Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G„OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 37-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublication.
uz
238 
Insoniyat dunyosi hamisha yangilikka intiladi, yangi g‘oya va yangicha faoliyat 
nafaqat kundalik hayotimiz, avvalo, ta‘lim-tarbiya tizimi uchun muhim sanaladi. Ta‘limda, 
ilm-fan sohasida yangilik yaratish oson masala emas, bu ko‘p mashaqqat, mehnat va 
tinimsiz izlanishni, atrofdagi insonlardan ko‘ra kengroq fikr-mulohaza yuritishni, 
kreativlikni talab etadi. Hozirda rivojlanayotgan dunyo, bugungi real hayotning har sohasi 
uchun kreativ shaxs va uning g‘oyalari zarur desak mubolag‘a bo‘lmas. 
Kreativlik muammosi insoniyatni tashvishga solgan muammolardan biridir, chunki 
kreativlik biz yuqorida aytganimizdek jamiyat hayotining ajralmas qismi va uning 
rivojlanishi va oldinga siljishining harakatlantiruvchi kuchi hisoblanadi. Ko‘p asrlar 
davomida olimlar va tadqiqotchilar kreativ jarayonning tabiati, kelib chiqishi, rivojlanish 
bosqichlari haqida bahslashib kelishgan. Biz bu haqida yuqoridagi paragrifda atroflicha 
yoritib o‘tdik shunday bo‘lsada, xorijiy tajribalarga ―kreativ‖, ―kompetentsiya‖ terminlari 
qayta va qayta ta‘rif hamda tahlillarga muhtojdek. 
Kreativlik va ijodiy fikrlashga bag‘ishlangan 60 dan ko‘p asar yaratgan doktor Edvard 
de Bononing fikricha, odamlar kreativ bo‘lishga o‘rganishlari mumkin. Buning uchun 
ularga motivatsiya (rag‘batlanganlik), hamda yangi muqobil variantlarni izlab topishga 
yordam beradigan priyomlar majmui zarur bo‘ladi. Uning fikriga ko‘ra, bu yangi farqlarni 
topa olish va yangi kategoriyalarni yaratish qobiliyatini olishni anglatadi. De Bonoga ko‘ra, 
elementlarning yangicha birga kelishi/qo‘llanilishini topish yoki ularni kutilmagan nuqtai 
nazarlardan o‘rganish qobiliyati ana shunday tarzda yuzaga keladi. 
Bundan tashqari, kreativlikning turli xillari mavjud: ushbu kategoriyaning rivojlanish 
tarixini tahlil qilish bizga tadqiqotimiz davomida kreativlikning ikki turini o‘rganish 
imkonini berdi: ―kichik (yoki individual shaxsiy) kreativlik‖ va ―katta (ijtimoiy) kreativlik‖. 
M.Bodenga qo‘shilgan holda, biz kichik kreativlik deganda odamlar yangi muammolarni 
yechishda yoki ma‘lum muammolarni yangi yo‘l (usul) bilan yechishda namoyish qiladigan 
har kunlik kreativlikni tushunamiz. Katta (ijtimoiy) kreativlik deganda natijasi jahon tarixi 
va madaniyatiga ta‘sir ko‘rsatgan kreativlik tushuniladi, va bunga Motsart, Betxovenning 
musiqiy asarlari, Malevich, Mikelanjeloning rasmlari va hokazolar kiradi. 
Olim A. Maslou birlamchi va ikkinlamchi kreativlikni ajratadi, va birlamchi kreativlik, 
yoki ilhomlangan ijodkorlik bosqichi ikkilamchi kreativlikdan – ijodiy mahsulotning 
tafsilotlarini berish va unga muayyan/konkret predmet shaklini berish jarayonidan albatta 
(majburiy tarzda) farq qilinishi shart. Bu ikkinchi bosqich nafaqat va albatta ijodkorlikni 
emas, balki og‘ir har kuni takrorlanadigan ishni ham o‘z ichiga oladi va uning muvaffaqiyati 
ko‘p jihatdan ijodkorning (yaratuvchining) o‘zini intizomga solishiga bog‘liq bo‘ladi, va 
ba‘zan bunday ijodkor o‘zi ko‘rayotgan yoki his qilayotgan (ko‘rgan yoki his qilgan) 
narsani to‘laqonlik ifoda qilishga nihoyat tayyor bo‘lish uchun ijodning muayyan/konkret 
qurollarini o‘zlashtirishga, materialning mohiyatini chuqur tushunishga, instrumental 
malakalari va ko‘nikmalarini rivojlantirishga butun umrini sarf qilishi mumkin. 
Ilhomlangan fikr, reja va natija orasida nihoyatda zo‘r, og‘ir mehnat, ulkan o‘zini 
intizomga solish, tajriba orttirish uchun holdan toydiradigan kunlar, oylar va yillar, ko‘plab 
qoralangan nusxalar va xomqoliplar, oq qog‘oz varog‘i oldida ko‘ngil sovub ketishlari, 

---