qimmat yoki uni ishlab chiqarish 
qiyinligi sababli), lekin odamlar unga yo’naltirilgan dasturlarni 
yozishlari mumkin. Ushbu dasturlar T0 tilida yozilgan dastur tomonidan 
translyatsiya yoki interpretatsiya qilinadi, uni o’zi mavjud kompyuter 
tomonidan bajarilishi mumkin. Boshqacha qilib aytganda, virtual 
mashinalar uchun dasturlarni yozishingiz mumkin, xuddi bu mashinalar 
real mavjud. 
T0 va T1 tillari bir-biridan unchalik farq qilmasa, translyatsiya va 
interprentatsiya qilish tavsiya etiladi. Ko’pincha bu T1 tili T2 dan 
yaxshiroq bo’lsa ham, hali ham idealdan uzoq ekanligini anglatadi. 
Ehtimol, bu T1 tilini yaratishning asl maqsadi - dasturchini kompyuter 
tushunadigan, ammo odamlar uchun moslashtirilmagan tilda dasturlarni 
yozish og’irligidan xalos qilish nuqtai nazaridan biroz tushkunlik 
bo’lishi mumkin. Biroq, vaziyat unchalik umidsiz emas. 
Muammoning aniq yechimi T1 ga qaraganda ko’proq odamga 
yo’naltirilgan va kompyuterga nisbatan kamroq yo’naltirilgan boshqa 
buyruqlar to’plamini yaratishdir. Ushbu uchinchi buyruqlar to’plami biz 
T2 deb nomlanadigan tilni va mos keladigan virtual mashinani, M2 ni 
hosil qiladi. Biror dasturchi T2 tilida dasturlarni yozishi mumkin, go’yo 
T2 mashina tili bilan ishlash uchun virtual mashina mavjud. Bunday 
dasturlar T1 tiliga translyatsiya qilinishi yoki T1 tilida yozilgan 
interpretator tomonidan bajarilishi mumkin. 
Turli tillarning ixtiro qilinishi, har biriga oxirgisidan ham ko’proq 
biz uchun mos bo’lgan tilga kelgunimizcha davom etishi mumkin. Har 
bir bunday til o’zidan oldingisidan asos sifatida foydalanadi, shuning 
uchun biz kompyuterni 1.1. rasmda tasirlangan sathlar qatori deb 
hisoblashimiz mumkin. Ierarxik tuzilmaning eng pastki qismidagi til eng 
sodda, eng yuqorisidagi esa eng murakkab.