- Mavzu: «Tijorat banklari va ularning funktsiyalari»
- Reja:
- Bank faoliyatini tashkil qilishning iqtisodiy va huquqiy asoslari.
- Tijorat bankini tashkil qilish va boshqarish tizimi.
- Tijorat banklarining tashkiliy tuzilishi.
- Tijorat banklari faoliyatini tartibga solish usullari.
- Ўзбекистонда дастлабки тижорат банкларини ташкил этилишининг ҳуқуқий асоси бўлиб 1991 йилда қабул қилинган Ўзбекистон Республикасининг “Банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги қонуни хизмат қилди.
- Буларнинг натижаси ўлароқ, Ўзбекистон Республикасининг “Банклар ва банк фаолияти тўғрисида”ги қонунининг янги таҳрирдаги матни 2019 йил 5 ноябрда қабул қилинди. Мазкур қонун мамлакатимиз банк тизими, хусусан тижорат банкларини ташкил топиши ва ривожланишига мустаҳкам ҳуқуқий база бўлиб хизмат қилмоқда.
- Банкларни рўйхатга олиш ва уларга лицензия бериш тартиби тўғрисида 630-низом;
- Банкларни рўйхатга олиш ва улар фаолиятини лицензиялаш тартиби тўғрисидаги низомга қўшимчалар киритиш ҳақида;703-1,703-2,703-4, (19.09.2012 й.)
- Банк фаолиятини ташкил қилишнинг иқтисодий ва ҳуқуқий асослари қўйидагилардир:
- “Banklar va bank faoliyati to’g’risida”gi qonuning II bo’limi 7-19 moddalarida, «Banklar tashkil etish va ularning faoliyatini tugatish tartibi» keltirib o’tilgandir.
- Qonunning III-bo’limida «Bank faoliyatini tartibga solish», «Banklarning huquq va burchlari» (20-35 moddalar), IV-bo’limida «Banklarga vasiylik qilish» (36-37 moddalar) keltirib o’tilgandir.
- Tijorat banklari faoliyati uning boshqaruv organlari tomonidan amalga oshiriladi. Bankning boshqaruv organi quyidagilar hisoblanadi:
- aktsiyadorlar umumiy yig’ilishi;
- bank Kengashi (kuzatuv kengashi);
- bank Boshqaruvi.
- Aktsiyadorlar umumiy yig’ilishi bankning oliy boshqaruv organi hisoblanadi.
- Aktsiyadorlar umumiy yig’ilishining mutloq vakolatiga kiruvchi masalalar bank Kengashi yoki Boshqaruviga topshirilmaydi.
- Bank Kengashining miqdoriy tarkibi ustav yoki aktsiyadorlar umumiy yig’ilishi qaroriga ko’ra belgilanadi.
- Aktsiyadorlar soni 500 gacha bo’lgan ochiq turdagi aktsiyadorlik jamiyati shaklidagi banklarning bank Kengashi miqdoriy tarkibi kamida besh a’zodan, 501 dan 1000 gacha bo’lgan banklarda kamida etti a’zodan va 1000 dan ortiq bo’lgan banklarda kamida 9 a’zodan iborat bo’lishi lozim.
- Yopiq turdagi aktsiyadorlik jamiyati shaklidagi banklarning bank Kengashi a’zolari umumiy soni aktsiyadorlar sonidan qat’i nazar beshtadan kam bo’lmasligi kerak.
- O’zbekistonda tijorat banklarini tashkil etish va ularning faoliyatini nazorat qilish Markaziy banki boshqaruvi tomonidan 1998 yil 9 sentyabrda tasdiqlangan "Banklarni ro’yxatga olish va ularga litsenziya berish tartibi to’g’risida”gi 22 – sonli Nizom asosida amalga oshiriladi. Mulkchilik shaklidan qat’iy nazar mamlakatimizdagi barcha tijorat banklari mazkur nizomga asosan tashkil etiladi va tugatiladi.
- Markaziy bank tijorat banklariga bank operatsiyalarini amalga oshirish uchun litsenziya berish yuzasidan qaror qabul qilishda asosiy omil bo’lib quyidagilar hisoblanadi:
- biznes rejaning maqbulligi;
- kapitalning adekvatligi;
- daromadlilikning kelgusi istiqbollari;
- ko’zda tutilayotgan rahbarning malakasi va obro’ – e’tibori;
- bankni ochish uchun taqdim etilgan hujjatlarning amaldagi qonunchilikka muvofiqligi;
- monopoliyaga qarshi choralar.
- Tashkil etilayotgan bankning ustav kapitalida bir aktsiyadorning ulushi yigirma foizdan ortsa Markaziy bankdan oldindan rozilik olinishi lozim. Bir aktsiyador yoki o’zaro bog’langan aktsiyadorlar guruhining tijorat banki ustav kapitalidagi ulushi ustav kapitali umumiy miqdorining 25 foizidan ortiq bo’lishi mumkin emas.
- Yangidan tashkil etilayotgan tijorat banklari quyidagi ta’sis hujjatlarini Markaziy bankka taqdim etishi lozim:
- a) muassislar tomonidan imzolangan va ularning muhrlari bilan tasdiqlangan ta’sis shartnomasi;
- b) muassis – aktsiyadorlar yig’ilishi tomonidan tasdiqlangan va bank Kengashi raisi tomonidan imzolangan bank ustavi;
- v) ta’sis yig’ilishining bayoni. Bu hujjatda bankni tashkil etish, ustav kapitali miqdori, ustav va biznes – rejani tasdiqlash, bank Kengashi, taftish komissiyasi va boshqaruvini saylash to’g’risidagi qaror bo’lishi lozim.
Do'stlaringiz bilan baham: |
